Ləzgilər üçün mənbəyə bax

{{digər məna}}
{{istiqamətləndirmə|Ləzgi}}
{{Xalq
|adı           = Ləzgilər<br>{{dil-lez|Лезгияр, Лекьер<ref>Языки и общества/Энциклопедия. — ИЯ РАН, Москва, 2006. — С.253</ref>}}
|şəkil         =[[Fayl:Hacı Davud Müşkürlü.jpg|200px]] 
|şəklin izahı  =[[Hacı Davud Müşkürlü|Hacı Davud]] 
|ümumi sayı    = 886 600<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=https://www.peoplegroups.org/explore/GroupDetails.aspx?peid=24076#topmenu%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9 |access-date=2020-08-02 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329005505/https://www.peoplegroups.org/explore/GroupDetails.aspx?peid=24076#topmenu%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9 |url-status=live }}</ref>
|ərazi1        = {{RUS}}
|sayı1         = 500 000 
|ref1          = (2019)<ref>{{Cite web |title=National composition of population of Russi is estimated to Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/RS |access-date=2019-10-31 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329005505/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/RS |url-status=live }}</ref>
|ərazi2        = {{AZE}}
|sayı2         = 300 000
|ref2          = (2022)<ref>{{Cite web |title=PEOPLE NAME: LEZGHI OF AZERBAIJAN |url=https://www.peoplegroups.org/explore/GroupDetails.aspx?peid=24076#topmenu%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9 |access-date=2020-08-02 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329005505/https://www.peoplegroups.org/explore/GroupDetails.aspx?peid=24076#topmenu%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9 |url-status=live }}</ref>
|ərazi3        = {{TKM}}
|sayı3         = 19 000
|ref3          = (2019)<ref>{{Cite web |title=National composition of population of Turkmenistan is estimated to Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/TX |access-date=2016-06-28 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329005539/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/TX |url-status=live }}</ref>
|ərazi6        = {{UZB}}
|sayı6         =  4 000
|ref6          = (2019)<ref>{{Cite web |title=The national composition of the population of Uzbekistan is estimated to Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/UZ |access-date=2016-06-28 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329011026/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/UZ |url-status=live }}</ref>
|ərazi5        = {{UKR}}
|sayı5         =  3 900
|ref5          = (2019)<ref>{{Cite web |title=The national composition of the population of Ukraine is estimated to Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/UP |access-date=2016-06-28 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329005628/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/UP |url-status=live }}</ref>
|ərazi4        = {{KAZ}}
|sayı4         =  3 500
|ref4          = (2019)<ref>{{Cite web |title=The national composition of the population of Kazakhstan is estimated to Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/KZ |access-date=2016-06-28 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329005505/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/KZ |url-status=live }}</ref>
|ərazi7        = {{TUR}}
|sayı7         =  3 300
|ref7          = (2019)<ref>{{Cite web |title=The national composition of the population of Turkey was estimated Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/TU |access-date=2016-06-28 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329011456/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/TU |url-status=live }}</ref>
|ərazi8        = {{KGZ}}
|sayı8         =  2 600
|ref8          = (2019)<ref>{{Cite web |title=National composition of population of Kyrgyzstan is estimated to Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/KG |access-date=2016-06-28 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329011026/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/KG |url-status=live }}</ref>
|ərazi9        = {{GEO}}
|sayı9         =  2 500
|ref9          = (2019)<ref>{{Cite web |title=National composition of population of Georgia is estimated to Joshuaproject |url=https://joshuaproject.net/people_groups/13049/GG |access-date=2016-06-28 |archive-date=2022-05-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220529161309/https://joshuaproject.net/people_groups/13049/GG |url-status=live }}</ref>
|dili          = [[Ləzgi dili]] 
|dini          = [[İslam]] [[Sünnə]] ([[Müridizm]]) 
|qohum xalqlar = [[Nax-Dağıstan dilləri|Çeçen-Dağıstan xalqları]]
|qeyd          =
|daxildir=[[Ləzgi dilləri|Ləzgi xalqlar]]|mənşəyi=[[Qafqaz albanları|Qafqaz Albanları]]}}
'''Ləzgilər''' ({{dil-lez|лезгияр, лекьер}}) — əsasən Cənubi Dağıstanda və Azərbaycanın şimal-şərqində yaşayan [[Qafqaz]] xalqlarından biri.

Ləzgilərin çoxu [[islam]] dininin [[Sünni]] əqidənin [[Şafii məzhəbi|Şafii]] məzhəbin [[Müridizm]] təriqətinə etiqad edir. [[Qafqaz dilləri|Qafqaz]] dillərin [[Nax-Dağıstan dilləri|Dağıstan]] grupuna aid [[Ləzgi dili]]ndə danışırlar.

== Mədəniyyət ==
Ləzgilərin mədəniyyəti [[İslam]] dininə, [[Ləzgival]] əxlaq qaydalarına, Ləzgi soylara ([[Ləzgi soylar|sixil]]) və [[Ləzgi dili]]nin istifadəsinə əsaslanır. Ləzgilərin mədəniyyəti, digər [[Dağıstan xalqları]]nda olduğu kimi ''suvarar'' (adətlər) və İslamdan ibarətdir. Ən önəmli bayramları [[Ramazan bayramı|Ramazan]] və Qurban bayramlarıdır.

