Toklu Dədə Məscidi
| Toklu Dədə Məscidi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Üslubu | Bizans memarlığı |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Toklu Dədə Məscidi — İstanbulda bir Osmanlı məscidi idi. Bina əvvəlcə Bizans Şərqi Pravoslav Kilsəsi idi. 1929-cu ildə demək olar ki, tamamilə dağıdıldı.[1]
Yerləşməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bina İstanbulun Fatih səmtində yerləşirdi. Binanın qalan yeganə hissəsi Toklu İbrahim Dədə küçəsində, divarlı şəhərin bir neçə metr daxilində, Qızıl Buynuz sahillərindən qısa bir məsafədə yerləşən müasir bir evlə əhatə olunmuşdur.[1][2]
Bizans dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et]
1453-cü ildə Konstantinopolun Osmanlıların əlinə keçməsindən sonra, 15-ci əsrin sonu ilə 16-cı əsrin əvvəlləri arasında kilsə Fatih Mehmedin keçmiş əsgəri Toklu İbrahim Dədə tərəfindən məscidə çevrildi. Yaxınlıqda Əbu Şeybət ul Hudrinin məqbərəsi və Peyğəmbərin səhabəsi olan daha məşhur Əbu Əyyub əl-Ənsari var. Hər ikisi Konstantinopolun ilk ərəb mühasirəsi zamanı öldü və Heraklian divarının kənarında dəfn edildi. Ebû Şeybet ül Hudrinin məzarı indi Heraklius divarı ilə V Leo divarı arasındakı divarlarda yerləşir.[3][4] 1929-cu ildə binanın sahibi onu demək olar ki, tamamilə sökdü, ancaq binanın cənub divarı və apsisi qaldı. Dağıdılması ilə 1890-cı ildən bəri mövcud olduğu bilinən rəsmlər yenidən gündəmə gəldi. Dağıntıların ilk tədqiqi 1954-cü ildə aparılmışdır. 2012-ci ildən etibarən yalnız sağ qalmış cənub divarı yeni tikili ilə əhatə olunub və onun bir vaxtlar dayandığı yolun adı bu quruluşu xatırladır.[5]
Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bina düzbucaqlı planlıdır, xarici fasadları 14,2 m və uzunluğu 6,7 m-dir. Kvadrat planlı tək nefli lüləli tonoz və ortada diametri təxminən 4 m olan günbəzlə örtülmüşdür. Bu, bucaqlı ayaqları ilə dəstəklənən tağlarla dəstəklənirdi. Nefin qarşısında eksonarteks var və o, içəridən və xaricdən dayaz taxçalarla bəzədilmiş çoxbucaqlı apsislə Şərqə doğru bitir. Binanın planı kiçildilmiş formada Xora kilsəsinin planına bənzəyir. Quruluşun kərpic hörmələri qırmızı kərpic cərgələri ilə növbələşən ağ daşlardan ibarət idi. Xarici divar yarım sütunlarla və tağlarla örtülmüş kürsülərlə bölünür. Kilsə medalyonlarla haşiyələnib, 14-cü əsrə aid freskalarla bəzədilib. Qurbangahın üzərindəki çəlləklər Məsihin doğuşunu əks etdirən freska ilə bəzədilib.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Müller-Wiener (1977), p. 206.
- ↑ "Archaeological Destructıon in Turkey, preliminary report" (PDF), Marmara Region – Byzantine, TAY Project, səh. 29, March 14, 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: April 13, 2012
- ↑ Janin (1953), Map of Constantinople
- ↑ Müller-Wiener (1977), p. 302.
- ↑ Krautheimer (1986), p. 409