Ukraynada kömür
Ukraynada kömür — Kömür mədəni Ukraynada mühüm bir sənayedir. Ukraynada kömür mədəni tez-tez kömür ilə zəngin olan Donetsk hövzəsi ilə əlaqələndirilir. Ancaq bu yeganə kömür mədəni bölgəsi deyil, digəri isə Lviv-Volhynian hövzəsi və Dnepr qəhvəyi kömür mədən hövzəsidir. Ukraynanın Şərqində yerləşən Donetsk hövzəsi, ölkənin ən inkişaf etmiş və daha böyük kömür mədən bölgəsidir. Ukrayna son vaxtlara qədər, Avropanın üçüncü böyük kömür istehsalçısıdır.[1] 1976-cı ildə milli istehsal 218 milyon ton olub. 2016-cı ilədək istehsal 41 milyon ton azalıb. Şərqi Ukraynadakı Donetsk qara kömür hövzəsi, ölkənin ehtiyatlarının 90% -i ilə bağlı olan üç problemə məruz qalır: (1) mədənlər sərmayə yatırımı üçün kifayət qədər gəlirli deyil, yəni iyirmi yaşlı dağ-mədən avadanlıqları və prosesləri mövcuddur,(2) hökumət, Beynəlxalq Valyuta Fondundan məsləhət alaraq, illik 600 milyon dollarlıq maddi subsidiyaları dayandırdı və (3) Ukrayna hökuməti özünü müstəqil elan edən Donetsk Xalq Respublikası və Luhansk Xalq Respublikası tərəfindən nəzarət altına alınan mədənləri satın almaqdan imtina edir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
1870-ci ildə Ukraynada kömür mədəni sənayesi başladı. 1913-cü ildə Donetsk, Rusiya imperiyasında kömürün 87%-ni istehsal etmişdir. Sovet İttifaqının metallurgiya kömürünün 50% -i istehsal edilmişdir Digər sovet müəssisələri kimi, kömür şirkətləri də məktəblər və xəstəxanaların daxil olduğu sosial obyektlərlə təmin olundu.
Kömür ehtiyyatları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ukraynanın kömür ehtiyatları 60 milyard ton olaraq qiymətləndirilir, onlardan 23 milyardı sübut və ehtimal, 10 milyard ton isə çıxarılır.[2] Ukraynalı mədən sənayesinə görə, kömür, Ukraynanın daxili enerji ehtiyatlarının 95% -ni təşkil edir. Ukraynanın kömür ehtiyatlarının yüzdə 90%-ı Donetsk Coalfield (ölkənin şərq hissəsi) hissəsində yerləşir. Ölkənin bu hissəsinin nəzarəti mübahisəlidir. Rus üsyançıları bölgənin suverenliyini iddia edirlər. 2017-ci ilin mart ayından etibarən Ukraynanın prezidenti Petro Poroşenko özünü müstəqil elan edən Donetsk Xalq Respublikası və Luhansk Xalq Respublikası tərəfindən ölkəyə və ölkədən malların hərəkətinə müvəqqəti qadağa qoyulması haqqında sərəncam imzalayıb ki, o vaxtdan bəri Ukrayna Donetsk Qara Kömür hövzəsindən kömür almır.[3] Mərkəzi Ukraynada olan Dnepr kömür hövzəsi, linyit (qəhvəyi kömür) təklif edir, lakin 1990-cı illərdə linyit mədəninin fəaliyyəti dayanıb.
