Tatar xalq musiqisi
Tatar xalq musiqisi Tatarıstan milli folklorunu təmsil edir.
Tətqiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tatar xalq melodiyalarının ilk qeydləri "Asiya Musiqi Jurnalı"nda (Həştərxan, 1817), daha sonra Ə. F. Rittiç, W. A. Moşkov, iyirminci əsrin əvvəllərində R. Lax, Q. Şunemanın xarici məqalələrində yer alır. Tatar xalq musiqisinin sistematik toplanması və sistemləşdirilməsi yalnız 19-cu əsrin sonlarında başlamışdır. S. G. Rıbakov (1897), M. ultanov (1916), M. Berq (1923), A. В. Zataeviç (1933), görkəmli tatar folklorşünasları Ə. S. Klyuçarev (1941, 1955), M. A. Mozaffarov (1964), M. N. Nigmetzyanov (1970, 1976, 1984), J. H. Faizi (1971), Z. N. Saydaşeva (1979), R. A. Vamb (1981) xalq melodiyaları toplusunu nəşr etdirmişlər. Əksər hallarda, yalnız yazılmış və öyrənilən son əsrlərin Tatar xalq melodiyalarıdır. Tatar peşəkar musiqisinin bəzi növləri hələ şifahi ənənədə müstəqil olaraq müəyyənləşdirilməyib və yalnız folklor ənənəsi daxilində nəzərdən keçirilir.
Milli musiqi janrları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tatar xalq musiqisinin əsas növləri: intonasiya və ritm baxımından bir-birindən fərqlənən mahnılar (uzun ton, qısa melodiya və s.), Melodiyalar (melodiya, dastan, dua, qafiyə, qəzəl və s.), Şeir əsərləri, rəqs melodiyaları , simli çalğı alətləri ilə ifa olunanlardır.[1]
Milli çalğı alətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Musiqi alətlərində ifaçılıq sənəti Tatar ənənəvi mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsini təşkil edir. Oyun alətləri xalq sənətkarları tərəfindən hazırlanmış və xalq mühitində də geniş yayılmışdır. Bu baxımdan kubız və kuray ən məşhur nümunələrdir. Bundan əlavə, yalnız peşəkar musiqi ustalarının istifadə etdiyi alətlər var idi. İdil bulqarları və Kazan Xanlığı dövründə xanın vəzir saraylarından olan musiqiçilər simli və zərb alətləri çalırdılar. Bunlardan bəziləri Şərq ölkələrindən gətirilmişdir. XVI əsrdə saray musiqi məktəbinin ənənəsi pozuldu və bu alətlərdə oyun sənəti tədricən unuduldu.[2] Xan dövrünün çalğı alətləri yalnız bəzi xalq musiqi ustaları arasında qorunur. Əvvəlcə İdil bulqarları və Kazan Xanlığı dövrlərinə bağlı olan çalğı alətləri qədim ənənəvi çalğı alətləri sırasına daxil edilmişdir. Köhnə ənənəvi alətlər həm Bolqar İslam mədəniyyəti, həm də ümumiyyətlə Türk mədəniyyəti və ümumilikdə Şərq mədəniyyəti ilə sıx əlaqəlidir. XIX əsrin ikinci yarısında tatar ustaları tərəfindən istifadə olunmağa başlayan alətlərə yeni ənənəvi çalğı alətləri deyilir. Yeni ənənəvi çalğı alətlərinin bir çox nümunəsinə rus və Avropa musiqi mədəniyyətinin xüsusiyyətləri daxildir. Tatar milli çalğı alətlərinə təkcə çalğı alətinin mənşəyi deyil, həm də milli alətdə ifa etmək bacarığı aiddir.[3]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Дулат-Алеев В.Р. . — Казань:Казанская государственная консерватория, Arxivləşdirilib 2022-05-15 at the Wayback Machine 2007. — Б. 33, 66. — 492 бISBN 5-85401-082-8. Arxivləşdirilib 2022-04-24 at the Wayback Machine
- ↑ Дулат-Алеев В.Р. . — Казань:Казанская государственная консерватория, Arxivləşdirilib 2022-05-15 at the Wayback Machine2007. — Б. 96. — 492 б. — ISBN 5-85401-082-8. Arxivləşdirilib 2022-04-24 at the Wayback Machine
- ↑ Дорфман А.Как в Татарстане возрождают игру на гуслях Arxivləşdirilib 2021-06-24 at the Wayback Machine