Trayan sütunu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Trayan sütunu
Colonna Traiana
Trajan's Column (48423826032).jpg
41°53′45″ şm. e. 12°29′03″ ş. u.
Ölkə  İtaliya
Şəhər Roma
Yerləşir Trayan forumu
Memar Dəməşqli Apollodor
Sifarişçi Trayan
Tikilmə tarixi 113
Üslubu Qədim Roma memarlığı
Material mərmər
Rəsmi sayt stoa.org/trajan/
Rəsmi adı: Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura
TipiMədəni
Kriteriyai,ii,iii,iv,vi
Təyin edilib1980
İstinad nöm.91
Dövlətİtaliya
RegionAvropa
Trayan sütunu (Roma)
Monument icon for maps.svg
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Trayan sütunu (lat. Colonna Traiana) — Romada Trayan meydanında sütun. 113-cü ildə Trayanın daklar üzərindəki qələbənin şərəfinə ucaldılıb. Memarı Dəməşqli Apollodor. Sütun Ulpiya bazilkasının arxasında ucaldılıb. Mərmərdən olan Trayan sütunu həmdə iki böyük kitabxana arasında yerləşir:yunan və latın kitabxanası[1][2]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

114-cü ilin pulunda Trayan və sütunun təsviri.

Trayan Mark Ulpi İspan mənşəli olmaqla, öz karyerasına adi legionerlikdən başlamış və iperatorluğa qədər yüksəlmişdir [3]. Həyatı boyu davamsız olaraq müharibələrdə iştirak etmiş: Dakiyada(Müasir Rumuniya ərazisi), Şimali Ərəbistanda, Parfiyada və Romaya əvəzolunmaz tövhələr vermişdir. Onun zamanında Roma heç bir vaxt bu səviyyəyə gəlməmişdir, imperiyanın sərhədləri bu qədər genişlənməmişdir. Onun sələfləri bu sərhədləri genişləndirə bilmədilər, sadəcə qoruyub saxladılar. İlk vaxtlar sütunun zirvəsində qartal, imperatorun ölümundən sonra isə Trayanın heykəli qoyuldu. 1588-ci ildə isə V Skist sütunda Müqəddəs Pyotrun heykəlini ucaltdı[4]. Sütun 113-cü ildə inşa olunub[5].

Trayan öldükdən sonra onun və yoldaşının kül urnada sütunun içərisində yerləşdirildi. 1900 il orjinallığını qorumuş və heç bir rekanustruksiyaya məruz qalmayan Trayan sütunu Roma şəhərinin simvollarından biri hesab olunur.

Xarakteriskası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Postament[redaktə | mənbəni redaktə et]

Postamentin hündürlüyü 5,27 metr, eni 5,5 metrdir. Postamentin fundamentini travertin təşkil edir[6]. Postament üç tərəfədən trofey barelyefi ilə bəzədilib. Dört küncdə duran qartallar dəfinə əkilini saxlayır. Postament daxilinə iki bölmə var; pilləkənlərə gedən bölmə və Trayanın urnasının yerləşdiyi otaq[7].

  • Sütunun postamenti.

    Sütunun postamenti.

  • Sütunun aşağı hissəsinin en kəsiyi.

    Sütunun aşağı hissəsinin en kəsiyi.

  • Piraneziyə görə postamentin girişinin dizaynı. 1774.

    Piraneziyə görə postamentin girişinin dizaynı. 1774.

  • Postamentin yandan görünüşü.

    Postamentin yandan görünüşü.

  • Girişdəki yazının daha aydın görünüşü.

    Girişdəki yazının daha aydın görünüşü.

Yazı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Maraqlıdır ki, Trayan sütunun özündə heç bir yazı yoxdur. Ancaq postamentdə, girişin üstündə yeganə yazı nümunəsi var[8]. Şəkildəndə aydın görsənir ki, yazının sonuncu sətri zədələnib, ancaq bu mətnin bərpasında elə bir çətinlik yaratmayıb.

Girişdə roma kapital şirifti ilə yazılmış yazı.
"

SENATVS•POPVLVSQVE•ROMANVS
IMP•CAESARI•DIVI•NERVAE•F•NERVAE
TRAIANO•AVG•GERM•DACICO•PONTIF
MAXIMO•TRIB•POT•XVII•IMP•VI•COS•VI•P•P•
AD•DECLARANDVM•QVANTAE•ALTITVDINIS
MONS•ET•LOCVS•TANT[IS•OPER]IBVS•SIT•EGESTVS

"

Sütun[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hündürlüyü 39,86 metr olan bu sütun əslində 100 - lük simvol hesab olunur. Romada 100 fut 29,78 metrdir(sütun üzərinə qoyulmuş postamenti nəzərə almasaq)[9]. Sütunun diametri 3,69 metrdir. O 18 blokdan ibarətdir[6]. Blokların hər birinin çəkisi 29-33 tondur[10]. Daxilində olan 185 pilləkən sonda sütunun kapitelisi ilə yekunlaşır. Sütuna 28 dəfə papirus örtüyü spiral formasında dolandırılıb. Ümumi uzunluğu 190 m, hündürlüyü 1 metrdir[7].