Kömür mədəni[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kömür mədəni Ukraynanın ən böyük işəgötürənlərindən biridir. Ölkənin kömür sənayesində təxminən 500 min insan çalışır.[4] 2014-cü ilin iyul ayında Ukraynadakı 2014-cü il Rusiya münaqişəsi dövründə şərqi Ukraynada bir neçə mədən ocağı hərbi əməliyyatlara görə bağlanıb.[5] Müharibəyə görə, Ukraynada kömür sənayesi 2013-ci ildə yüzdə 22,4 nisbətində gerilədi və 64,976 milyon tona çatdı. Nəticədə, Ukrayna, Cənubi Afrikadan və Rusiyadan kömür idxal etməyə başladı.[6]
İdxal və İxrac[redaktə | mənbəni redaktə et]
2012-ci ildə kömür istehlakı 2011-ci illə müqayisədə 6,2% artaraq 61,207 milyon ton olub. Ən çox kommunal xidmətlər və elektrik enerjisi istehsalı üçün istifadə olunur. Lakin yerli kömür yalnız ölkənin elektrik ehtiyaclarının 50% -ni təmin edir, buna görə Ukraynanın Rusiya və Polşadan idxal etmək tələbatı var. 2013-cü ildən etibarən Ukrayna hökuməti polad sektorunda istifadə olunan təbii qazın və bir sıra digər iqtisadi sektorların kömürlə əvəz edilməsini planlaşdırır. Kömür, 2014-cü ildə Ukraynanın elektrik enerjisi istehsalının 38% -ni təmin edib. 2016-cı ildə əhali 15,648 milyon ton kömür və 1,467 milyard dollarlıq antrasit idxal edib. Ukraynadakı mövcud böhrandan bir il əvvəl, 2013-ci ildə, Ukrayna 500 min ton kömür ixrac edib və 25 milyon ton idxal edib.[7]
Mədən təhlükəsiziyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mədən təhlükəsizliyi geoloji və insan faktorlarının nəticəsidir. Ukraynanın kömür mədənlərinin geologiyası əlverişsizdir: tikiş qalınlığı nazik, dərin və metan yayılmışdır. Donbasın kömür mədəni təbii tükənmələr nəticəsində yüksək iş dərinliyi (300-dən 1200 m-ə qədər) ilə, yüksək səviyyəli metan partlayışları, kömür tozu partlayışı ilə əlaqədar olaraq dünyada ən təhlükəli mədən sayılır. İqtisadi baxımdan qeyd edildiyi kimi, "1991-ci ildən 300-yə qədər mədən işlədilir"[8] Ukrayna mədənləri, aşağı gəlirliliyi səbəbindən kapital sərmayələri cəlb etməyib. Nəticədə, kömür qazılması üçün istifadə edilən maşın və proseslər iyirmi yaşındadır. Bu onu göstərir ki, burada mədənlər az təhlükəsizdir və daha çox mədən işçiləri tələb edir. Zasyadko mədəni buna misal ola bilər. 2007 ci il Zayadko mədən faciəsi nəticəsində 101, 2005-ci ildə baş verən faciə nəticəsində isə 17 nəfər həlak olmuşdur.[9]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Ukrainian Coal: An Industry Divided" Arxivləşdirilib 2017-10-14 at the Wayback Machine. Coal Age. Retrieved 13 October 2017.
- ↑ Ukraine Coal Industry Restructuring Sector Report Arxivləşdirilib 2017-10-14 at the Wayback MachineWorld Bank. March 4, 1996. Retrieved 13 October 2017.
- ↑ Ukrainian energy industry: thorny road of reform Arxivləşdirilib 2022-07-06 at the Wayback Machine UNIAN (10 January 2018)
- ↑ Ukraine - Coal Arxivləşdirilib 2009-07-23 at the Wayback Machineeia.doe.gov
- ↑ "Four miners killed, 16 injured after artillery shell hits bus in Chervonopartyzansk - DTEK". 2022-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-06.
- ↑ "Coal output in Ukraine declines 22.4% in 2014". 2018-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-06.
- ↑ "Production of coking coal in Ukraine fell to the lowest since independence". 2019-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-06.
- ↑ "Ukraine mine blast leaves 16 dead". 2022-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-06.
- ↑ "Ukraine gas blast: 30 feared dead in Zasyadko coal mine". 2022-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-06.