Son çarə məktubları

Vigilant, Böyük Britaniyanın nüvə qarşısının alınmasını təşkil edən dörd "Vanguard Sinif" sualtı qayıqdan biridir.

Son çarə məktubları (ing. letters of last resort) — Böyük Britaniyanın Baş nazirinin dörd İngilis ballistik raket sualtı qayıqlarının komandirlərinə yazdığı eyni sözlərlə yazılmış dörd əlyazma məktublarıdır. Onlar, düşmənin nüvə zərbəsi Britaniya hökumətini məhv etdiyi və həm baş naziri, həm də onların təyin etdiyi "ikinci şəxsi", adətən yüksək vəzifəli şəxsləri öldürdüyü və ya başqa bir şəkildə fəaliyyət qabiliyyətini itirdiyi halda hansı tədbirlərin görüləcəyi ilə bağlı əmrləri ehtiva edir. Əmrlərin yerinə yetirildiyi təqdirdə, görülən tədbir Böyük Britaniyanın son rəsmi aktı ola bilər.

Məktublar onları yazan baş nazirin dövründə istifadə olunmazsa, həmin şəxs vəzifədən getdikdən sonra açılmadan məhv edilir ki, onların məzmunu müəllifdən başqa heç kimə məlum olmasın.

Proses

Yeni baş nazir vəzifəyə gəldikdən və Müdafiə Qərargahının rəisi tərəfindən " Trident raketinin dəqiq olaraq hansı zərərə səbəb ola biləcəyi" bildirildikdən dərhal sonra bir sıra məktublar yazır. Daha sonra sənədlər möhürlənmiş zərflərdə sualtı qayıqlara çatdırılır və əvvəlki baş nazirin məktubları açılmadan məhv edilir.

Nüvə zərbəsi nəticəsində həm baş nazir, həm də təyin edilmiş alternativ qərar qəbul edən şəxs həlak olarsa, o zaman patrulda olan hər hansı nüvə sualtı qayıq(lar)ının komandir(lər)i bir sıra yoxlamalardan istifadə edəcəkdilər. Bu, son çarə məktublarının açılmalı olub-olmadığını müəyyənləşdirməkdən ötrü istifadə edilir.

Peter Hennessy -nin "Gizli Dövlət: Vaythol və Soyuq Müharibə, 1945–1970" (ing. The Secret State: Whitehall and the Cold War, 1945–1970) kitabına görə, Vanguard sinfinin sualtı qayığının komandiri Britaniya hökumətinin fəaliyyətini davam etdirib-etməyəcəyini müəyyən edəcək digər yoxlamalar arasında BBC Radio 4 -ün yayımını davam etdirib-etdirmədiyini müəyyən edəcək.

1983-cü ildə Polaris sualtı qayıqları üçün prosedur açıq-aşkar nüvə hücumu baş verərsə və ya Böyük Britaniya dəniz qüvvələrinin bütün yayımları dörd saat ərzində dayandırılmışsa, zərfləri açmaq idi.

Seçimlər

Bu məktubların məzmunu gizli olsa da, 2008-ci ilin dekabrında BBC Radio 4-də yayımlanan "İnsan düyməsi" (ing. The Human Button) sənədli filminə görə, məktublara daxil etmək üçün baş nazirə dörd məlum variant var idi. Baş nazir sualtı gəmi komandirinə aşağıdakı göstərişləri verə bilər:

• nüvə silahı ilə cavab vermək;
• cavab verməmək;
• öz mülahizələrindən istifadə etmək; və ya,
• mümkünsə, sualtı qayığı müttəfiq ölkənin komandanlığı altına qoyun. Sənədli filmdə Avstraliya və ABŞ -dan bəhs edilir.

The Guardian 2016-cı ildə bildirdi ki, variantlar arasında deyilir: "Əgər hələ də mövcuddursa, özünüzü ABŞ-nin komandalığı altına keçirin", "Avstraliyaya gedin", "Nüvə silahı ilə cavab verin" və ya "Öz mülahizənizdən istifadə edin". Seçilmiş faktiki seçim yalnız məktubun müəllifinə məlumdur.

Fantastik janrda

David Greig -in 2012-ci ildə yazdığı " The Letter of Last Resort" pyesi məktubların nəticələri və paradokslarından bəhs edir. Tamaşa ilk dəfə 2012-ci ilin fevralında Londonun Tricycle Teatrında Nikolas Kentin rejissorluğu ilə "Bomba" mövzusunda tamaşalar silsiləsi kimi səhnəyə qoyuldu. Belinda Lanq yeni baş nazir rolunu və Saymon Çandler isə onun müşaviri rolunu oynadı. İstehsal eyni ilin sonunda Edinburq Fringe üçün Edinburqdakı Traverse Teatrında da görüldü. Növbəti il o, BBC Radio 4 -də eyni aktyor heyəti ilə ilk dəfə 1 iyun 2013-cü ildə yayımlandı.

DTK-nın son çarə məktublarının məzmununu əldə etmək cəhdləri BBC-nin Soyuq Müharibə casus draması The Game (2014) süjetinin bir hissəsidir.

Həmçinin bax

• Nüvə silahı
• Ölü Əl^(ru)

Xarici keçidlər

• "The Human Button". BBC Radio 4. 2 December 2008. İstifadə tarixi: 10 February 2015.
• Rosenbaum, Ron. "The Letter of Last Resort". Slate. 9 January 2009. İstifadə tarixi: 10 February 2015.
• Radio archive: Glass, Ira. "399: Contents Unknown (Prologue)". This American Life. 22 January 2010. İstifadə tarixi: 10 February 2015.