Sabir Məmmədov (astrofizik)
 | Bu məqalənin ensiklopedik tələblərə cavab vermədiyinə dair şübhələr var. Lütfən, ensiklopedikliyi təsdiq etmək üçün məqalənin mövzusuna uyğun tərəfsiz, etibarlı mənbələr əlavə edin. Əgər belə mənbələr göstərilməzsə, məqalə birləşdirilə, köçürülə, yönləndirilə və ya silinə bilər. |
| Sabir Məmmədov | |
|---|---|
| Məmmədov Sabir Həsən oğlu | |
| Doğum tarixi | 25 fevral 1933[1] (91 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Elmi dərəcəsi | Fizika –riyaziyyat elmləri doktoru |
| Elmi adı | Baş elmi işçi |
Sabir Məmmədov (25 fevral 1933[1], Kirəç Muğanlı, Marneuli rayonu[1]) — astrofizik.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Məmmədov Sabir Həsən oğlu 25 fevral 1933-cü ildə Gürcüstan respublikası Borçalı mahalının Kirəç-Muğanlı kəndində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. 1951-ci ildə orta məktəbi bitirmiş və həmin ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universitetinin) fizika –riyaziyyat faultəsinin fizika bölməsinə daxil olmuşdur. Ali məktəbi 1956-cı ildə bitirmiş və Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında əmək fəaliyyətinə başlamışdır. 1959–1962-ci illədə Pulkovo Rəsədxanasında aspiranturada oumuş və 1962-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvu professor V. A. Kratın rəhbərliyi altında "Zəif xromosfer alışmaları" mövusunda fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün dissertasiya müdafiə etmişdir. 2008-ci ildə " Günəş atmosferində dinamik proseslər" mövzusunda dissertasiya müdafiə etmiş və fizika- riyaziyyat elmləri doktoru elmi dərəcəi almışdır. 1972-ci ildə keçmiş SSRİ-nin Ali Attestasiya Komissiysının qərarı ilə ona Baş Elmi İşçi elmi adı diplomu verilmişdir.[2]
Əsas elmi işləri Günəşin fəal üzvlərinin tədqiqinə həsr edilib: xromosfer alışmaları, spikullar, protuberanslar, tac protuberansları, Günəş tacında yayılan maqnitoakustik dalğaları. Günəş müşahidəsinin yeni üsulunu vermişdir. Bu üsul "Məmmədov üsulu" adlandırılmış və Moskvada dərc edilmiş ali məktəblər üçün dərslik " Курс астрофизики и звездной астрономии" kitabında geniş şərh edilmişdir. İlk dəfə olaraq tac protuberanslarının spektrini çəkmişdir. Spikulların günəş tacında plazmanın kondensasiyası ilə əmələ gəlməsi mexanimini irəli sürmüşdür. Elmi məqalələrinin çoxusu xarici jutnallarda dərc edilmişdir.[2]
Əsas elmi nailiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Günəş səthi hissəsinin (protuberanslarin, spikulların və s.) müşahidəsi üçün yeni üsul işlənib hazırlanmış və müşahidədə tətbiq edilmişdir. Bu üsul Moskvada dərc olunan "Курс астрофизики и звездной астрономии" ali məktəblər üçüç dəslik kitabında geniş şərh edilmişdir
- Hα xəttinin daxilində intensivliyin səviyyəsini bərabərləşdirmək üçün xüsusi spektral maska işlənib hazırlanmış və müşahidələrə tətbiq edilmişdir.
- Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının üfüqi günəş teleskopu üçün böyük səkkiz kameralı spektroqraf konsrtuksiya edilmiş və qurulmuşdur.
- Müxtəlif spektral xətlərin tezliyində Günəş alışmalarının və digər törəmələrin optik qalınlıqlarının tapılması üçün müxtəlif üsullar işlənib hazırlanmışdır. Bu üsullardan biri elmi ədəbiyyatda "Məmmədov üsulu" adlandırılmışdır.
- Bizim verdiyimiz müşahidə üsulu ilə birinci olaraq koronal protuberansların spektrində Hα xəttinin konturu alınmışdır. Bu üsuldan istifadə edərək biz birinci dəfə olaraq koronal protuberansları Günəş diskinin üzərində müşahidə etmişik[2]
- Birinci dəfə olaraq bizim qurğu basitəsi ilə koronal protuberansların spektrində K Ca II xətti müşahidə edilmişdir. Bu xəttin emissiyada olduğu aşkar edilmişdir.
- Spikullarda MHD dalğasının olmasını birinci dəfə olaraq biz müşahidə etmişik.
- Spikulların çox ehtimal ki, tacda kondensasiya ilə əmələ gəlməsi mexanizmi irəli sürülmüşdür .
- Morton dalğasının fotosferin Hα udulma xəttinin yaranması oblastında yayılması göstərilmişdir.[3]
Seçilmiş elmi işləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Мамедов С.Г. О физической природе слабой хромосферной вспышки 8-го сент. 1960г. // Солнечные данные . 1962, N 5, с. 54–63.
- Мамедов С.Г. Определение ne и n1(H) в спикулах по излучении Ha и оптической толщины в этой линии. ¤¤ Солнечные данные . 1975, N 6, с. 84–91
- Мамедов С.Г., Караев А.А. и Оруджев Э.Ш. О двух корональных протуберанцах с большим временем жизни, наблюдаемых на диске Солнца . Циркуляр ШАО . 1971, 9, с. 7–11.
- Мамедов С.Г.,Баязитов У.Ш. и Салманов И.Р. Об отношении интенсивностей линий Н и К СаII в спектре звёзд Т Тельца. Кинематика и физика небесных тел. 1992. т. 8, с. 14–17.
- Мамедов С.Г., Кули-Заде Д.М. , Исмаиллы Р.Ф. : Некоторые проблемы асимметрии корональных спектральных линий. Кинематика и физика небесных тел. 2015, Т.31, N9, c 49.
- Mamedov S. G., Dzalilov N. S. , Kulizade D. M., Mustafa F. R.: The location of Moreton waves in the Solar atmosphere. Astr Rep. 2015 , v.59, p. 165.
- Mamedov S. G. et al : The total number of Spicules on the Solar surface and their role in heating and mass balance in the Solar Corona. 2016, Astronomy Report, v. 60, p.848[3]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 https://shao.az/index.php?mod=content&id=53&lang=az.
- ↑ 1 2 3 www.shao.az
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2020-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-05.