Sütunun görünüşü[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Şimaldan görünüş

    Şimaldan görünüş

  • Şərqdən görünüş

    Şərqdən görünüş

  • Cənub-şərqdən görünüş

    Cənub-şərqdən görünüş

  • Cənubdan görünüş

    Cənubdan görünüş

  • Cənub-qərbdən görünüş

    Cənub-qərbdən görünüş

  • Qərbdən görünüş

    Qərbdən görünüş

Təsvirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sütun frizində 155 səhnə, 2570 personaj göstərilib(634-dü dakiyalılar)[11]. Hər səhnə konkret bir hadisəni ifadə edir. Təsvirlərdə təkcə döyüş səhnələri deyil, həm də yerdəyişmə, tikinti, söhbət və s tipli səhnələrdə var[12]. Təsvirlərdə arxa fonda qala, kənd, körpü, qayalıq, meşə və s.tipli rəsimlərdən istifadə olunub[11]. Təsvirlərdə həmdə zaman və məkan anlayışıda düzgün şeçilib. Aşağıdan yuxarıya doğru təsvirlər xronoloji ardıcillıqla düzüllüb. Gecə, hava şəraiti və illərdə təsvirlərdə diqqəti cəl edir[13]. Təsvirlərdə həmdə simvol və şərtilik gözə çarpır. Hər hansı əsgər fiquru bütün bir bölüyü və ya bir ağac bütov bir meşəni simvolizə edir. Ehtimal olunur ki, təsvirləri heç də tək bir sənətkar işləməyib.

Daxili və spiral pilləkənlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Trayan ordu generalı ilə birgə əsgərlər qarşısında.

Daxili boş olan sütunun içində spiral şəkilli pilləkənlər var. Tam dövrə vurmaq üçün 14 pilləkəndən istifadə olunur. 43 düzbucaqlı pəncərələr içərini işıqlandırır[14].

Trayanın təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Trayan sütün frizində 59 dəfə təsvir olunub. Hər səhnədə o tək yox insanların əhatəsində görsənir. Təsvirlərdə bir liderə məxsus bütün cəhətlərin Trayanın simasında əks olunmasına çalışılıb; müdrüklük, hərbi bacarıq, natiqliq qabiliyyəti, yüksək insanı hislər və s. Tütün təsvirlərdə Trayan ətrafakılarla ünsüyyətdə və daha çox qolunun bükülmüş pozası diqqəti cəl edir[10].

Şəkillər[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Yeni düşərgənin salınması

    Yeni düşərgənin salınması

  • Roma qoşunları irəlləyir

    Roma qoşunları irəlləyir

  • Aşağıda, solda Trayan. Tikintidə göstərişlər verir

    Aşağıda, solda Trayan. Tikintidə göstərişlər verir

  • Daklarla döyüş

    Daklarla döyüş

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Колонна Траяна в Риме: история и описание". 2022-01-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-07.
  2. ↑ "Колонна Траяна". 2017-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-09.
  3. ↑ "Колонна Траяна". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-07.
  4. ↑ Paoletti, John T.; Radke, Gary M. (2005), Art in Renaissance Italy (3rd ed.), Laurence King Publishing, ISBN 978-1-85669-439-1
  5. ↑ Epigraphik-Datenbank Clauss / Slaby EDCS
  6. ↑ 1 2 Samuel Ball Platner et Thomas Ashby, A topographical dictionary of Ancient Rome, Oxford University Press, 1929, p. 240-244
  7. ↑ 1 2 Martin Galinier, La colonne Trajane et les forums impériaux, Rome, Publications de l'École française de Rome, 2007
  8. ↑ Settis, « La colonne Trajane : L'empereur et son public », Revue Archéologique Nouvelle Série, Presses Universitaires de France, vol. 1, 1991, p. 186-198
  9. ↑ Ranuccio Bianchi Bandinelli, Roma: l'arte al centro del potere (dalle origini al II secolo d.C.), vol. 1, RCS Corriere della Sera, Milano, RCS, 2005, ISSN 112908500.
  10. ↑ 1 2 Mark Wilson Jones, « One Hundred Feet and a Spiral Stair : The Problem of Designing Trajan's Column », Journal of Roman Archaeology, vol. 6, no 23-28, 1993
  11. ↑ 1 2 Cinzia Conti, « Les sculpteurs de la frise historiée », Dossiers d'archéologie, Éditions Faton, no 359, septembre/octobre 2013
  12. ↑ Secondo Reinach, da fonte: Coarelli 1984.
  13. ↑ "Рим – властитель мира • 25 мая 2009 г.Rossi L., Жихарев Е." 2022-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-09.
  14. ↑ Giangiacomo Martines, « Columna cochlis : la structure », Dossiers d'archéologie, Éditions Faton, no 359, septembre/octobre 2013

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vikianbarın loqosu Vikianbarda Trayan sütunu ilə əlaqəli mediafayllar var.
Xəta: şablon boşdur

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Trayan_sütunu&oldid=6913194"