Marneuli bələdiyyəsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
(Sarvan bələdiyyəsi (Borçalı) səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Rayon
Marneuli bələdiyyəsi
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb

41°27′49″ şm. e. 44°48′39″ ş. u.


Ölkə
İnzibati mərkəz Marneuli
İcra başçısı Kənan Ömərov [1]
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi 935[2][3] km²
Əhalisi
Əhalisi 130 600 (1.1.2014)[4] nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu GE-37
Rəsmi sayt
Marneuli bələdiyyəsi xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Marneuli bələdiyyəsiGürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli diyarında (Borçalı) inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Marneuli şəhəridir.

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

1929-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəfə rayon inzibati-ərazi bölgüsü təsis edildikdən sonra 1947-ci ilədək onun adı ləğv edilmiş bütöv qəzanın adını (Borçalı) daşımışdır.

Toponimlərin dəyişdirilməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Toponimlərin dəyişdirilmə xronologiyası
Əvvəlki adı Dəyişdirilmə tarixi Sonrakı adı
Sarvan kəndi 13.02.1932 Borçalı kəndi
Şüləver kəndi 28.12.1932 Şaumyan qəsəbəsi
Traubenberq kəndi 18.02.1944 Tamarisi kəndi
Borçalı kəndi 18.03.1947 Marneuli şəhəri
Borçalı rayonu 18.03.1947 Marneuli rayonu
Görarxı kəndi 03.07.1959 Algeti kəndi
Orconikidze kəndi 02.02.2009 Saimerlo kəndi

Coğrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Marneuli rayonu Aran Borçalının AzərbaycanErmənistanla sərhədində yerləşir. Marneuli rayonunun sahəsi 935 km² - dir[5] . Ərazisinin 90%-i 350-600 metr mütləq hündürlüyə malik Marneuli ovalığında yerləşir. Ən hündür nöqtəsi 1416 metrə bərabər Qaradağ dağıdır. Rayonun ümumi torpaq fondu 83.479 hektardır.[6]

İqtisadiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sovetlər Birliyi dağıldıqdan sonra Marneuli iqtisadiyyatı dərin böhran keçirmişdir. Marneuli hazırda kəndə təsərrüfatı bölgəsi kimi tanınır. 2006-cı ildə Gürcüstanda istehsal edilmiş tütünün 78%-i, tərəvəzin 11%-i, bostan bitkilərinin 14%-i, ətin 4%-i bu bölgənin payına düşmüşdür.

Yerli özünüidarə[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnzibati-ərazi bölgüsü[redaktə | mənbəni redaktə et]

Marneuli rayonu inzibati ərazisinə görə 18 yerə bölünür

Əhali[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sayının dinamikası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sarvan (rəsmi olaraq "Marneuli") bələdiyyəsinin (2006-cı ilədək "rayon"u adlanırdı) əhalisi[4][7][8]:

Tarix Əhali Tarix Əhali Tarix Əhali Tarix Əhali Tarix Əhali Tarix Əhali
17.1.1939 sa. 48 970 15.1.1959 sa. 72 155 15.1.1970 sa. 91 054 17.1.1979 sa. 99 867 17.1.1989 sa. 124 332 1.1.1991 r.t. 126 200
17.1.2002 sa. 118 221 1.1.2004 r.t. 116 700 1.1.2005 r.t. 117 900 1.1.2006 r.t. 121 000 1.1.2007 r.t. 121 800 1.1.2008 r.t. 122 500
1.1.2009 r.t. 123 500 1.1.2010 r.t. 126 300 1.1.2011 r.t. 128 100 1.1.2012 r.t. 129 600 1.1.2013 r.t. 129 800 1.1.2014 r.t. 130 600

1 yanvar 2014-cü il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən rayon əhalisi 130.6 min nəfərdir.[4] Həmin tarixə əhalinin sıxlığı 1 km²-ə 139.7 nəfərdir. Sosial vəziyyətin çətinliyi səbəbindən yüksək emiqrasiyaya baxmayaraq (17 yanvar, 2002-ci il sayımına əsasən ümumi əhali 12 yanvar, 1989-cü il sayımı yekunlarına görə 6.111 nəfər və ya 4.92% azalmışdı) dövlət dəstəyi ilə gerçəkləşən immiqrasiyanın (xüsusən 2003-cü ildən etibarən tədricən etnik svanların, acarların, kartvellərin və Suriya ermənilərinin[9] köçürülməsi) təsiri ilə bələdiyyə əhalisi 1989-cu ildən 2014-cü ilə ötən 25 il ərzində azalmamış əksinə 10.2 min nəfər (8.48%) artmışdır.

