Sergey Namyotkin

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Sergey Namyotkin
Сергей Семенович Наметкин
S.S.Namyotkina həsr olunmuş poçt markası
S.S.Namyotkina həsr olunmuş poçt markası
Doğum tarixi
Doğum yeri Kazan,
Rusiya İmperiyası Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (74 yaşında)
Vəfat yeri Moskva, RSFSR
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası Rusiya imperiyası
SSRİ SSRİ
Elm sahəsi üzvi kimya
Elmi dərəcəsi kimya elmləri doktoru (1916)
Elmi adları professor (1932), akademik (1939)
İş yerləri Moskva Universiteti, MAQK 2-ci MDU, SSRİ EA.
Alma-mater Moskva Universiteti
Təhsili
  • Moskva İmperator Universitetinin Fizika və Riyaziyyat fakültəsi[d]
Üzvlüyü
Mükafatları "Lenin" ordeni — 1946 SSRİ Dövlət mükafatı — 1946 "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni — 1940
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sergey Semyonoviç Namyotkin (1876-1950) — görkəmli üzvi kimyaçı, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki (1939), iki dəfə "Stalin" mükafatı laureatı (1943, 1949).

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

1892-ci ildə İkinci Moskva proqimnaziyasını, 1896-ci ildə isə Birinci Moskva kişilər qimnaziyasını bitirmişdir. 1896-1902 illərdə Moskva Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsində təhsil almış və orada işləmişdir (1911 ilədək). Professor N.D.Zelinskinin tələbəsi olmuşdur. Eləcə də 1910-cu ildən Moskva Ali qadınlar kurslarında (MAQK) üzvi kimya kafedrasında müəllimlik edib. 1911-ci ildə Peterburq Universitetində magistr dissertasiyasını müdafiə edib və 1912-ci ildə MAQK-ın üzvi kimya kafedrasının professoru seçilib. 1916-cı ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib. Namyotkin fizika-riyaziyyat fakültəsinin dekanı olub (1914-1918 illərdə) .

İkinci MDU və MZKTİ[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnqilabdan sonra S.S.Namyotkin MAQK-da, dəyişdirilərək 2-ci Moskva Dövlət Universiteti olmuş (1918 ildə), işini davam etmişdir. Burada,o, professor, üzvi kimya kafedrasının müdiri (1918-1930), il ərzində fizika- riyaziyyat fakültəsini dekanı (1918-1919), 1919-1924-cü illərdə isə rektor vəzifəsində çalışmışdır və universitetin normal iş fəaliyyətinin bərpası məsələlərini həll edirdi. 1921-ci ildə 2-ci MDU daxilində Moskvada ilk olaraq pedaqoji fakültə açılmlşdır. 2-ci MDU bir hissısinin MZKTİ (1932-ci ildə) qurulmasından sonra burada professor, üzvi kimya kafedrasının müdiri vəzifəsində işləmişdir (1938 ilədək).

XTAŞ nəzdində DTNİ[redaktə | mənbəni redaktə et]

1925-ci ildə Dövlət Tədqiqat Neft istitutu yaradılmlşdır. Namyotkin burada SSRİ-də neft və qazların, parafin və serezinlərin kimyəvi tərkibinin tədqiqatı ilə məşğul olan kimya və texnologiya şöbəsinə rəhbərlik edirdi. 1926-1934-cü illərdə institunun direktor müavini olmuşdur.

Dağ-Mədən Akademiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

1927-ci ildə Namyotkin özünün təşkil etdiyi Moskva Dağ-mədən akademiyasının neft fakültəsinin üzvi-kimya və neft kimyası kafedrasına rəhbərlik etdi. Burada o, ilk dəfə neft kimyası kursunun tədrisinə başladı.