=== Ləzgival ===
{{Əsas|Ləzgival}}
Ləzgilərin qeyrət, əxlaq və ədəb anlayışlarına [[Ləzgival]] deyilir. Ləzgival heç kim tərəfindən yazılmamış, ləzgilərin arasında öz-özünə formalaşmış yüksək əxlaq və davranış qaydalarıdır. Uşaqlıqdan bəri cəmiyyətin hər bir üzvünün həyatının bütün sahələrini əhatə edər. Ləzgival, valideynlər və ləzgi cəmiyyəti tərəfindən nəsildən nəsilə ötürülən əxlaq, şərəf və davranış qaydaların bütünüdür. Bu əxlaqi və [[Etika|etik]] davranışlar cəmiyyətdə ləzgi qadının namus və şərəfini qorumağa yönəlikdir.<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://www.alamjurnal.com/2862-lez%D0%B5%D0%B4%D0%B8|title=Лезгивал|author=Халилрин Шамил|website=АЛАМ|date=2020-04-20|access-date=2021-06-13|archive-date=2023-07-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230727074704/https://www.alamjurnal.com/2862-lezgival/|url-status=live}}</ref><ref>{{kitab3|link=https://books.google.ru/books?id=HaQiAQAAIAAJ&pg=PT132&q=Буба+Икринский|müəllif=В. А. Тишков|başlıq=Российский Кавказ: книга для политиков|nəşriyyat=Росинформагротех|il=2007|səhifə=138}}</ref><ref>{{kitab3|başlıq=Вестник  Евразии|link=https://books.google.ru/books?id=E6ojAQAAIAAJ&q=Буба+Икринский|nəşriyyat=Ди-Дик|il=2000|seriya=8—11|səhifə=36}}</ref>

=== Din ===
[[Fayl:Akhty Lezgins.jpg|thumb|Ləzgi [[Müridizm|müridlər]] Qazi Muhamməd Ştulvi ilə 1930-cu ildə Stalinin hakimiyyətinə və [[ateist]] siyasətinə qarşı üsyan edirlər.]]
[[Fayl:Lezgiflag1.jpg|thumb|Ləzgi bayrağı]]
{{Əsas|Müridizm}}
Ləzgilər [[İslam]] dininin [[Sünnilər|Sünni]] etiqatın [[Şafii məzhəbi|Şafii]] məzhəbin [[Müridizm]] təriqətinə aiddirlər<ref>{{cite web|url=http://www.isras.ru/files/File/Publication/Monografii/Glava_6_1.pdf|title=РАЗДЕЛ II. РОССИЙСКИЙ ОПЫТ. СОВРЕМЕННЫЕ РЕАЛИИ|publisher=www.isras.ru|author=П.И. Пучков|archiveurl=https://www.webcitation.org/65BNPuB7v?url=http://www.isras.ru/files/File/Publication/Monografii/Glava_6_1.pdf|archivedate=2012-02-03|accessdate=2011-12-10|deadlink=no}} {{oq|ru|Умеренный шафиитский мазхаб преобладает среди дагестанских народов (кроме ногайцев), его придерживаются чеченцы, большинство ингушей, большая часть живущих в России курдов (потомки выходцев из Армении и некоторое число потомков выходцев из Туркмении), небольшая группа обосновавшихся в России талышей.}}</ref>. [[XIX əsr]]də ləzgilərin şeyxi [[Məhəmməd Yaraqski|Məhəmməd Kuravi]] [[Çar Rusiyası]] ilə mübarizə üçün ləzgilərin arasında [[müridizm]] hərəkətını başladır, daha sonra bu hərəkata digər [[Nax-Dağıstan dilləri|Dağıstan xalqları]] da qoşulur, şeyxin tələbələri arasında ən tanınmışı [[Şeyx Şamil]]dir.<ref>Алкадари. "Асари-Дагестан". Цитата: ''"Один ученый-ширванец по имени Хас-Магомед-эфенди, выучившись наукам сначала у него, вернулся к себе, отправился в Ширване в селение под названием Кюрдамир к шейху Исмаил-эфенди, бывшему муршидом тариката накшбенди, выучился у него тарикату и был посвящен, а потом вторично прибыл в то селение (в Юхари-Яраг), но на этот раз он стал там муршидом тариката и стал ему обучать народ. Даже бывшего своего учителя явных наук, упомянутого Магомед-эфенди он обучил тарикату и дал ему инвеституру на наставничество".''</ref> [[Qafqaz müharibəsi]]ndən sonra [[Çar Rusiyası]] müridizmə qadağa qoyur, lakin Qafqaz-Rus anlaşmasına əsasən məscidlər fəaliyyətinə davam edə bilirlər.<ref>{{Cite web |url=http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Kavkaz/XIX/1840-1860/Orlov_Davydov/brief_samil_02_09_1859.htm |title=Arxivlənmiş surət |access-date=2021-06-16 |archive-date=2023-07-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230727074654/https://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Kavkaz/XIX/1840-1860/Orlov_Davydov/brief_samil_02_09_1859.htm |url-status=live }}</ref> 27 aprel 1930-cu ildə ləzgilər Qazı Məhəmməd Ştulvinin başçılığı altında sovet hakimiyyətinə qarşı üsyan qaldırırlar,<ref>Данные сводки Курахского РК ВКБ(б) в Дагобком партии</ref> lakin 1930-cu ilin noyabrın 29-da bütün üsyançılar edam edilir, məscidlər bağlanır, Quran oxumaq qadağan edilir, dini xadimlər və ailələri isə sürgün edilir.<ref>[http://www.opendag.ru/article.php?id=14&nid=52 Х. Махмудов. "Дело" шейха Штульского] {{Dead link|date=June 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Beləliklə, İslamın təsiri ləzgilərin arasında xeyli azaldılır, lakin 10 il sonra 1940-cı ildə ləzgilər yenidən sürgün edilir, artıq [[İosif Stalin|Stalin]] tərəfindən [[Mərkəzi Asiya]]ya. İslamın təbliğinə və [[Qazi Muhamməd|Qazı Məhəmməd Xuluxvi]], [[Kiri Buba]], Qazı Məhəmməd Ştulvi kimi xalq qəhrəmanlarının adlarının çəkilməsinə belə tamamilə qadağa qoyulur.