Yerləşmə məskəni[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dini tərkibi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Etnik tərkibi[redaktə | mənbəni redaktə et]

2002-ci il siyahıyaalınmasına əsasən 71 kənddə (qeyd: gür.: g.ə. ულიანოვკა, l.ə. ulianovka kəndində əhali yaşamırdı) məskun əhalinin 86.40%-ini azərbaycanlılar, 7.80%-ini gürcülər, 5.20%-ini ermənilər, 0.20%-ini ruslar, 0.20%-ini urumlar, 0.20%-ini isə digərləri təşkil edirdi.[10]

17-24 yanvar 2002-ci il siyahıyaalınmasına əsasən Sarvan (rəsmi olaraq "Marneuli") rayonu (2006-cı ildən "bələdiyyəsi") kəndlərinin əhalisi və etnik tərkibi[11]
Gürcücə rəsmi adı Azərbaycanca adı Toplam əhali:
hər iki cins
Toplam əhali:
kişilər
Toplam əhali:
qadınlar
Azərbaycanlılar Gürcülər Ermənilər Ruslar Urumlar
cəmi cəmi 94 526 46 665 47 861 86.40% 7.80% 5.20% 0.20% 0.20%
სადახლო (sadaxlo) Sadaxlı 9 486 4 750 4 736 97%
ყიზილ-აჯლო (ğızıl-aclo) Qızılhacılı 7 124 3 596 3 528 98%
ახყულა (algeti) Məscidli Görarxı 5 017 2 498 2 519 99%
ყაჩაღანი (ğaçağani) Qaçağan 3 974 1 851 2 123 98%
საბირქენდი (sabirkendi) Sabirkənd 3 713 1 912 1 801 100%
ქეშალო (keşalo) Keşəli 3 322 1 694 1 628 100%
კასუმლო (kasumlo) Qasımlı 2 921 1 437 1 484 99%
აღმამედლო (ağmamedlo) Ağammədli 2 867 1 420 1 447 100%
თაზაქენდი (tazakendi) Təzəkənd 2 230 1 104 1 126 100%
წერეთელი (Sereteli) Sereteli 2 206 1 044 1 162 89%
აზიზქენდი (azizkendi) Əzizkənd 2 170 1 065 1 105 100%
დამია-გიაურარხი (damia-qiaurarxi) Dəmyə Görarxı 1 815 900 915 100%
დიდი მუღანლო (didi muğanlo) Böyük Muğanlı 1 815 887 928 100%
შულავერი (şulaveri) Şüləver 1 787 850 937 53% 21% 23%
ქვემო სარალი (kvemo sarali) Aşağı Saral 1 745 869 876 99%
ქურთლარი (kurtlari) Qurdlar 1 711 839 872 100%
ზემო ყულარი (zemo ğulari) Yuxarı Qullar 1 704 841 863 98%
თამარისი (tamarisi) Tamarisi 1 690 817 873 88%
თექალი (tekali) Təkəli 1 682 845 837 97%
პირველი ქესალო (pirveli kesalo) Birinci Kosalı 1 622 801 821 100%
მეორე ქესალო (meore kesalo) İkinci Kosalı 1 587 795 792 100%
ლეჟბადინი (lejbadini) Lecbəddin 1 538 720 818 100%
ორჯონიკიძე (orconikidze) Saimerlo 1 470 744 726 99%
დაშთაფა (daştapa) Daştəpə 1 462 690 772 97%
იმირი (imiri) İmir 1 445 708 737 93%
ქაფანახჩი (kapanaxçi) Kəpənəkçi 1 383 711 672 100%
კირიხლო (kirixlo) Qırıxlı 1 262 605 657 100%
ამბაროვკა (ambarovka) Ambarlı 1 249 632 617 96%
ბაიდარი (baidari) Baydar 1 236 636 600 100%
მოლაოღლი (molaoğli) Mollaoğlu 1 180 593 587 100%
ქირაჩ-მუღანლო (kiraç-muğanlo) Kirəc-Muğanlı 1 155 579 576 99%
ზემო სარალი (zemo sarali) Yuxarı Saral 1 135 562 573 100%
არაფლო (araplo) Araplı 1 118 548 570 100%
ყირმიზქენდი (ğirmizkendi) Qırmızıkənd 1 072 524 548 19% 78%
ილმაზლო (ilmazlo) İlməzli 1 033 520 513 100%
ულაშლო (ulaşlo) Ulaşlı 859 432 427 100%
ხოჯორნი (xocorni) Xocornu 842 397 445 21% 78%
ახლო ლალალო (axlo lalalo) Axlılələ 805 415 390 100%
ახალი მამუდლო (axali mamudlo) Axlımahmudlu 758 375 383 99%
აჯიისქენდი (aciiskendi) Haçıisəkənd 750 366 384 100%
წოპი (tsopi) Sop 746 351 395 62% 34%
ახქერფი (axkerpi) Ağkörpü 742 352 390 96%
კიროვკა (kirovka) Mamay 706 359 347 98%
ქვემო ყულარი (kvemo ğulari) Aşağı Qullar 628 308 320 96%
ნორგიუღი (norqiuği) Norgyuğ 567 253 314 22% 63%
სეიდხოჯალო (seidxocalo) Seyidqocalı 527 263 264 100%
ენიქენდი (enikendi) Qayaqocalı 492 245 247 100%
ბეითარაფჩი (beitarapçi) Bəytərəfçi 483 241 242 100%
კუშჩი (kuşçi) Quşçu 452 215 237 99%
ხანჯი-გაზლო (xanci-qazlo) Xancığazlı 436 215 221 99%
თაზაქენდი (tazakendi) Təzəkənd 433 224 209 99%
ბაითალო (baitalo) Baytallı 400 191 209 100%
პატარა ბეგლარი (patara beqlari) Bala Bəylər 395 185 210 100%
სიონი (sioni) Sioni 351 179 172 62% 33%
დამია (damia) Dəmyə 334 170 164 100%
ხიხანი (xixani) Xixani 304 145 159 100%
ახალი დიოკნისი (axali dioknisi) Axali Dioknisi 296 126 170 100%
ალავარი (alavari) Hallavar 288 123 165 97%
გულბაღი (qulbaği) Güllübağ 273 129 144 99%
წერაქვი (tserakvi) Serakvi 248 132 116 93%
ჩანახჩი (çanaxçi) Çanaxçı 235 110 125 100%
ბურმა (burma) Burma 200 96 104 91%
დიდი ბეგლარი (didi beqlari) Böyük Bəylər 200 92 108 100%
ხუტორ-ლეჟბადინი (xutor-lejbadini) Xutor-Lecbəddin 177 78 99 100%
ბუდიონოვკა (budionovka) Metsamula 163 80 83 34% 55%
ოფრეთი (opreti) Opreti 158 71 87 9% 8% 78%
ახყულა (axğula) Ağqula 150 68 82 99%
ხოხმელი (xoxmeli) Xoxmeli 81 35 46 95%
ბურდაძორი (burdadzori) Burdadzori 58 25 33 91%
ყუდრო (ğudro) Qudro 43 23 20 100%
ჯანხოში (canxoşi) Canxoş 20 9 11 40% 55%
ულიანოვკა (ulianovka) Verxviani 0 0 0 ... ... ... ... ...

