Tuzla
| Şəhər | |||||
 | |||||
| serb-kiril Тузла | |||||
.jpg) | |||||
| |||||
|
44°32′17″N 18°40′34″E / 44.53806°N 18.67611°EKoordinatlar: 44°32′17″N 18°40′34″E / 44.53806°N 18.67611°E | |||||
| Ölkə | Bosniya və Herseqovina | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Federasiya |
 Bosniya və Herseqovina Federasiyası | ||||
| Kanton | Tuzla Kantonu | ||||
| Sahəsi | 294 km² | ||||
| Hündürlüyü | 245 metr | ||||
| Saat qurşağı | UTC+1, Yay UTC+2 | ||||
| Əhalisi | 80,570 nəfər (2013) | ||||
| Sıxlığı | 410 nəf./km² | ||||
| Milli tərkibi | Boşnaklar, Serblər, Xorvatlar | ||||
| Telefon kodu | (+387) 35 | ||||
| Poçt indeksi | 75 000 | ||||
| Rəsmi sayt | www.tuzla.ba {{ref-Bosniya dilində}} | ||||
| |||||
VikiAnbarda  əlaqəli mediafayllar | |||||
Tuzla (kiril Тузла) — Bosniya və Herseqovinada şəhər. Şəhər, Tuzla Kantonunun mərkəzi və Bosniya və Herseqovinanın şimal-şərqində yerləşən iqtisadi, elmi, mədəni, səhiyyə və turizm mərkəzidir[1]. Tuzla, Sarayevo və Banya Lukadan sonra Bosniya və Herseqovinadakı ən böyük üçüncü şəhərdir. 2013 əhali siyahıyaalmasının nəticələri, bələdiyyənin 120,441 əhaliyə sahib olduğunu göstərir.[2]
Tuzlada bir təhsil mərkəzi və iki universitet yerləşir. Həmçinin, şəhər duzlu göl turizminə görə Bosniyanın ən güclü iqtisadiyyatlarından biridir. Tuzla şəhəri mərkəzi parkında duzlu göl olan Avropadakı tək şəhərdir[3]. Şəhərin mərkəzi parkına hər il 100 mindən çox insan ziyarət edir. Şəhərin tarixi IX əsrə qədər gedib çatır. Tuzlanın müasir tarixi, Osmanlı İmperiyasında əhəmiyyətli bir qarnizon şəhəri halına gəldiyində, yəni 1510-cu ildən başlamışdır.[4]
Tuzla şəhəri, Bosniya və Herseqovinanın ən mədəni şəhərlərindən biri olaraq qəbul edilir və Bosniya Müharibəsində və sonrasında şəhərin əvəzçi xarakterini, boşnaklar, serblər, xorvatlar və bosniya yəhudi azlıqları ilə tutmağı bacarmışdır.[5]
Mündəricat
Etimologiyası[redaktə | əsas redaktə]
"Tuzla" şəhərinin adının mənası, şəhərin altında yerləşən zəngin duz yataqlarına görə Osmanlılar tərəfindən adlandırılmışdır. Bu söz Osmanlı türkcəsində duz mədəni deməkdir.
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Qədim Dövrlər[redaktə | əsas redaktə]
Arxeoloji tapıntılar Tuzlanın Neolit dövrünə aid çoxlu yaşayış məntəqələri olduğunu göstərməkdədir. Tuzla şəhəri, Avropanın ən qədim məskunlaşma yerlərindən biridir. Roma Respublikası dövründə, Tuzla (və ya Salines) İliriyalı qəbilə olan Breyusi tərəfindən idarə olunurdu.[6]
Orta Əsrlər[redaktə | əsas redaktə]
Şəhər 950-ci ildə VII Konstantin tərəfindən "De Administrando Imperiyo" adlı əsərində Salines (yun. Σαλήνες) adlı bir qala olaraq adlandırılırdı. Soli adı Orta əsrlərdə istifadə edilmişdir. Boşnak dilində "duz" deməkdir və şəhərin indiki adı Osmanlı türkcəsində "duz yeri" deməkdir.[7] Orta əsrlərdə, əsasən Bosniya Krallığına suverenliyi altında idi.
Bosniya Krallığının 1463-cü ildə Osmanlı İmperiyasının suverenliyi altına düşməsindən sonra bölgə, 1512-ci ildə Osmanlıların "Qorniye Soli" və "Donye Soli" kəndlərini, 1530-cu illərdə isə bütün Usoranı işğal etmədən əvvəl Berislaviçlər ailəsi tərəfindən idarə edilirdi.
Şəhər, Zvornik sancağının bir parçası halına gəlmişdi və təxminən 400 ildir Osmanlı suverenliyi altında qalmışdır. 1878-ci ildə Avstriya-Macarıstan tərəfindən işğal edildi. Monarxiyanın dağılmasından sonra, yeni qurulan Yuqoslaviya Krallığının bir hissəsi oldu.