=== Dil ===
{{Əsas|Ləzgi dili}}
Ləzgi dili [[Qafqaz dilləri]] ailəsinin [[Nax-Dağıstan dilləri|Çeçen-Dağıstan dilləri]] qolunun [[Ləzgi dilləri]] yarımqrupuna daxildir.<ref>{{cite web|url=http://gatchina3000.ru/big/069/305_bolshaya-sovetskaya.htm|title=Лезгинский язык|publisher=БСЭ|accessdate=2011-12-07|deadlink=no|archive-date=2012-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120103223605/http://gatchina3000.ru/big/069/305_bolshaya-sovetskaya.htm|url-status=live}}</ref> 1928-ci ilə kimi Ləzgi dili üçün [[Ərəb əlifbası|ərəb qrafikalı əlifbadan]] istifadə olunub, 1928–1938-ci illərdə [[Latın qrafikası|latın qrafikalı əlifbadan]], 1938-ci ildən başlayaraq isə [[Kiril qrafikası|kiril əlifbasından]] istifadə edilir.<ref>{{Cite web |title=Лезгинский алфавит и его романизация |url=http://www.eki.ee/knab/lat/kbllez.pdf |access-date=2021-06-16 |archive-date=2011-08-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110805002642/http://www.eki.ee/knab/lat/kbllez.pdf |url-status=live }}</ref> Dünyada Ləzgi dilində 776 min nəfər danışır.<ref>Суммарно согласно данным Ethnologue по Азербайджану и данным российской переписи. Отдельно эти числа отражены в преамбуле статьи (364000 и 402173)</ref> Son illərdə yeni nəsil arasında Ləzgicə bilənlərin sayı azaldıqdan [[UNESCO]] Ləzgi dilinin yox olma təhlükəsinin olduğundan xəbərdar etdi.<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-1072.html |access-date=2021-06-16 |archive-date=2017-11-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171117223740/http://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-1072.html |url-status=live }}</ref>
{| class="standard"
|+Ləzgi uşağların arasında Ləzgi dilini '''sərbəst danışanların faizi''' (3-5 yaş arası)
! align="center" |2000
! align="center" |2005
! align="center" |2010
! align="center" |2015
!2020
|-
|98,72 %
|87,26 %
|48,25 %
|39,22 %
|28,79 %
|}

=== Ləzgi soylar ===
{{Əsas|Ləzgi soylar}}

'''''Ləzgi soyu''''' ('''''Sixil)''''' — Ləzgilərin müasir soyadlardan öncə istafadə ettikləri qədim soy isimləri, hələ də Ləzgilərin arasında istifadə olunur. Bir Ləzgi soyu təqribən 40-50 ailədən ibarətdir. Çar Rusiyası gələndən sonra ləzgilərə ''Magomedov'', ''Axmedov'' kimi soy isimlər verildi. Amma bəzən çar hakimiyyətinin gəlişindən sonra da soyad əvəzinə ləzgilər soylardan istifadə etməyə davam edirdilər. Məsələn, məşhur ləzgilərdən: Kiri Buba - ''Axmedov'' yerinə '''''Kiri''''', Stal Süleyman - ''Xasanbekov'' yerinə '''''Stalari''''', Ştul Muhamməd - ''Ramazanov'' yerinə '''''Ştulari'''''.

