Telefon üçün mənbəyə bax

{{mənbə azlığı}}
[[Fayl:Alt Telefon.jpg|300px|thumb|right|1940-cı illərdə istifadə olunan telefon]]

'''Telefon''' ({{Dil-grc|τῆλε}} — uzaq, {{Dil-grc2|φωνή}} — [[səs]]) — [[səs]]i ötürmək və almaq üçün istifadə olunan telekommunikasiya cihazıdır. 

Müasir dövrdə əsasən GSM yaxud UMTS standartı ilə işləyən mobil telefonlardan və stasionar ev telefonlarından geniş istifadə edilir. İctimai istifadə üçün də əsasən əhalinin gur olduğu yerlərdə qoyulan taksofonlar da yayılmışdır.
[[Fayl:AT&T push button telephone western electric model 2500 dmg black.jpg|thumb|Western Electric tərəfindən hazırlanmış AT&T düyməli telefon, model 2500 DMG qara, 1980]]
Bütün telefonlar danışmaq üçün [[mikrofon]]a və səsi eşitmək üçün qulaqcığa malikdirlər. Mikrofon səs dalğalarını elektrik siqnallarına çevirir, daha sonra bu siqnallar telefon xətti vasitəsilə digər tərəfdəki telefona ötürülür. Həmin telefonun qulaqlıqı bu siqnalları qəbul edərək onu yenidən səs dalğalarına çevirir və digər tərəfdəki insanın danışdığı şəxsin sözlərini anlamağa imkan yaradır. Telefon dupleks kommunikasiya sistemi hesab olunur, belə sistemlərdə hər iki tərəfdəki insanlar eyni vaxtda danışa bilirlər. Qlobal telefon şəbəkəsi avtomatlaşdırılmış telefon stansiyaları vasitəsilə birləşdirilən telefon xətləri, optik lif kabelləri, mikrodalğa ötürücüləri, kommunikasiya [[peyk]]ləri və sualtı telefon xətlərindən ibarətdir. Bu şəbəkə dünyanın istənilən nöqtəsindəki bir telefonu digəri ilə bağlamağa şərait yaradır. Hər bir telefon onu təyin edən bir telefon nömrəsinə sahibdir.

Telefonun insan orqanlarına ziyanı-İnsanın bədəniniə və dərisində şüaqaytarıcı hormonlar mövcuddur və bu hormonlar 8saat aktivdir.Əgər gün ərzində 8saatdan artıq telefona baxılarsa bu zaman göz altı qaralması və s. Xəstəliklər əmələ gələ bilər

== Tarixi ==
Telefonun nə vaxt kəşf olunması ilə əlaqədar bir çox mübahisələr mövcuddur. Digər mühüm kəşflər kimi telefonun da kəşfindən əvvəl ona bənzər prinsipdə işləyən qurğular kəşf edilmişdir. Bu kəşfləri edənlər [[İnnokennto Manzetti]], [[Antonio Meuççi]], [[Reys Filipp]], [[Aleksandr Bell|Aleksandr Qrehem Bell]], [[Tomas Edison]] və digər alimlər olmuşlar. Lakin Bell ilə Edisonun kəşfə görə əldə etdikləri [[patent]] əsas götürülmüşdür.

1876-cı il fevralın 14-də ABŞ-nin Boston Universitetinin professoru [[Aleksandr Bell|Aleksandr Qraham Bell]] ilk telefon aparatının ixtirasını patentləşdirdi və 1877-ci ildə özünün "Bell Telephone Company" adlı şirkətini qurdu. Bu tarixdən etibarən telefon insanlar arasında sürətlə yayılmağa başladı. Bir il sonra – 1878-ci ildə Amerikada, 1881-ci ildə isə Almaniyada ilk telefon qovşağı quruldu. On il sonra isə Amerikada telefon istifadəçilərinin sayı 150 minə, İngiltərədə 26 minə, Almaniyada 22 minə çatdı. Bellin ixtira etdiyi telefonda danışmaq və qulaq asmaq üçün ayrı-ayrı dəstəklər var idi. Yalnız sonralar bu iki funksiya bir dəstəkdə birləşmişdir.
   
