Rumıniya zəlzələsi (1802)
| Rumıniya zəlzələsi | |
|---|---|
| Tarix | |
| Episentrin yeri | |
Rumıniya zəlzələsi — Rumıniyadakı Vrança dağlarında zəlzələ 26 oktyabr 1802-ci ildə Müqəddəs Paraskeva günündə baş verir[1][2]. Riçter cədvəli üzrə intensivliyi 7,9 bal qiymətləndirilən, Rumıniyada qeydə alınan ən güclü zəlzələdir. Avropa tarixindəki ən güclü zəlzələlərdən biridir. Bu zəlzələ Şərqi Avropa və Balkanlarda, Sankt-Peterburqdan Egey dənizinə qədər iki milyon kvadrat kilometrdən çox ərazidə hiss edilir.
Buxarest zəlzələsinin gücü Merkalli cədvəli üzrə VIII-IX bal qiymətləndirilir. Bir çox kilsənin arakəsmələri yıxılmış və Kotroçen monastırı dağıdılmışdır. Əsasən aşan sobalardan çox sayda yanğın baş verir. Bolqarıstanda Ruse, Varna və Vidin şəhərləri demək olar ki, tamamilə məhv olur
Əsas zəlzələ ardından bir sıra yeraltı təkanlar qeydə alınır. Ən güclüsü 5,5 bal gücündə olur[3].
Dağıntı və itkilər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əsas təkanlar günorta ilə 12 ilə 1 arasında Buxarestə qeydə alınır. Zəlzələ təxminən 10 dəqiqə hiss olundur və o qədər güclü oldu ki, şəhərdəki bütün bacalar dağılır. Müqəddəs kilsə də daxil olmaqla çox sayda tarixi abidələr məhv olur. Müqəddəs Nikolay kilsəsi, Kotroçent monastırı və 54 metrlik Koltsey qülləsi dağılır. Yunan tarixçisi Dionisiy Fotino, şahzadə Konstantin İpsilantinin ailəsi ilə birlikdə Vakareti monastırına köçdüyünü söyləyir. Səbəb is sarayın ciddi ziyan görməsi olur. Binalara çox böyük ziyan dəysə də, yalnızdörd nəfərin ölümü qeydə alınır. Üstəlik onlardan 3 Kolcey qülləsinin yıxılması zamçanı qeydə alınır. Evlərin bir-birindən uzaq məsafədə tikilməsi, geniş həyətlər və bağlarla əhatə olunmasına görə titrəmələrin bir binadan digərinə yayılmaması ölənlərin sayının çox az olmasına səbəb olur. Bundan əlavə dam örtüyü materiallarının ağacdan hazırlanması da az rol oynamır.
Buxarestin bərpası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Zəlzələdən sonra Konstantin İpsilanti Buxarestin dərhal bərpasını əmr etdi. Belə ki, hörgüçülər və sənətkarların bu fəlakətdən qazanc götürməmələri üçün onlara maksimum maaş təyin edir. Buxarest bir neçə il ərzində yenidən qurulur. Baxmayaraq ki, bəzi bina və tikililər bərpa edilmir.
Sonrakı illərdə də bir neçə zəlzələ baş verir, lakin çəhər nisbətən az zərər görür. Bunlardan biri 15 iyun 1803-cü ildə meydana gəldi, Buxarestin su təchizatı sistemlərini zədələnir və bir çox nasos istifadəyə yarasız hala həlir. Digər üç böyük zəlzələ 1804 və 1812-ci illərdə baş verir[4].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Marius Ionescu. "Bucureștiul și Marele Cutremur de la 1802". Historia.ro (Romanian). 2013-11-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-06. (#redundant_parameters)
- ↑ Georgescu, Emil-Sever. Forensic Engineering Studies on Historical Earthquakes in Romania (pdf) // 13th World Conference on Earthquake Engineering. August 2004. 18 January 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 17 March 2015.
- ↑ Constantin, Angela Petruța. "Depth and magnitude estimation of the two strongest earthquakes occurred on the Romanian territory in 19th century" (PDF). Second European Conference on Earthquake Engineering and Seismology. Istanbul. 2014-08-25. 2015-02-14 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-06.
- ↑ Ramona Ursu. "Blestemele lui Dumnezeu asupra Capitalei: istoria cutremurelor care i-au îngrozit pe bucureșteni. Cum s-a refăcut orașul!". Adevărul (rumın). 2012-03-04. 2014-04-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-06. (#redundant_parameters)