== Məskunlaşma ==
{| class="standard"
|+Ləzgiların əhali artım dinamikası
|-
!İl|| align="center" | 1897|| align="center"| 1926|| align="center"| 1937|| align="center"| 1939|| align="center"| 1959|| align="center"| 1970|| align="center"| 1979|| align="center"| 1989|| align="center"| 2000|| align="center" | 2010
!2021
|-
| align="center"| [[Dağıstan]]
| 95 262<ref>В Европейской части Российской империи, а также в Сибири и Средней Азии переписью 1897 не зафиксировано носителей кюринского наречия, все они учтены только на территории Кавказа; так как административные границы губерний российской империи не совпадали с современными границами государств и регионов, из Кавказского макрорегиона учтены [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=97 Дагестанская] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200808064342/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=97 |date=2020-08-08 }} (94 596), [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=100 Кубанская] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070927002140/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=100 |date=2007-09-27 }} (615), [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=103 Терская] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120104083327/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=103 |date=2012-01-04 }} (19) и [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=105 Черноморская] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120104074619/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=105 |date=2012-01-04 }} (18) области, [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=102 Ставропольская губерния] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200924025746/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=102 |date=2020-09-24 }} (14).</ref>
| 93 049<ref name="перепись1926">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_26.php?reg=2|title=Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по республикам СССР/РСФСР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2012-07-06|deadlink=no|archive-date=2012-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20120104081313/http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_26.php?reg=2}}</ref>
| 101 789<ref name="census1937">Всесоюзная перепись населения 1937 года: общие итоги. Сборник документов и материалов. Институт российской истории РАН, «Российская политическая энциклопедия». 2007 ISBN 5-8243-0337-1</ref>
| 100 417<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php?reg=1|title=Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по республикам СССР/РСФСР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-06-04|deadlink=no|archive-date=2012-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120103191412/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php?reg=1}}</ref>
| 114 210<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php?reg=1|title=Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по республикам СССР/РСФСР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-06-04|deadlink=no|archive-date=2012-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20120104081952/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php?reg=1}}</ref>
| 170 494<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=1|title=Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР/РСФСР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-06-04|deadlink=no|archive-date=2012-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120103213132/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=1}}</ref>
| 202 854<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=1|title=Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР/РСФСР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-06-04|deadlink=no|archive-date=2012-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20120104071654/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=1}}</ref>
| 257 270<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=1|title=Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР/РСФСР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-06-04|deadlink=no|archive-date=2009-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20090913073943/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=1}}</ref>
| align="center"| 411 535<br>(2002 г.)<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php|title=Всероссийская перепись населения 2002 года. Национальный состав населения по регионам России/Российская Федерация|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-06-04|deadlink=no|archive-date=2011-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20110622084055/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php}}</ref>
| align="center"| 473 722<ref name="Nac_total_2010">{{Cite web |url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |title=Национальный состав населения Российской Федерации согласно переписи населения 2010 года |access-date=2011-12-16 |archive-date=2020-04-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430081656/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |deadlink=no }}</ref>
|488 608<ref name="Nac_total_2021">{{Cite web|url=https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom5_tab1_VPN-2020.xlsx|title=Национальный состав населения Российской Федерации|subtitle=[https://rosstat.gov.ru/vpn_popul согласно итогам переписи населения 2020—2021 года]|archive-url=https://web.archive.org/web/20221230204643/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom5_tab1_VPN-2020.xlsx|archive-date=2022-12-30|access-date=2023-01-01|deadlink=no}}</ref>
|-
| align="center"| [[Azərbaycan]]
| 63 670<ref>так как административные границы губерний российской империи не совпадали с современными границами государств, в качестве численности лезгин Азербайджана указана сумма по [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=96] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120103200759/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=96|date=2012-01-03}}[[Бакинская губерния|Бакинской]] (48 192 носителя кюринского наречия) и [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=98] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120103184722/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=98|date=2012-01-03}}[[Елисаветпольская губерния|Елисаветпольской]] (14 503 носителя кюринского наречия) губерниям, а также [http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=551] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120104083446/http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=551|date=2012-01-04}}[[Закатальский округ]] Тифлисской губернии (975 носителей кюринского наречия); всего 63 670 носителя кюринского наречия.</ref>
| 69 363<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2275|title=Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам республик СССР/Закавказская ЗСФСР/Азербайджанская ССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2014-10-30|deadlink=no|archive-date=2012-02-03|archive-url=https://www.webcitation.org/65BNvAVO7?url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2275}}</ref><ref>Перепись 1926 года показывает неполные данные о лезгинах в Азербайджане. Согласно материалам этой переписи (Всесоюзная перепись населения 1926 года, т. 14, Закавказская СФСР, г. Москва, 1929) там было зафиксировано 47 тысяч нелезгин — носителей кюринского, то есть лезгинского языка, которые на самом деле являлись этническими лезгинами (об этом свидетельствуют данные по дайре Хазра, где проживают исключительно лезгины: 84 % были отмечены как тюрки с родным кюринским). Таким образом уточнённая численность лезгин в Азербайджане равнялась 69,3 тысячам в Азербайджане и 181,5 в СССР.</ref>
| 104 789<ref name="census1937" />
| 111 666<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php?reg=5|title=Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по республикам СССР/Азербайджанская ССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-02-10|deadlink=no|archive-date=2012-02-03|archive-url=https://www.webcitation.org/65BNw58Wb?url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php?reg=5}}</ref>
| 98 211<ref name="«Демоскоп»">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php?reg=11|title=Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по республикам СССР/Азербайджанская ССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-02-10|deadlink=no|archive-date=2012-02-03|archive-url=https://www.webcitation.org/65BNxMgUg?url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php?reg=11}}</ref>
| 137 250<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=7|title=Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР/Азербайджанская ССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-02-10|deadlink=no|archive-date=2012-02-03|archive-url=https://www.webcitation.org/65BNyqKHA?url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=7}}</ref>
| 158 057<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=7|title=Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР/Азербайджанская ССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-02-10|deadlink=no|archive-date=2011-08-26|archive-url=https://www.webcitation.org/61Dmp8Oa9?url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=7}}</ref>
|171 395<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=7|title=Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР/Азербайджанская ССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2015-12-02|deadlink=no|archive-date=2011-08-26|archive-url=https://www.webcitation.org/61DmrClqp?url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=7}}</ref>
| align="center"| 178 000<br><small>(1999 г.)<ref name="Azer2009">{{Cite web |url=http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/1_12en.xls |title=Переписи населения Азербайджана 1926, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 1999, 2009 годов |accessdate=2012-02-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120103234751/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/1_12en.xls |archivedate=2012-01-03 |deadlink=yes }}</ref></small>
| align="center"| 180 300<br><small>(2009 г.)<ref name="Azer2009" /></small>
|167,570
<small>(2019 г.)</small>
|-
| align="center"| Umumi 
| 159 213<ref name="перепись1897">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php|title=Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку, губерниям и областям|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2012-05-22|deadlink=no|archive-date=2012-02-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20120204034344/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php}}. Лезгины учтены переписью в качестве носителей кюринского наречья.</ref>
| 134 529<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_26.php|title=Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по республикам СССР/СССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2017-03-21|deadlink=no|archive-date=2011-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20110522151210/http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_26.php}}</ref>
| 206 487<ref name="census1937" />
| 220 969<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php?reg=0|title=Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по республикам СССР/СССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2011-12-18|deadlink=no|archive-date=2012-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120103192927/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php?reg=0}}</ref>
| 223 129<ref name="«Демоскоп»" />
| 323 829<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=0|title=Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР/СССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2009-11-10|deadlink=no|archive-date=2012-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120103190050/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=0}}</ref>
| 382 611<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=0|title=Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР/СССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2009-11-10|deadlink=no|archive-date=2012-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20120104082448/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=0}}</ref>
| 466 006<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=0|title=Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР/СССР|publisher=«[[Демоскоп]]»|accessdate=2009-11-10|deadlink=no|archive-date=2011-06-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20110604060153/http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=0}}</ref>
| align="center"|589 535
| align="center"|654 022
|656 178
|}
'''''NOT:''' Son 10 ildə Ləzgi əhalinin azalmasın səbəbi, uşaqların az doğulması, gənclərin gec evlənməsi, eləcə də iqtisadi səbəblərlə başqa ölkələrə köçüb orada [[Assimilyasiya (sosiologiya)|assimilyasiya]] olmalarıdır.''
{| class="standard"
|+'''Doğumun ümumi əmsalı''' <ref>{{Cite web |title=Межэтнические различия рождаемости в России: долговременные тенденции |url=https://www.demoscope.ru/weekly/2017/0711/tema04.php |access-date=2024-04-07 |website=www.demoscope.ru |archive-date=2024-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407125759/https://www.demoscope.ru/weekly/2017/0711/tema04.php |url-status=live }}</ref>
!1989
! align="center" |2002
! align="center" |2010
! align="center" |2015
!2020
!2023
|-
|5.5
|3.5
|2.7
|2.5
|1.7
|1.5
|}
'''''NOT:''' Əhalinin sayısını eyni qalmağı üçün ümumi nəsilvermə əmsal ən az  2.2 olması mütləqdir, lakin az saylı xalqlar üçün bu əmsal ən az 3.5 olması vacibdir.''

