Sosial media asılılığı
| Sosial media asılılığı |
|---|
Sosial media asılılığı — şəxsi, sosial və ya peşə fəaliyyətində əhəmiyyətli mənfi nəticələrə baxmayaraq davam edən sosial medianın həddindən artıq və ya nəzarətsiz istifadəsi[1] kimi təsvir edilə bilən davranış asılılığının bir forması[2]. Dünya üzrə mütəxəssislərin, xüsusən də JAMAPediatrics jurnalının redaktoru professor Dimitri Christiakisin fikrincə, "hələ rəsmi olaraq psixopatologiya çərçivəsində kodlaşdırılmamış olsa da, o, nəinki böyüyür və yayılır, həm də ictimai şüurda getdikcə daha çox insan kimi qəbul edilir. mövcud tanınan pozğunluqlarla bir çox paralelləri olan potensial problemli vəziyyət" və bu, "21-ci əsrin epidemiyasına" çevrilə bilər. O, həmçinin bildirir ki, "biz, sanki, gələcək nəsil uşaqlar üzərində təbii, nəzarətsiz bir təcrübə prosesindəyik". Sosial media asılılığının diaqnozları Psixi Bozuklukların Diaqnostik və Statistik Təlimatı tərəfindən tanınmır. Bununla belə, DÇHP mütəxəssisləri razılaşırlar ki, sosial medianın bəzi insanlar üçün gözlənilməz nəticəsi uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə neyroinkişaf problemləridir. Bu, genetik olaraq DÇHP riski olan uşaqlarda xüsusilə nəzərə çarpır[3][4][5].
Yaranması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sosial media 1997-ci ildə SixDegrees.com sosial şəbəkəsinin yaradılması ilə başladı, onun müəllifləri dünyada hər kəsin "altı dərəcə ayrılıq" ilə bağlı ola biləcəyinə inanırdılar. 2000-ci ilə qədər 100 milyon insanın İnternetə çıxışı var idi və Myspace sosial şəbəkə istifadəsində ilk real artım oldu. Facebook 2004-cü ildə icad edilib və hazırda 2,27 milyard aktiv istifadəçisi var. Facebook Inc. həm də Instagram və WhatsApp sosial media platformalarının sahibidir.[6]
İnternet asılılığı bir sıra ölkələrdə, o cümlədən Çin və Cənubi Koreyada xəstəlik kimi tanınır. Bu pozğunluqla bağlı araşdırmaların əksəriyyəti sosial medianın təsirindən çox qumar asılılığı nöqteyi-nəzərindən aparılmışdır.[7][8][9]
Bəzi tibb alimləri qızların və qadınların sosial mediadan həddindən artıq istifadədən əziyyət çəkmə ehtimalının oğlan və kişilərə nisbətən daha çox olduğunu göstərdilər.[10] Qızlar və qadınların DÇHP üçün müalicə alma ehtimalı kişilərə nisbətən daha azdır.[11]
Diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozuqluğu və ya DÇHP, həkimlər və başqaları tərəfindən fərqli bir xəstəlik hesab edilən neyroinkişaf pozğunluğudur. Elmdə hal-hazırda daha çox öyrənilən bir fikir var ki, DÇHP diaqnozları, onlayn oyunlar və sosial şəbəkələrə aludəçilik arasında əlaqə var.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Suppe, Ryan. "Teens who use digital media are more likely to develop ADHD". Essential Kids (ingilis). 2018-07-19. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-12.
- Ravi Chandra. "How to use social media wisely and mindfully". Greater Good Magazine. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-16.
- Hogan, Marjorie; Strasburger, Victor C. Social Media and New Technology: A Primer // Şablon:Нп3 . 57 (journal) (ingilis). № 10. — 2018. — 1 sentyabr. — 1204—1215. doi:10.1177/0009922818769424. ISSN 0009-9228.
- Shakya, Holly B. "A New, More Rigorous Study Confirms: The More You Use Facebook, the Worse You Feel". Harvard Business Review. 2017-04-10. 2019-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-12. (#redundant_parameters)
- Steers, Mai-Ly N.; Moreno, Megan A.; Neighbors, Clayton. The Influence of Social Media on Addictive Behaviors in College Students // Current addiction reports . 3 (journal) (ingilis). № 4. — 2016. — 3 dekabr. — 343—348. doi:10.1007/s40429-016-0123-x. ISSN 2196-2952. PMID 28458990.
- Extraversion, neuroticism, attachment style and fear of missing out as predictors of social media use and addiction // Personality and Individual Differences . 116 (journal) (ingilis). — 2017. — 1 oktyabr. — 69—72. doi:10.1016/j.paid.2017.04.039. ISSN 0191-8869. 2019-01-14 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Hoge, Elizabeth; Bickham, David; Cantor, Joanne. "Digital Media, Anxiety, and Depression in Children". Pediatrics. 140 (Supplement 2). 1 November 2017: S76–S80. doi:10.1542/peds.2016-1758G. PMID 29093037.
- ↑ "Groundbreaking study examines effects of screen time on kids". CBS News (ingilis). 2018-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-15.
- ↑ "Frontiers | Social Network and Addiction". frontiersin.org (ingilis). doi:10.3389/conf.neuro.14.2009.06.054. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-15.
- ↑ Why is synaptic pruning important for the developing brain? // Scientific American Mind . 28 (ingilis) (3). 2017-04-13. 75—75. doi:10.1038/scientificamericanmind0517-75. ISSN 1555-2284.
- ↑ "ABCD study completes enrollment, announces opportunities for scientific engagement". National Institutes of Health (NIH) (ingilis). 2018-11-26. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-12.
- ↑ Anabelle Timsit. "A new study links teens' screentime with symptoms of ADHD". Quartz. Quartz. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-12.
- ↑ Wang, Bing-qian; Yao, Nan-qi; Zhou, Xiang; Liu, Jian; Lv, Zheng-tao. The association between attention deficit/hyperactivity disorder and internet addiction: a systematic review and meta-analysis // BMC Psychiatry . 17 (journal) (ingilis). — 2017. — 19 iyul. doi:10.1186/s12888-017-1408-x. ISSN 1471-244X. PMID 28724403. 2020-11-09 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Pies, Ronald. Should DSM-V Designate "Internet Addiction" a Mental Disorder? // Psychiatry (Edgmont) . 6 (journal) (ingilis). № 2. — 2009. fevral. — 31—37. ISSN 1550-5952. PMID 19724746. 2019-01-24 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "The History of Social Media: Social Networking Evolution!". History Cooperative (ingilis). 2015-06-16. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-12.
- ↑ Sergey Tereshchenko, Edward Kasparov, Nadezhda Semenova, Margarita Shubina, Nina Gorbacheva. Generalized and Specific Problematic Internet Use in Central Siberia Adolescents: A School-Based Study of Prevalence, Age–Sex Depending Content Structure, and Comorbidity with Psychosocial Problems // International Journal of Environmental Research and Public Health . 19 (ingilis) (13). 2022-01. 7593. doi:10.3390/ijerph19137593. ISSN 1660-4601. 2022-09-29 tarixində arxivləşdirilib.