Upanişadlar

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin

Upanişadlar (sanskr. उपनिषद्, UpaniṣadIAST) — dini-fəlsəfi xarakterə malik qədim hind traktatları. Bunlar Vedalara bir əlavədir və Şrutinin Hinduizm müqəddəs mətnlərinə aid olan kitablara aiddir. Əsasən Tanrının fəlsəfəsini, düşüncəsini və təbiətini müzakirə edilir. Vedaların əsas mahiyyətinin Upanişadlarda olduğu güman edilir - buna görə də onlara "Vedanta" (Vedaların bitməsi) deyilir və Vedantik Hinduizmin əsasını təşkil edir. Upanişadlar əsasən simasız Brahmanı təsvir edir.

Upanişadların fəlsəfəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Brahmanın zamanında (eramızdan əvvəl 800-500-cü illərdə) qurban etmək dini adət-ənənəsi ifrat nöqtəsinə çatdı və onun genişlənməsilə dinin ən dərin düşüncəli və mənalı məsələləri belə unudulmağa başlanıldı. Atın və digər canlıların qurban kəsilməsi ölkənin iqtisadiyyatına böyük zərbələr vurdu və şahlıq xəzinəsi boşaldı. Elə buna görə də, Brahmanlar çıxış yolunun yalnız dində referendumun aparılmasında və yeniləşdirilməsində gördülər. Onlar meydana  iki növ ideologiya çıxartdılar:

  1. Aranyakelər (Aranyakas), yəni meşə namələri. Bu namələrdə özlərinə müxtəlif zülmlər edən insanlara aid məsələlər barədə söz açılıb.
  2. Upanişadlar (Upanishads), yəni yaxın oturmaq və daha geniş açıqlama versək dinin sirlərini öyrənmək məsələlərinə aydınlıq gətirilib.

Upanişad daha böyük şöhrət qazandı. Bu kitab ilk dəfə alim, incəsənətçi və arif şahzadə olan Hindistanın müsəlman padişahı Şah Cahanın oğlu Daraşukuhun zamanında İslam irfanı ilə Hinduizim arasındakı oxşar cəhətləri çatdırmaq məqsədi ilə hicri-qəməri tarixi  ilə 1067-ci ildə fars dilinə tərcümə olunmuşdur. Bu kitabı “Böyük sirr” adlandırmışdılar. (Əcnəbilərin Upanişadla ilk tanışlığı da elə bu kitabın köməkliyi ilə baş tutmuşdur).

Upanişad Vedanta, yəni “Vedaların sonu” adı ilə də adlandırılmışdır. Bu kitab Vedaların daxilini açıqlayır və insanların diqqətini zahiri yayınmalardan mənəvi böyüklüyə və batini məzmunlara diqqət yetirməyə çağırır. Qeyd etdiyimiz bu kitab bütün dünyada tanınmış kitablardan biridir.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hinduizm dini - kayzen.az