Uzaqdan iş

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
2019-cu ildə evdə işləyən işçi qüvvəsinin faizi
2021-2022-ci illərdə eyni iqlim sorğusunda iştirak edən respondentlərin əksəriyyəti hesab edir ki, çoxumuz 20 ildən sonra planeti xilas etmək üçün evdən işləyəcəyik.
ABŞ Dəniz Piyadaları Korpusu 2010-cu ildə uzaqdan işləməyə icazə verməyə başladı.

Uzaqdan iş — ofisdən yox, evdən və ya başqa bir məkandan işləmək təcrübəsi.

Təcrübə kiçik miqyasda 1970-ci illərdə, şəbəkə körpüsü kimi telefon xətlərindən istifadə edərək "ağılsız" terminallar vasitəsilə peyk ofislərini şəhərin mərkəzi sistemlərinə birləşdirən texnologiyanın inkişaf etdirilməsi ilə başladı. Bu, 1990-cı və 2000-ci illərdə bulud texnologiyaları və videotelefoniya vasitəsilə konfrans zəngləri üzrə birgə proqram təminatı kimi internet texnologiyalarının köməyi ilə daha çox yayıldı. 2020-ci ildə COVID-19 üçün iş yerlərindəki məhdudiyyətlər bütün dünyada uzaqdan işə keçidi sürətləndirdi və bu, məhdudiyyətlər aradan qaldırıldıqdan sonra da belə davam etdi.

Uzaqdan işin tərəfdarları iddia edirlər ki, o, ofisin saxlanması ilə bağlı xərcləri azaldır, işçilərə onların motivasiyasını və işdən məmnunluğunu artıran muxtariyyət və çeviklik verir, işə gediş-gəliş səbəbiylə yaranan ətraf mühit zərərlərini aradan qaldırır, şirkətlərə coğrafi mövqeyindən asılı olmayaraq ən yaxşı namizədləri işə götürməyə imkan verir və işçilərə yaşamağa üstünlük verdikləri yerə köçmək imkanı verir.

Uzaqdan işin əleyhdarları isə iddia edirlər ki, uzaqdan telekommunikasiya texnologiyası üz-üzə qarşılıqlı əlaqənin üstünlüklərini təkrarlaya bilmir, işçilərin diqqəti daha asan dağılır və fiziki ayrılıq olmadan, iş ilə qeyri-iş sferaları arasında ayrılığı saxlamağda çətinlik çəkə bilərlər və sosial qarşılıqlı əlaqənin azalması təcrid olunma hissinə səbəb ola bilər.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

1970-ci illərdə, peyk ofislərini şəbəkə körpüsü kimi telefon xətlərindən istifadə edərək "ağılsız" terminallar vasitəsilə şəhərin mərkəzi sistemlərinə birləşdirən texnologiya yaradıldı. "Telecommuting" və "telework" terminləri 1973-cü ildə Cek Nilles tərəfindən istifadə edilmişdir.[1][2] 1979-cu ildə beş IBM əməkdaşına təcrübə olaraq evdən işləməyə icazə verildi. 1983-cü ilə qədər təcrübə 2000 nəfərə qədər genişləndirildi. 1980-ci illərin əvvəllərində filiallar və ev işçiləri fərdi kompüterlər və terminal emulyatorlarından istifadə edərək təşkilati əsas sistemlərə qoşula bilirdilər. 1995-ci ildə "iş səyahət etdiyiniz bir şey deyil, etdiyiniz bir şeydir" devizi yarandı.[3] Devizin "İş olduğumuz yer deyil, etdiyimiz şeydir." kimi versiyaları da mövcud idi.[4] 1980-ci illərdən bəri uzaqdan işin normallaşdırılması sabit meylli olmuşdur. Məsələn, 2003-cü ildən 2006-cı ilə qədər evdən işləyən amerikalıların sayı 4 milyon artmış[5] və 1983-cü ildən akademiklər onlayn konfransla təcrübə aparmağa başlamışdılar.[6]

1990-cı və 2000-ci illərdə uzaqdan iş ortaq proqram təminatı, VPN-lər, audiokonferensiya, videotelefoniya, internetə çıxış, bulud texnologiyaları, VoIP, Wi-Fi ilə təchiz edilmiş mobil telekommunikasiya texnologiyaları, Zoom, Webex, Microsoft Teams, Google Meet, Slack və WhatsApp kimi proqram təminatından istifadə edən noutbuk və ya planşet kompüterlər, smartfonlar və stolüstü kompüterlər sayəsində asanlaşdırıldı.

Karl Malamud 1992-ci ildə yazdığı "İnterneti kəşf etmək" səyahətnaməsində "FidoNet qovşaqlarını quraraq, noutbukla dünyanı gəzən" "rəqəmsal köçəri"ləri təsvir etmişdi.[7] 1993-cü ildə "Random House" nəşriyyatı Mitç Retklif və Endryu Qor tərəfindən yazılmış "Rəqəmsal Köçərilərin Bələdçisi" kitabını nəşr etdi. "PowerBook", "AT&T EO Personal Communicator" və "Nyuton qanunu" bələdçi kitablarında yeni mobil cihazların təqdim etdiyi artan mobillik və daha güclü kommunikasiya və məhsuldarlıq texnologiyalarına istinad etmək üçün "rəqəmsal köçəri" terminindən istifadə edilmişdir.[8][9][10]

1990-cı illərin Avropa haker məkanları kovorkinqə gətirib çıxardı; ilk belə məkan 2005-ci ildə açıldı.[11]

