Sayma gölü
| Sayma gölü | |
|---|---|
| fin Saimaa | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 76 m |
| Eni | 75 km |
| Sahil uzunluğu | 14850 km |
| Sahəsi | 4380 km² |
| Həcmi | 8400 km³ |
| Su tutumu | 61054 km² |
| Dərin yeri | 84 m |
| Orta dərinliyi | 17 m |
| Axan çay | Vuoks |
| Yerləşməsi | |
| 61°15′54″ şm. e. 28°19′32″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Finlandiya |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sayma gölü (fin Saimaa, isv. Saimen) — Finlandiyanın ən böyük gölü. Avropanın isə şirinsulu gölləri arasında dördündü göldür. Ölkənin cənub-şərqində yerləşir. Göl bir-biri ilə əlaqədə olan 8 iri və çoxlu sayla sayda su tutarının birləşməsi nəticəsində əmələ gəlmişdir. Gölün sahəsi 4400 km² təşkil edir. Sahil xətdinin uzunluğu 15 min km-dir. Göl daxilində 13710 ada vardır. Bu adaların ümumi sahəsi 1850 km²-dir. Göldən başlanğıcını götürən yeganə çay Vuoksadır. Çay Ladoqa gölünə tölülür.
Fiziki-coğrafi xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
| Göllər | Sahəsi səth suları, км² |
Həcmi, km³ |
Ölkə |
|---|---|---|---|
| Ladoqa gölü | 17700 | 908 | 
|
| Oneqa gölü | 9720 | 285 |
|
| Venern | 5550 | 180 | 
|
| Sayma | 4380 | 36 | 
|
| Çud-Pskov gölü | 3550 | 25,2 | 
|
| Vettern | 1900 | 72 |
|
| Beloye gölü | 1290 | 5,2 |
|
| Vıqozero | 1140 | 7,1 |
|
| Melaren | 1140 | 10,0 |
|
| Pyayannıy | 1065 | 18,1 |
|
| İlmen göle | 1200 | 12,0 |
|
| İnari gölü | 1000 | 28,0 |
|
Gölün yatağı tektonik məşhəlli olmasına baxmayaraq buzlaqların təsirinə məruz qalmışdır. 10000 il öncə göl Baltik dənizinə daxil olan İoldiev dənizinin körfəzlərindən biri olmuşdur. Gölün Balrik hövzəsindən tam aralanması 8 000 ilə təsadüf edir. Müasir dönəmdə Vuoksa çayının Ladoqa gölü ilə əlaqələnməsə 5000 ilə öncəyə təsadüf edir.
Sayma sisteminə daxil olan göllər[1][redaktə | mənbəni redaktə et]
1) Sayma (fin Saimaa), 137 703 ha
2) Pihlayavesi (fin Pihlajavesi), 71 258,5 ha
3) Orivesi (fin Orivesi), 60 130,2 ha
4) Haukivesi (fin Haukivesi), 56 042,9 ha
4) Puruvesi (fin Puruvesi), 41 635,4 ha
5) Pyhyaselkyo (fin Pyhäselkä ), 36 110,4 ha
6) Enonvesi (fin Enonvesi), 19 667,6 ha
7) Pyyvesi (fin Pyyvesi), 2 975,11 ha
8) Ukonvesi (fin Ukonvesi), 2 423,26 ha
Su yollarının istifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
1791—1792-ci illər Finlandiyada olan rus qoşunlarının komandanı Aleksadr Vasileviç Suvorov gölün sahilində post təşkil edir. İsveçlər daxili keçidləri tutmaq məqsədi ilə göldə bateriyalar yerləşdirirlər. Hazırda belə bu keçidlər turistik maşrutlar üçün istifadə edilir. 1856-ci ildə gölü Fin körfəzi ilə birləşdirən kanal inşa edilir. Gölün dib relyefini 1857-ci ildə Finlandiyanın Senatı Yohan Bartmana tərtib etməyi həvalə edir. 1940-ci ildə işi davam etdirmək Aaro Hellaakosa həvalə edilir.
Ehtiyyatları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Göl balıqları ilə zəngindir. Burada hətta 2015-ci ildə elmə məlum olmayan yeni balıq növü aşkarlanmışdır (Romanogobio albipinnatus).
Üstəlik göldə nəsli kəsilmək üzrə olan Sayma nerpası yayılmışdır. Bu canlı Halqaşəkilli suitinın yarımnövüdür. 2012 ilə olan məlumata görə sayları cəmi 310 baş[2] təşkil edir. 2020—2025 illər ərzində saylarının 400 başa çatdırılması planlaşdırılır[3].
Gölün sahilində azbest ehtiyatları aşkarlanmışdır.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Esko Kuusisto: Lake District in Finland. In: Matti Seppälä (Hg.): The Physical Geography of Fennoscandia. Oxford University Press 2005.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Sayma sisteminə daxil olan göllər. jarviwiki.fi (fincə)". 2020-01-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-08.
- ↑ Saymen nerpası. — WWF
- ↑ "Finlandiya meşə təsərrüfatı" (PDF). 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-06-08.