XX Əsr[redaktə | əsas redaktə]
1944-cü ilin Dekabr ayında, Draja Mihayiloviçin rəhbərliyində olan Çetnik qüvvələri şəhərə hücum etmişdir ama bu hücum uğursuz olmuşdur.[8][9]
Coğrafiyası[redaktə | əsas redaktə]
Tuzla, Bosniyanın şimal-şərqi hissəsində, Mayevisa sıra dağlarına yaxın yerləşir. Yala çayı Tuzla şəhərindən keçir. Şəhərin iqlimi mülayimdir. Tuzla şəhərinin ətrafındakı bol miqdarda kömür yatağı mövcuddur. Şəhərdə 6 kömür mədəni fəaliyyət göstərir. Bölgədə çıxarılan kömürlərin böyük qismi, Bosniya və Herseqovinadakı ən böyük enerji stansiyası olan Tuzla Santralini gücləndirmək üçün istifadə edilir.
Demoqrafiyası[redaktə | əsas redaktə]
| İl | 1971 | 1981 | 1991 | 2013 |
|---|---|---|---|---|
| Boşnaklar | 53,271 (49.65%) | 52,400 (43.05%) | 62,669 (47.61%) | 80,774 (72.78%) |
| Xorvatlar | 27,735 (25.84%) | 24,811 (20.38%) | 20,398 (15.49%) | 15,396 (13.87%) |
| Serblər | 21,089 (19.65%) | 20,261 (16.64%) | 20,271 (15.40%) | 3,378 (3.04%) |
| Yuqoslavlar | 2,540 (2.36%) | 19,059 (15.65%) | 21,995 (16.71%) | 0 (0%) |
| Digərləri | 2,658 (2.47%) | 5,186 (4.26%) | 6,285 (4.77%) | 11,431 (10.30%) |
| Ümumi | 107,293 | 121,717 | 131,618 |
Mənbə:[10]
Təhsil[redaktə | əsas redaktə]
Tuzlada, Tuzla Universiteti və Bosniya və Herseqovinadakı Amerika Universiteti yerləşir.[11]
Universitetlər[redaktə | əsas redaktə]
- Tuzla Universiteti
- Bosniya və Herseqovina Amerika Universiteti
Məktəblər[redaktə | əsas redaktə]
- Vətəndaşların Təhsil Mərkəzi Assosiasiyası
- Tuzla Behram-Beqova Mədrəsəsi
- Tuzla Orta Təhsil Musiqi Məktəbi
- Mehmeh Səlimoviç Gimnaziya Məktəbi
- Ismət Muyezinoviç Gimnaziya Məktəbi
- Tuzla Qratsevinsko-Qeodetska Məktəbi
- Müqəddəs Franyo Katolik Məktəbi
- Tuzla İqtisadiyyat və Ticarət Məktəbi
- Tuzla Elektrik Mühəndisliyi Məktəbi
- Tuzla Tibbi Məktəbi
- Qarışıq Tıxac Mühəndisliyi Məktəbi
Qardaş Şəhərləri[redaktə | əsas redaktə]
|
Qalereya[redaktə | əsas redaktə]
Şəhər mərkəzi
Pedestriyan küçəsi
Fontan və məscid
Tuzla soyqırımı memorialı
Tuzla qövsü
Kapiya, Tuzla
Həmçinin Bax[redaktə | əsas redaktə]
Xarici Keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
- Rəsmi saytı (Bosniya dilində) (İngilis dilində)
- Tuzla İnformasiya Portalı | yerli xəbər saytı (Bosniya dilində)
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ "BH Turizm - Tuzla". Bhtourism.ba. Alındı: 2013-11-24.
- ↑ "2013 Bosniya və Herseqovina Əhali, Məişət və Mülk siyahıyaalmasının nəticələri" (PDF). Bosniya və Herseqovina Statistika Agentliyi. 5 Noyabr, 2013. 2013-cü ilin Noyabr ayının 10-da alındı.
- ↑ "Tuzla Mədəniyyəti | Tuzla Tarixi". World66.com. Alındı: 2013-11-24.
- ↑ "Tuzla (Bosniya və Herseqovina) - Encyclopædia Britannica". Britannica.com. Alındı: 2013-11-24.
- ↑ "Tolerantlıq: Əlavə Resurslar". Qəbul ediləbilənin Kənarında. Alındı: 2013-11-24.
- ↑ "Roma canavarı və İlliriya ilanı. Son döyüş". Alındı: 30 December 2015.
- ↑ "Antropologiya İnstitutu Jurnalı". 2015-ci ilin Dekabr ayının 30-da alındı.
- ↑ Dimitriye Lyotiç və onun ZBOR-u Wayback Machine-də (arxiv indeksi)
- ↑ "Tuzlariye". Bhstring.net. Alındı: 2013-11-24.
- ↑ http://www.popis2013.ba/popis2013/doc/Popis2013prvoIzdanje.pdf
- ↑ 11 İyun, 2009 tarixində Wayback Machine-dən arxivləndi.