=== Azərbaycan ===
{{Həmçinin bax|Azərbaycan ləzgiləri}}

==== Dil ====
{| class="wikitable" style="text-align: right;"
|+'''Ana dili və sərbəst danışdığı dil''' ('''2009)<ref name=":0">The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan :[http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/1_5.xls Population by ethnic groups (by population census)] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121130101713/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/1_5.xls|date=2012-11-30}}---İn this and following table — everybody defermined nationality themself. Information on children are obtained from.</ref><ref name="Ethnic composition of Azerbaijan 2009">Population statistics of Eastern Europe ('''pop-stat.mashke.org''') :[http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm Ethnic composition of Azerbaijan 2009] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120207161726/http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm|date=2012-02-07}}</ref><ref name="Əhalinin milli tərkibi 1926-2009 (əhalinin siyahıyaalınmalarının məlumatlarına əsasən) + 1.13. Əhalinin ana dili və sərbəst danışdığı dillərə görə bölgüsü (2009-cu il əhalinin siyahıyaalınmasının məlumatlarına əsasən)">Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: [http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/az/1_12.xls 1.12. Əhalinin milli tərkibi 1926–2009 (əhalinin siyahıyaalınmalarının məlumatlarına əsasən) + 1.13. Əhalinin ana dili və sərbəst danışdığı dillərə görə bölgüsü (2009-cu il əhalinin siyahıyaalınmasının məlumatlarına əsasən)] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120512053729/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/az/1_12.xls|date=2012-05-12}}---Siyahıyaalınmalar zamanı sorğu olunan hər bir şəxs milliyyətini özü müəyyən edir. Uşaqların milliyyəti valideynlərin dediklərinə əsasən yazılır. + Əhalinin sərbəst danışdığı dillər üzrə məlumatlar müvafiq millətlər üzrə 3 və yuxarı yaşlı əhaliyə nisbətən faizlə verilmişdir.</ref><ref name=":1">Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması, 2009-cu il. XIX cild:Əhalinin milli mənsubiyyətinə, yaşına, ana dili və sərbəst danışdığı digər dillərə görə bölgüsü. — 2011</ref><ref name="Demoqrafik göstəricilər">Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: Statistik Göstəriciləri 2012: [http://www.azstat.org/publications/yearbook/SYA2012/Pdf/02.pdf Demoqrafik göstəricilər]{{Dead link|date=January 2021|bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref name=":2">United Nations Statistics Division, Demographic Statistics: [http://data.un.org/Data.aspx?d=POP&f=tableCode:26 Population by national and/or ethnic group, sex and urban/rural residence] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20181101082532/http://data.un.org/Data.aspx?d=POP&f=tableCode:26|date=2018-11-01}}</ref>'''
!Etnik qrup
!Sayı
!Ləzgi dili 
ana dili saymayan<ref group="q" name=":0">Le. d.a.d.s. — Ləzgi dilini ana dili sayanlar.</ref>
!Ləzgi dili
sərbəst danışan<ref group="q" name=":1">Le.d.s.d. — Ləzgi dilində sərbəst danışanlar.</ref>
!Azərbaycan dili 
sərbəst danışan<ref group="q" name=":2">Az.d.s.d. — Azərbaycan dilində sərbəst danışanlar.</ref>
!Rus dili 
sərbəst danışan<ref group="q" name=":3">Ru.d.s.d. — Rus dilində sərbəst danışanlar.</ref>
|-
|ləzgi
|180 300
|9.10%
|91.70%
|96.30%
|23.70%
|}
{| class="wikitable" style="text-align: right;"
|+'''Ana dili və sərbəst danışdığı dil'''  ('''2019)<ref name=":0" /><ref name="Ethnic composition of Azerbaijan 2009" /><ref name="Əhalinin milli tərkibi 1926-2009 (əhalinin siyahıyaalınmalarının məlumatlarına əsasən) + 1.13. Əhalinin ana dili və sərbəst danışdığı dillərə görə bölgüsü (2009-cu il əhalinin siyahıyaalınmasının məlumatlarına əsasən)" /><ref name=":1" /><ref name="Demoqrafik göstəricilər" /><ref name=":2" />'''
!Etnik qrup
!Sayı
!Ləzgi dili 
ana dili saymayan<ref name=":0" group="q" />
!Ləzgi dili
sərbəst danışan<ref name=":1" group="q" />
!Azərbaycan dili
sərbəst danışan<ref name=":2" group="q" />
!Rus dili
sərbəst danışan<ref name=":3" group="q" />
|-
|ləzgi
|167 600
|24.90%
|85.20%
|96.10%
|38.90%
|}
'''''NOT:''' Son 10 ildə (2009-2019) Ləzgilərin umumi sayı 9.2% azalıb, Ləzgicəni öz ana dili hesab edənlər 15% azalıb, eyni zamanda rusca danışanlar 15,2% faiz çoxalıb.''
==== Ərazi yerləşimi ====
{| class="wikitable" style="text-align: right;"
|- style="background:#e0e0e0;"
! rowspan="2" | Rayon