Dil[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nəqliyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mədəniyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hal-hazırda rayonda 87 dövlət, 1 qeyri-dövlət ümumtəhsil məktəbi; 4 orta ixtisas, 4 ali təhsil müəssisəsi; 67 kitabxana, 2 teatr, 2 muzey və "Algeti" adlı 1 teleşirkət fəaliyyət göstərir.

Sosial sfera[redaktə | mənbəni redaktə et]

KİV[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Справочник по региону: самоуправление: Муниципальные советы[ölü keçid]
  2. National Statistics Office of Georgia: ტომი I - საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები Arxivləşdirilib 2015-10-23 at the Wayback Machine
  3. მარნეულის მუნიციპალიტეტი: marneulis municipalitetis ganvitarebis strategia[ölü keçid]
  4. 4,0 4,1 4,2 National Statistics Office of Georgia: Population by Municipalities for the Beginning of the Year (Thousands) Arxivləşdirilib 2015-10-24 at the Wayback Machine. (official estimates)
  5. "Arxivlənmiş surət". 2018-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-07.
  6. საქართველოსა და სომხეთის საზღვრისპირა რეგიონებში[ölü keçid] მოსახლეობის და არასამთავრობო\სამოქალაქო ორგანიზაციების კვლევა რაოდენობრივი და თვისებრივი კვლევის ანგარიში მომზადებულია ქეა ინთერნეშენალისთვის კავკასიაში პროექტის საქართველოს მხარის პარტნიორი სამოქალაქო განვითარების სააგენტო(CiDA) აგვისტო-ოქტომბერი, 2009 თბილისი, საქართველო
  7. "Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Борчалинский район (перепись 1939 года)". 2013-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-08.
  8. "Division of Georgia". 2021-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-08.
  9. Yeni Musavat qəzeti Arxivləşdirilib 2022-09-28 at the Wayback Machine — Elşad Paşasoyun reportajı: Borçalı torpaqlarında Suriya erməniləri üçün qəsəbə salınır Arxivləşdirilib 2020-09-29 at the Wayback Machine. Yayınlanma tarixi: 23 May 2014 08:40
  10. National Statistics Office of Georgia: 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები Arxivləşdirilib 2016-03-28 at the Wayback Machine, გვერდი 212
  11. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (ing. National Statistics Office of Georgia): 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები Arxivləşdirilib 2016-03-28 at the Wayback Machine, გვერდი 212-215

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]