Quriya Respublikası

Tarixi dövlət
Quriya Respublikası
Bayraq
may 1902 — mart 1906
Paytaxt	Ozurgeti
Dilləri	gürcü dili
Rəsmi dilləri	Gürcü dili

Quriya Respublikası – qərbi Gürcüstandakı Quriya bölgəsində Rusiya imperiyasına qarşı üsyan etmiş xalqın qurduğu dövlətdir.

Arxa plan

Quriyada hələ XV əsrdə müstəqil və yarımmüstəqil formada mövcud olmuş Quriya knyazlığı qurulmuşdu. Knyazlıq Rusiya imperiyasının himayəsinə daxil olduqdan qısa müddət sonra – 1829-cu ildə ləğv edilmiş və 1840-cı ildə birbaşa Rusiya imperiyasına daxil edilmişdir. Bu dövrdən sonra Rusiya hakim dairələrinin yerli gürcü kilsəsinə münasibəti, həmçinin ağır vergi siyasəti xalqın narahatlığına və zaman-zaman üsyanlara səbəb olmuşdur.

1902-ci ildə ərazilərin örüş haqları üstündə çıxan üsyanlarla başlayan üsyan hərəkatının tarixçəsi respublikanın elanından on illərlə əvvələ gedib çıxır. Vergiləndirmə, ərazi mülkiyyəti və iqtisadi faktorlar da daxil olmaqla, böyük ölçüdə kəndli əhalinin qarşı-qarşıya qaldığı problemlər üsyanın başlamasında böyük rol oynamışdır. Gürcü sosial-demokratların cəhdləri sayəsində meydana çıxan üsyanlar 1905-ci ildə Birinci Rus inqilabı dövründə daha da qüvvətləndi və getdikcə daha mütəşəkkil hal almağa başladı.

Rusiya hakim hərbi dairələri bu geniş xalq üsynalarını yalnız 1906-cı ildə böyük hərbi güc tətbiq etməklə yatıra bildilər.

Respublika

Quriya Respublikası 1905-ci ildə kəndli üsyanları nəticəsində elan edilmiş və 1906-cı ilə qədər qısamüddətli mövcud olmuşdur. Respublika varlığı boyunca muxtar bölgə olmuşdur. Problemlərin və təkliflərin müzakirə edildiyi kəndli məclislərindən ibarət öz hökumət sistemləri var idi. Məhkəmə sahəsində isə məhkəməyə qatılanlar veriləcək cəzaya səs verə bilirdilər. İmperiya hakimiyyətindən qopmuş olmasına rəğmən, bu hərəkat rus əleyhdarı olmadığını bildirirdi və həqiqətən də, imperiyanın içində qalmağı arzuladıqlarınıhər dəfə bildirirdilər.

Paytaxtı Ozurgeti olan respublikanın baş naziri Beniamin Çhikvişvili olmuşdur. Ərazi isə ümimilikdə, 2.030 km kvadrat təşkil etmişdir.

Bu respublika az bir müddət yaşaya bilsə də, onun rəhbərliyində yer almış gürcü lidelrəin bir çox 1918-ci ildən 1921-ci ilə qədər mövcud olmuş Gürcüstan Demokratik Respublikasında da rəhbər postlarda olmuşdurlar.

Həmçinin bax

• Quriya knyazlığı

Ədəbiyyat

• Jones, S.F., "Marxism and Peasant Revolt in the Russian Empire: The Case of the Gurian Republic", The Slavonic and East European Review, 67 (3), July 1989: 403–434, JSTOR 4210029
• Jones, Stephen F., Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy 1883–1917, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2005, ISBN 978-0-67-401902-7
• Lang, David Marshall, A Modern History of Soviet Georgia, New York City: Grove Press, 1962, OCLC 317495278
• Lang, David Marshall, The Last Years of the Georgian Monarchy: 1658–1832, New York City: Columbia University Press, 1957, OCLC 561875674
• Lee, Eric, The Experiment: Georgia's Forgotten Revolution, 1918–1921, London: Zed Books, 2017, ISBN 978-1-78699-092-1
• Mchedishvili, David A., ბენია ჩხიკვიშვილი [benia chkikvishvili], The Biographical Dictionary of Georgia, 2012, December 10, 2020 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: September 27, 2020
• Pate, Alice K., "Generational Conflict and the Gurian Republic in Georgia to 1905", THe Soviet and Post-Soviet Review, 32 (2–3), 2005: 255–268, doi:10.1163/187633205X00096
• Rayfield, Donald, Edge of Empires: A History of Georgia, London: Reaktion Books, 2012, ISBN 978-1-78-023030-6
• Shanin, Teodor, Революция как момент истины: 1905–1907 гг. – 1917–1922 гг. [Revolution as a Moment of Truth: 1905–1907 — 1917–1922] (Russian), Moscow: Bes Mir, 1997, ISBN 978-5-7777-0039-1
• Suny, Ronald Grigor, The Making of the Georgian Nation (Second), Bloomington, Indiana: Indiana University Press, 1994, ISBN 978-0-25-320915-3
• Uratadze, Grigol, Воспоминания грузинского социал-демократа [Memoirs of a Georgian Social-Democrat] (Russian), Stanford, California: Hoover Institution on War, Revolution, and Peace, 1968, OCLC 881537801
• Villari, Luigi, Fire and Sword in the Caucasus, London: T. Fisher Unwin, 1906, OCLC 1004566072
• Zhghenti, Tengiz, 1905 წლის გურიაში [1905 in Guria] (Georgian), Tbilisi, 1936