! colspan="2" | 1939-cu il<ref>Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: [http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly39.html Население Исмаиллинского района по переписи 1939-го года] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20181016203228/http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly39.html |date=2018-10-16 }} — yoxlanılıb: 21.04.2018</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_39_ra.php?reg=718 Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения районов, городов и крупных сел союзных республик СССР. Азербайджанский ССР >> Исмаиллинский] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20181016203245/http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_39_ra.php?reg=718 |date=2018-10-16 }} // ''Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, Д.Д. 966–1001 ("Национальный состав населения по СССР, республикам, областям, районам"), Д.Д. 256–427 (табл. 26 "Национальный состав населения районов, районных центров, городов и крупных сельских населенных пунктов")'' — yoxlanılıb: 21.04.2018</ref>
! colspan="2" | 1959-cu il<ref>Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: [http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly59.html Население Исмаиллинского района по переписи 1959-го года] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20181016165059/http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly59.html |date=2018-10-16 }} — yoxlanılıb: 21.04.2018</ref>
! colspan="2" | 1970-ci il<ref>Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: [http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly70.html Население Исмаиллинского района по переписи 1970-го года] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20181016165101/http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly70.html |date=2018-10-16 }} — yoxlanılıb: 21.04.2018</ref>
! colspan="2" | 1979-cu il<ref>Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: [http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly79.html Население Исмаиллинского района по переписи 1979-го года] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20181016165214/http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/ismailly79.html |date=2018-10-16 }} — yoxlanılıb: 21.04.2018</ref>
! colspan="2" | 1999-cu il<ref name="Ethnic composition of Azerbaijan by 1999 census">[http://pop-stat.mashke.org Population statistics of Eastern Europe] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20171116185019/http://pop-stat.mashke.org/ |date=2017-11-16 }}: [http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic1999.htm Ethnic composition of Azerbaijan by 1999 census] {{Vebarxiv|url=https://archive.today/20150627190317/http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic1999.htm |date=2015-06-27 }} — yoxlanılıb: 21.04.2018</ref>
! colspan="2" | 2009-cu il<ref name="Ethnic composition of Azerbaijan by 2009 census">[http://pop-stat.mashke.org Population statistics of Eastern Europe] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20171116185019/http://pop-stat.mashke.org/ |date=2017-11-16 }}: [http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm Ethnic composition of Azerbaijan by 2009 census] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120207161726/http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm |date=2012-02-07 }} — yoxlanılıb: 21.04.2018</ref>
|- style="background:#e0e0e0;"
! Əhali
! %
! Əhali
! %
! Əhali
! %
! Əhali
! %
! Əhali
! %
! Əhali
! %
|-
| style="text-align:left;"| Azərbaycan üzrə
| 111 666
| 3.60%
| 98 211
| 2.66%
| 137 250
| 2.68%
| 158 057
| 2.62%
| 178 021
| 2.24%
| 210 312
| 2.32%
|-
| style="text-align:left;"| '''Qusar'''
| 47 415
| 88.9%
| 37 585
| 86.6%
| 55 164
| 87.7%
| 59 325
| 87.9%
| 73 278
| 90.7%
| 86 600
| 92.6%
|-
| style="text-align:left;"| '''Bakı'''
| 7 142
| 1.2%
| 6 913
| 1.1%
| 12 462
| 1.5%
| 16 096
| 1.6%
| 26 145
| 1.5%
| 24 868
| 1.2%
|-
| style="text-align:left;"|'''Xaçmaz'''
| 8 489
| 15.8%
| …
| …
| 1
| 0.0%
| …
| …
|
| 0%
| 24 688
| 0%
|-
| style="text-align:left;"|'''Qəbələ'''
|2 401
| 7.4%
| …
| …
| …
| …
| …
| …
|
| 0.%
| 16 020
| 0.25%
|-
| style="text-align:left;"| '''Quba'''
|
| 7.3%
| …
| …
|
| 0%
| …
| …
|
| 0.0%
| 8 952
| 0.01%
|-
| style="text-align:left;"| '''İsmayıllı'''
|
| 6.0%
| …
| …
|
| 0%
|
| 0.0%
|
| 0.0%
| 8 079
| 0.0%
|-
| style="text-align:left;"| '''Oğuz'''
| 300
| 9.8%
|
| 0.11%
|
| 0%
|
| 0%
|
| 0.0%
| 4 731
| 0.0%
|-
| style="text-align:left;" |'''Göyçay'''
| 6 683
| 3.8%
| 4 038
| %
| 3 308
| %
|
| 0%
|
| 0.0%
| 396
| 0.%
|}