SSRİ Elmlər Akademiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

1934-cü ildə DTNİ yeni yaradılmlş SSRİ EA Yanıcı qazıntılar institunun bir hissəsi oldu. Burada S.S.Namyotkin ömrünün sonunadək rəhbərlik etdiyi neft kimyası laboratoriyasını təşkil edir (1939-1947-ci illərdə YQİ direktoru olub). İşləri Böyük Vətən müharibəsi illərində, institunun Kazanda evakuasiya vaxtında da davam edirdi. Laboratoriya yeni növ yanacaq-sürtkü materiallarını hazırlayırdı. Müharibə ilərində, o, SSRİ EA Başqır ekspedisiyasının neft bölməsinə rəhbərlik edirdi. İşimbay neftayırma zavodunun qurğusunda tətbiq edilən kükürdlü neftdən sürtkü yağlarının alınma üsulunu təskil etmişdir. 1947-ci ildə labotayoriya SSRİ EA Neft institutuna köçürülmüşdür. 1948-1950 ilədək Namyotkin SSRİ EA Neft institutunun direktoru idi.

İctimai fəaliyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

S.S.Namyotkin Moskva Təbiətşünaslar cəmiyyətinin üzvü idi. 1932-ci ildə D.İ.Mendeleyev adına ümumittifaq kimya cəmiyyətinin rəhbəri oldu. "Ümumi kimya jurnalı" redaksiya kolleqiyasının üzvü idi.

Elmi fəaliyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Namyotkinin əsas elmi maraq dairəsi-neft kimyası-hələ tələbəlik illərində onun qafqaz neftinin öyrənilməsinə həsr olunan diplom işidir (1920 il). 1910-1920-ci illərdə efir yağlarının tərkibinə daxil olan terpenləri tədqiq edir. Kamfen reaksiyalarının öyrənilməsi yeni struktur qruplaşdırılması açılışına gətirib çıxarır və "Namyotkinin qruplaşdırılması" adlanır (1925 il). 1910-1920-ci illərin əvvəlinədək üzvü kimyanın ümumi teoretik problemləri ilə məşğul olur, ancaq 20-ci illərin ortalarından onu neft kimyası ilə əlaqəli elmi və praktiki suallar maraqlandırır. O, neftin və qazın tərkibi və xüsusiyyətinin tədqiqi ilə, parafinin spirtlərə və aldehidlərə turşulanması və neft-kimya sintezi problemlərinin həlli ilə məşğul olur. O, eləcədə inkişafı artılan və qoxucu maddələrin sintezi sahəsində işlər aparırdı.

Mükafatlar,təltiflər[redaktə | mənbəni redaktə et]

-"Azot turşusunun həddli karbonhidrogenlərə təsiri" işinə görə A.M.Butlerov adına kiçik mükafat laureatı (1910 il)

-Elm və texnika sahəsində uzun illər apardığı işə görə birinci dərəcəli Stalin mükafatı (1943 il)

-Qoxucu maddələrin sintezinin yeni üsulunun işlənməsi və istehsala buraxılmasına görə ikinci dərəcəli Stalin mükafatı (1949 il)

-Lenin ordeni ( 2 iyul 1946 il)

-Üç "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (1940, 1944, 1945 il)

-"1941-1945-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsində şərəfli əməyə görə" medalı (1946 il)

-RSFSR Əməkdar elm və texnika xadimi (1947 il)

Ailə[redaktə | mənbəni redaktə et]

O, Lidiya Nikolayevna Lyapunova (Namyotkina) ilə evli idi. Bu evlilikdən iki uşağı doğulnuşdur. 1924-cü ildə L.N.Namyotkina vəfat edir. 1927-ci ildə, o, Yelena Vasilyevna Lyapunova ilə evlənir.Birinci evlilikdən olan oğlu-Nikolay Sergeyeviç Namyotkin (1916-1984) atası kimi, özünə kimyaçı sənətini seçmişdir. Ögey oğlu-Aleksey Andreyeviç Lyapunov (1911- 1973)-tanınmış riyaziyyatçı və kibernetikanın qurucularından biridir.

Memorial[redaktə | mənbəni redaktə et]

S.S.Namyotkin 5 avqust 1950-ci ildə vəfat edib. Onun adını Moskvada (1965) və Kazanda küçələr daşıyır. 1995-ci ildən İ.M.Qubkin adına Rusiya Dövlət neft və qaz universitetində S.S.Namyotkin adına stipendiya mövcuddur. A.B.Topçiyev adına REA Neft-kimya sintezi institutunda akademik S.S.Namyotkin adına memorial kabinet mövcuddur.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]