1876-cı il martın 10-da ilk telefon danışığı baş tutmuşdu. [[Aleksandr Bell|Bell]] iş otağında mayeni öz üstünə dağıtdı və telefonla qonşu otaqda işləyən həmkarına müraciət etdi: ''"Mister Uotson, buraya gelə bilərsinizmi? Siz mənə lazımsınız"''.<ref name="WDL">{{cite web |url = http://www.wdl.org/en/item/11375/ |title = Alexander Graham Bell Laboratory Notebook, 1875-1876 |website = [[World Digital Library]] |date = 1875-1876 |accessdate = 2013-07-23 |archive-date = 2015-02-03 |archive-url = https://web.archive.org/web/20150203003124/http://www.wdl.org/en/item/11375/ |url-status = live }}</ref>

İlk telefon stansiyası 1877-ci ildə ABŞ-nin Konnektikut şəhərində fəaliyyətə başladı. 1883-cü ildə isə [[Boston]] və Nyu-[[york]] şəhərləri arasında rabitə əlaqəsi yaradıldı.
[[Fayl:Alexander Graham Telephone in Newyork.jpg|thumb|Bell 1892-ci ildə Nyu-Yorkdan Çikaqoya ilk telefon zəngi etdi]]
== Mobil telefon ==
{{Əsas|Mobil telefon}}
Telefonun ikinci dəfə "dünyaya gəlişi" isə [[XX əsr]]in 80-ci illərində simsiz rabitə sisteminin tətbiqi nəticəsində baş verdi. [[Mobil telefon]]un ixtirası mühəndis [[Martin Kuper]]in adı ilə bağlıdır.
[[Fayl:Actor portraying Alexander Graham Bell in an AT&T promotional film (1926).jpg|thumb|Bellin ilk telefon ötürücüsü, təxminən. 1876, 50 il sonra yenidən canlandırıldı]]
Satış məqsədiylə ilk portativ [[mobil telefon]] 1983-cü il martın 6-da istehsal olunmuşdur. Həmin gün "Motorolla" şirkəti layihəsinə 100 milyon [[dollar]] xərclənən bir aparatı təqdim etdi. Onun çəkisi 794 qram, həcmi isə 33 x 4,4 x 8,9 sm idi. Akkumulyator 8 saat müddətində telefonu işlədə bilirdi. Bu telefonların satış qiyməti 3995 dollar olsa da, minlərlə [[amerikalı]] onu almaq üçün növbəyə yazılırdı.

Uzun-uzadı təkmilləşdirmələrdən sonra mobil aparata [[saat]], [[təqvim]] və digər rahatlığı olan qrafik displey əlavə olundu. 1998-ci ildə [[peyk]] rabitəsinin kommersiya istismarından sonra mobil telefon stansiyasının əhatə dairəsindən kənarda işləyən mobil telefonlar meydana gəldi.

Hesab edilir ki, [[mobil telefon]]dan normadan çox istifadə etmək bir çox xəstəliklərin yaranmasına səbəb ola bilər.

== Rəqəmsal telefon ==
Rəqəmsal telefonlar, rəqəmsal elektronika məhsullarının rəqəmsal telefon və sistemlərinin vəziyyətində istifadə olunmasıdır. 1960-cı illərdən etibarən bütün dünyadakı telefon sistemləri kütləvi şəkildə analoq sistemdən rəqəmsal sistemlərə doğru keçid etməyə başladı. Keçid şəbəkələrinin bir çoxu eyni zamanda rəqəmsal formada qurulmağa başlandı. Rəqəmsal telefon sistemləri ilk zamanlar səsli xidmətin qiymətinin ucuz olması üçün istifadə olunmağa başlanmışdı. Lakin sonradan belə telefon sistemlərinin yeni şəbəkə xidmətləri ([[İSDN]] kimi) göstərə bildiyi və böyük həcmdə informasiyanı rəqəmsal qurğular vasitəsilə telefon xətləri üzərindən ötürmək imkanının olduğu ortaya çıxıb.

== İstifadəsi ==
2009-cu ilin sonuna olan məlumata görə dünyada ümumi olaraq 6 milyard telefon istifadəçisi var. Bunlardan 1,26 milyardı standart ev telefonu istifadəçiləri, 4,6 milyard isə mobil telefon istifadəçiləridir.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
https://portal.azertag.az/az/node/1751
https://azeri.sahartv.ir/radio/m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99t_-i208063-mobil_telefonlar_haqq%C4%B1nda_maraql%C4%B1_m%C9%99lumatlar

== Həmçinin bax ==
* [[Mobil telefon]]
* [[Alo]]

== Xarici keçidlər ==
* [http://medeniyyet.az/site/?name=content&content=4651 Alooo…]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}
{{Xarici keçidlər}}

[[Kateqoriya:Rabitə]]
[[Kateqoriya:Telefon əlaqəsi]]
[[Kateqoriya:14 fevralda yarananlar]]
[[Kateqoriya:1876-cı ildə yarananlar]]
[[Kateqoriya:Şotlandiya ixtiraları]]
[[Kateqoriya:ABŞ ixtiraları]]
[[Kateqoriya:İtaliya ixtiraları]]
[[Kateqoriya:Kanada ixtiraları]]
[[Kateqoriya:XIX əsrin ixtiraları]]