Vedi tıs-tısı
| Vedi tıs-tısı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: ???: Vedi tıs-tısı |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Vedi tıs-tısı (lat. Acantholimon vedicum) — plumbaqokimilər fəsiləsinin tıs-tıs cinsinə aid bitki növü.
Təbii yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Cənubi Qafqaz, Cənub-Qərbi Asiya, Türkiyənin şimal-şərqində geniş yayılmışdır.
Botaniki təsviri
[redaktə | mənbəni redaktə et]25 sm diametrində, sıx yastığa bənzər kolcuqdur. Yarpaqları 2-3 sm uzunluqda, 1 mm enində olub, sərt, bizvari, çılpaq, aşağı tərəfdən kənarları boyunca seyrək və qısa kirpikcikli, çox hallarda bənövşəyi ucluqludur. Çiçək saplaqları sadə, kövrək və kələ-kötür olub, təxminən 15 sm uzunluqda və ya çox hallarda yarpaqlardan hündürdür. Sünbülcüklərin uzunluğu 10-11 mm olub, kifayət qədər uzunsünbül çiçək qrupunda toplanmışlar. Çiçəkaltlığı çılpaqdır. Xarici çiçəkaltlığı 7-9 mm uzunluqda olub, daxili çiçəkaltlığından uzun, nadir hallarda isə ona bərabər olur. Xarici çiçəkaltlığı adətən kasacığın uzunluğunun yarısına bərabər, uzunsov-neştərşəkilli, əsasından başlayaraq tədricən itiləşir, nadir hallarda isə ikiyə bölünmüş ucluqla qurtarır. Daxili çiçəkaltlıqları kasacığın borucuğundan uzun və yuxarı tərəfdən kütvari itiləşmiş, qısa ucluğa malikdir. Kasacığın uzunluğu 10-11 mm-dir. Kasacığın borucuğu 6-7 mm uzunluqda olub, sıxılmış tükcüklüdür. Kasacığın büküyü 4 mm enindədir. Ləçəkləri çəhrayı və bir qədər kasacıqdan hündürə qalxır. May (iyun) ayında çiçəkləyir, iyulda toxumları yetişir.
Ekologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kserofitdir. Aşağı və orta dağlıq qurşaqlarda 800-1500 (1700) m hündürlüklərdə dağ bozqırlarında və friqanoid bitkiliyində rast gəlinir. İran-Turan coğrafi elementinə daxildir.
Azərbaycanda yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ordubadda daşlı-çınqıllı yamaclarda və əhəngli torpaqlarda yayılmışdır.
İstifadəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dağlıq sahələrin bərkidilməsində və quraqlıq ərazilərin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilə bilər.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.