[[Azərbaycan]]da ləzgilər respublikanın 20-dən çox rayonunda, həmçinin [[Bakı]], [[Sumqayıt]], [[Gəncə]], [[Mingəçevir]], [[Göyçay]] və başqa şəhərlərində yaşayırlar. [[Quba rayonu|Quba]], [[Qusar rayonu|Qusar]], [[Xaçmaz rayonu|Xaçmaz]], [[İsmayıllı rayonu|İsmayıllı]], [[Qəbələ rayonu|Qəbələ]], [[Şəki rayonu|Şəki]], [[Qax rayonu|Qax]] və [[Oğuz rayonu|Oğuz]] ləzgilərin yığcam yaşadıqları rayonlardır<ref name="samurpress.net">{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://www.samurpress.net/story.php?sid=823 |access-date=2014-02-02 |archive-date=2022-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329005540/http://www.samurpress.net/story.php?sid=823 |url-status=live }}</ref>.

Ləzgilər Azərbaycan əhalisinin 2,0%-ni təşkil edir (2009).<ref>[http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/ Azərbaycanın əhalisi] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220911081528/https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/ |date=2022-09-11 }} — Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi</ref> 30-cu illərdə məktəblərdə ana dilinin keçilməsinə baxmayaraq, 1936-cı ildən ləzgi dilində dərslərin keçilməsi ləğv edilmişdir. Bu, ləzgilərin assimilyasiya prosesini gücləndirmiş, xalqı yoxa çıxmaq təhlükəsi qarşısında qoymuşdur<ref name="samurpress.net"/>. 1993-cü ildən başlayaraq Azərbaycanda [[ləzgi dili]]ndə dərsliklər çap edilir. Hazırda 94 məktəbdə (891 sinif) ləzgi dilində dərslər keçirilir. Həmin məktəblərdə 15 000-ə yaxın şagird təhsil alır. Ləzgilərin sıx yaşadığı [[Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu]]nun sənayesinin əsasını yüngül və yeyinti sənayesi təşkil edir. Başlıca olaraq meyvə-tərəvəz, şərab və süd məhsulları emal edilir. Rayonun kənd yerlərində xalçaçılıq ənənəvi sənətkarlıq növü kimi inkişaf etməkdədir. Qafqazın qədim xalqlarından olan ləzgilər bu bölgənin iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayırlar.

=== Dağıstan ===
Ləzgilər [[Dağıstan]] əhalisinin 13,3%-ni təşkil edir.<ref>{{Cite web |title=Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года |url=https://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls |access-date=2021-06-16 |archive-date=2012-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120201175306/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls |url-status= }}</ref><ref name="ЭтноЯз.2010">[https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам.] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200513001819/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html |date=2020-05-13 }}: [https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar см.] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121018030348/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar |date=2012-10-18 }}</ref>

== Tanınmış şəxsiyyətlər ==

==== Tarixi şəxsiyyətlər ====
* [[Hacı Davud Müşkürlü|İmam Hacı Davud Müşkürvi]] (1680–1735) — Şimali Qafqazın birinci imamı, Şirvanda Səfəvilərə üsyan qaldırıb teokratik dövlət qurmaq istəyən hərbi xadim.
* [[Qazi Muhamməd|İmam Qazi Muhamməd]]  — müridizmin ardıcılı, din xadimi.
* [[Kiri Buba|Abrek Abdullah ''(Kiri Buba)'']]— Çar rejiminə və həmçinin yerli zülmkarlara qarşı mübarizə aparmış məşhur [[abrek]],.
*[[Abrek]] [[Əli Hilivi]] — 1837-ci ildə baş vermiş [[Quba üsyanı (1837)|Quba ü]]<nowiki/>[[Quba üsyanı (1837)|syan]]<nowiki/>ının rəhbərlərindən biri.
* [[Mushab-Əli Kuzunvi|İmam Mushab-Əli Kuzunvi]] —  imam və Azərbaycanın bolşeviklər tərəfindən işğalına qarşı müqavimət göstərənlərdən biri.
* [[Bəybala bəy Sultanov]] — [[Rusiya imperiyası II Dövlət Duması]]nın Müsəlman fraksiyasının üzvü.
* [[İbrahim bəy Heydərov]] — 1918–1919-cu illərdə Şimali Qafqaz Dağlı Respublikasında Nəqliyyat, Poçt və Teleqraf naziri, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində isə  Yollar naziri olub.
* [[Həsənəli xan Dağıstani]] — ləzgi mənşəli [[Səfəvilər|Səfəvi]] məmuru.
* [[Səfi xan Ləzgi]] — 17-ci əsrdə [[Səfəvi dövləti]]ndə məmur.
* [[Aslan xan Dağıstani]] — XVIII əsrin əvvəllərində [[Səfəvilər|Səfəvi]] məmuru. [[Şah Hüseyn]]in (1694-1722) dövründə [[Kuhgiluyə bəylərbəyliyi|Kuhgiluyə]] (1702–1708) və [[Astrabad bəylərbəyliyi|Astarabad bəylərbəyi]].
*[[Lütfəli xan Dağıstani]] — yüksək rütbəli [[Səfəvilər|Səfəvi]] hərbi komandiri və ləzgi mənşəli məmur.
*[[Məhəmmədəli xan]] — ləzgi əsilli [[Səfəvi]] dövlət məmuru və hərbi komandir.

==== Hərbçilər ====

*[[Tehran Mənsimov]] — [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin [[Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr (Azərbaycan)|(XTQ)]] polkovniki
* [[Yaşar Aydəmirov]] —  Azərbaycanlı hərbçi, [[general-leytenant]].
* [[Mahmud Əbilov]] — hərbi xadim, general-mayor
* [[Şair Ramaldanov]] — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Hərbi Akademiyasının təlim-tədris hissəsinin sabiq rəisi və akademiyanın sabiq rəis müavini, [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri|ASQ]]-nin ehtiyatda olan [[polkovnik]]i.
* [[Abbas İsrafilov]] - Sovet İttifaq Qəhrəmanı 
* [[Çingiz Qurbanov]] — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
* Polkovnik Bəhram Ağakişiyev -1 ci qarabag müharibəsi kəşfiyyat dəstə komandiri ehtiyatda olan zabit.1992 ci il Sentyabr ayında Ağdərə Kəlbəcər və Laçın rayonları uğrunda gedən döyüşlərdə xüsusi Rəşadət və igidlik göstərdiyinə görə Azərbaycan Respublikasının Milli qəhrəmanı adına teqdım olunub.Barəsində Cənnət yolçusu adlı film cəkilib. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 02.02.2024 il sərəncamı ılə Heydər Əliyev medalı ilə təltif olunmuşdur.
*
* [[Sərhəd Zöhrabbəyov]] — "Azərbaycan bayrağı" ordeni ilə təltif edilmiş, baş leytenant, Bərdə hərbi batalyonunun ilk Qərargah rəisi, 1992-ci ildə şəhid olub.
* [[Samir Kaçayev]] — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri, heykəltaraş. 2016-cı il Aprel döyüşləri şəhidi.
* [[Əmiraslan Xeyirbəyov]] — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri. 2016-cı il Aprel döyüşləri şəhidi.
* [[Ümüd Xəncəlov]] — [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin əsgəri, [[İkinci Qarabağ müharibəsi|Vətən müharibəsi]]nin şəhidi.
* [[Etibar Şirinov (şəhid)]] — İkinci Qarabağ Vətən Müharibəsi şəhidi
* [[Malik Xeyirbəyov]] — [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin əsgəri, [[Vətən müharibəsi]]nin şəhidi.
* [[Sənan Zamanov]] —  [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin mayoru, [[İkinci Qarabağ müharibəsi|Vətən müharibəsi]] şəhidi
* Ramil Balabəyov —  [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin əsgəri, [[İkinci Qarabağ müharibəsi|Vətən müharibəsi]] şəhidi.
* [[Elvin Abdurahmanov]] —  [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin giziri, [[İkinci Qarabağ müharibəsi|Vətən müharibəsi]] şəhidi.
* [[Nəvai Xaspoladov]] — [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin Polkovniki , ikinci Qarabağ müharibəsi veteranı
* [[Babək Ramaldanov]] — [[İkinci Qarabağ müharibəsi]] Şəhidi

