Tioqlikol turşusu
| Tioqlikol turşusu | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | HSCH2COOH |
| Molyar kütlə | 92,1 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 1,3253 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | -16,5 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 123 °S |
| Buxarın təzyiqi | 10 ± 1 mm Hg[1] |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 68-11-1 |
| PubChem | 1133 |
| RTECS | AI5950000 |
| ChEBI | 30065 |
| ChemSpider | 1101 |
Tioqlikol turşusu (merkaptosirkə turşusu) HSCH2COOH –rənqsiz, ağır xoşa gəlməz iyi olan mayedir. Havada oksidləşir.
Alınması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tioglikol turşusu, xlorsirkə turşusunun K- və ya Na-duzunun qələvi metal hidrosulfidləri ilə sulu bir mühitdə təsirindən almaq olar; qlikol, tio- və ditioqlikol turşuları alınır. Əlavə birləşmələrin əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün kükürdün bu birləşmələri istifadə olunur, məsələn Na2S2O3, qələvi metalların polisulfid- ləri, tiokarbamid, Na tritiokarbonat və s.
Kimyəvi xassələri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tioqlikol turşusu suda, metanolda, xloroform- da, etanolda, asetonda, benzolda, dietilefirində bütün nisbətlərdə həll olur. Alifatik karbohid- rogenlərdə həll olmur. Tioqlikol turşusuna karbon turşularına və tiollara malik olan xassələr uyğundur (duzların, efirlərin, amidlərin, tiolların, sulfidlərin, disulfidlərin alınması). Bu reaksiyada tioqlikol turşusu saçın kimyəvi burmasında istifadə olunur (tioqlikol turşunun törəmələri — ammonium duzu, mono-etanolamin duzu — saç keratinindəki S — S sistin bağlarını məhv edir, bu bağlar oksidləşdirici maddələrin təsiri altında yenidən yaranır). Tioqlikol turşusunun tiosian turşusu ilə reaksiya zamanı 2-tiono-1,3-tiozalidin-4-on (rodanin) əmələ gəlir. Reaksiya bu sxemlə gedir:
Təhlükəsizliyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tioqlikol turşunun istifadəsi insan dərisinə güclü qıcıqlandırıcı təsir göstərir. Bundan əlavə, gözlərin və burunun selikli qişasının qıcıqlanması baş verir. Tioqlikol turşusunun duzları ekzema da daxil olmaqla müxtəlif dəri zədələnmələrinə səbəb ola bilər. Tioqlikolyatlar, öz növbəsində dermatitə səbəb olur.
Tətbiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tioqlikol turşusu saçların qıvrılması və rənglənməsi üçün geniş istifadə olunur. Həmçinin tioqlikol turşusu antibiotiklərin sintezində, toxuculuq sənayesində, pestisidlərin və sintetik liflərin istehsalında istifadə olunur.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Ə. İsmayılov, İ. İsmaylova, S. Qarayev. Üzvü Kimya. Baki, Maarif, 2015.
- Гауптман 3., Грефе Ю., Ремане X., Органическая химия, пер. с нем., М., 1979
- Справочник химика 21. Химия И Химическая Технология