2010-cu ildə Uzaqdan İşin İnkişafı Aktı ABŞ-dəki hər bir icraçı qurumdan işçilərin performansının aşağı düşməməsi şərti ilə mümkün olan maksimum dərəcədə uzaqdan işləməyə imkan verən siyasət yaratmağı tələb etdi.[12][13][14]

COVID-19 pandemiyası zamanı milyonlarla işçi ilk dəfə uzaqdan işləməyə başladı.[15] Uzaq işçilərin əhalisinin əhəmiyyətli dərəcədə artdığı şəhərlər Zoom şəhərləri adlandırılırdı.[16] ABŞ Əmək Departamentinin dərc etdiyi araşdırmaya görə, 2022-ci ilə qədər milyonlarla amerikalı evdən işləməyi dayandırıb və uzaqdan işləmək barədə məlumat verən işəgötürənlərin sayı pandemiya səviyyəsindən əvvəlki səviyyəyə düşüb. 2022-ci ilin avqust-sentyabr aylarında özəl sektor müəssisələrinin təxminən 72 faizi işçilərin az hissəsinin uzaqdan işlədiyini və ya ümumiyyətlə olmadığını bildirdi.[17] 1996-cı ildə Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (BƏT) Konvensiyası olan Evdən İş Konvensiyası öz evlərində işləyən işçilərin müdafiəsini təklif etmək üçün yaradılmışdır. İnformasiya dövründə maliyyə imkanları olmayan sahibkarların evlərində bir çox startaplar qurulmuşdu.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Jack Nilles", jala.com, JALA International, September 26, 2011, March 19, 2020 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: December 25, 2023
  2. ↑ Uy, Melanie. "Differences Between Telecommuting and Telework". Lifewire. March 10, 2021. September 22, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 25, 2023.
  3. ↑ Woody, Leonhard. The Underground Guide to Telecommuting. Addison-Wesley. 1995. ISBN 978-0-201-48343-7. 2023-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  4. ↑ "Mobile Worker Toolkit: A Notional Guide" (PDF). General Services Administration. 2023-05-12 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  5. ↑ Gajendran, Ravi; Harrison, David. "The Good, The Bad, and the Unknown About Telecommuting: Meta-Analysis of Psychological Mediators and Individual Consequences" (PDF). Journal of Applied Psychology. 92 (6). 2007: 1524–1541. doi:10.1037/0021-9010.92.6.1524. PMID 18020794. 30 January 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 17 February 2022.
  6. ↑ Byrd, Nick. "Online Conferences: Some History, Methods and Benefits". Right Research: Modelling Sustainable Research Practices in the Anthropocene. 2021: 435–462. doi:10.11647/OBP.0213.28.
  7. ↑ Malamud, Carl. Exploring the Internet: A Technical Travelogue. Prentice Hall. September 1992. səh. 284. ISBN 0132968983.
  8. ↑ Gore, Andrew; Ratcliffe, Mitch. AT&T EO personal communicator: A Digital Nomad's Guide. Random House. 1993. ISBN 0-679-74695-1.
  9. ↑ Gore, Andrew; Ratcliffe, Mitch. PowerBook: A Digital Nomad's Guide. Random House. 1993. ISBN 0-679-74588-2.
  10. ↑ Gore, Andrew; Ratcliffe, Mitch. Newton's Law: A Digital Nomad's Guide. Random House. 1993. ISBN 0-679-74647-1.
  11. ↑ Laura, Bliss. "How WeWork Has Perfectly Captured the Millennial Id". The Atlantic. March 2018. 2023-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  12. ↑ "Telework legislation". U.S. Office of Personnel Management. 2023-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  13. ↑ "H.R. 1722 (111th): Telework Enhancement Act of 2010". GovTrack. 2023-11-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  14. ↑ "White House, Statement by the Press Secretary". whitehouse.gov. December 9, 2010. February 15, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 25, 2023 – National Archives vasitəsilə.
  15. ↑ Chang, Andrea. "'Work from anywhere' is here to stay. How will it change our workplaces?". San Diego Union-Tribune. November 12, 2020. 2023-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  16. ↑ Rosalsky, Greg. "Zoom Towns And The New Housing Market For The 2 Americas". NPR. 8 September 2020. 20 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 December 2023.
  17. ↑ Sforza, Lauren. "Millions of Americans stopped working from home in 2022: Labor Dept". The Hill (ingilis). 2023-03-26. 2023-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-28.

Əlavə ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • "The 5th Annual State of Remote Work," OwlLabs and Global Workplace Analytics, 2022
  • Working from Home: Unraveling the Employment Law Implications of the Remote Office, Journal of Labor and Employment, 2022
  • Lessons Learned from Remote Working during COVID-19: Can Government Save Money Through Maximizing Efficient Use of Leased Space, Testimony presented to the U.S. Senate Committee on Environment and Public Works, 2020
  • The Business Case for Remote Work for Employers, Employees, the Environment, and Society; Global Workplace Analytics; 2020
  • Global Work-from-Home Experience Survey Report, Iometrics & Global Workplace Analytics, 2020
  • Pandemic Manual: Appendix 3—Optimizing Remote Work Programs, IFMA Foundation, 2020 ISBN 978-1-883176-49-5
  • 'Telework in the 21st Century – An Evolutionary Perspective from Six Countries,' International Labor Organization, Edward Elgar Publishing, 2019 ISBN 978-92-2-133367-8
  • John O'Duinn, (2018) 'Distributed Teams: The Art and Practice of Working Together While Physically Apart,' ISBN 978-1-7322549-0-9
  • Thomas L. Friedman, 'The World is Flat: A Brief History of the Twenty-First Century.' 2005 ISBN 978-0-374-29288-1

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Uzaqdan_iş&oldid=7391390"