=== İdmançılar ===
* [[İkram Ələsgərov]] —  UFC döyüşçüsü.
* [[Əmrə Bəlözoğlu]] —  Ləzgi əsilli keçmiş türkiyəli futbolçu
* [[Elmar Baxşiyev]] —  Qəbələ FK nin Baş Məşqçisi
* [[Renat Dadaşov]] - Ləzgi əsilli Azərbaycan milli futbolçusu 
* [[Rüfət Dadaşov]] - Ləzgi əsilli keçmiş Azərbaycan milli futbolçusu 
* [[Nazim Hüseynov (cüdoçu)|Nazim Hüseynov]] — Cüdo üzrə 1992-ci il Olimpiya çempionu
* [[Şahrudin Məhəmmədəliyev]] — Ləzgi Əsilli Azərbaycan Milli Yığma və Adana Dəmirsporun Qapıçısı 
* [[Fəridə Əzizova]] —  [[Azərbaycan]]lı [[taekvondo]]çu. 
* [[Namiq Ələsgərov]] —  [[Azərbaycan Premyer Liqası|Misli Premyer Liqasında]] çıxış edən [[Sabah FK|Sabahın]] futbolçusu
* [[Vitali Rəhimov|Vahid Rəhimov]] — yunan-roma güləşçisi.
* [[Albert Səlimov|Əliəshab Səlimov]] — Boks üzrə Avropa və Dünya çempionu.
* [[Narvik Sırxayev|Naviddin Sırxayev]] — futbolçu.
* [[Əli Hacıbəyov]] - Futbolçu 
* [[Rahid Əmirquliyev]] — Futbolçu.
* [[Rasim Ramaldanov]] — Futbolçu.
* [[Bədavi Hüseynov]] — Azərbaycanlı futbolçu, "Qarabağ FK"-nın mudaficisi
* [[Rasim Tahirbəyov]] — "Anji"nin futbolçusu.
* Sərdar Sərdarov — "Anji"nin futbolçusu.
* [[Radik İsayev|Əbdürrəhim İsayev]] — Taekvondoçu,
* Zaur Hacıbabayev — Qaydasız döyüş (MMA) üzrə Avropa, Asiya, Avrasiya və dünya çempionu

=== Şairlər ===
* [[Nurəddin Şərifov]]-şair
* [[Mirzə Cəbrayıl]] - Şair 
* [[Mirzə Kərim]] - Şair 
* [[Abdulcəlil Xuluqvi]] - Şair
* [[Fəqir (şair)]] - Şair 
* [[Əmirəli Tahircallı]] - Şair 
* [[Məhəmməd Məhəmmədoviç Hacıyev]] - Filoloq 
* [[Kasıb Abdullah]] - Şair
* [[Mirzə Həsən Əlqədari]] — tarixçı-alim, şair
* [[Süleyman Stalski]] — Şair
* [[Asəf Mehman]] — Ləzgi şairi
* [[Səid Koçxyurski]] —  Ləzgi şairi, [[aşıq]]. Əsərlərini [[Ləzgi dili|ləzgi]] və [[Azərbaycan]] dillərində yazmışdır. 
* [[Ləzgi Əhməd]] —  XVIII əsr ləzgi əsilli Azərbaycan şairi. 
* [[Qotfrid Həsənov]] — Dağıstan Peşakar Musiqi Mədəniyyətinin Banisi 
* [[Nazım Axtılı|Nazim Axtınski]] —  XVIII əsr ləzgi əsilli Azərbaycan şairi.
* [[Qiyas Məcidov]] —  Ləzgi yazıçı və dramaturqu.
* [[Stal Sayad]] — ləzgi şair.
* Yosuf Al-Lakzi—Tarix
* Mamus Al-Lakzi—Tarix
* [[Yetim Emin|Muhəmməd Əmin]] — Məşhur Şair Ləzgi ədəbiyyatın , banisi hesab olunur
* [[Sədaqət Kərimova]] — şairə

==== İş adamları ====

*Seyfəddin Rüstəmov — əslən qusarlı Rusiyada milyardçıdır
* [[Süleyman Kərimov]] — Rusiya parlamentində təmsil olunan milyardçıdır.

==== Digər ====

*[[Eldar Əzizov]]  —  [[Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti]]nin başçısı.
* [[Şair Alxasov]] — Qusar Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı.
* [[Rəcəb Pekər|Mehmet Rəcəb Pekər]] — Türkiyənin keçmiş baş naziri
* [[Sergey Məlikov]] — Rusiya dövlət və hərbi lideri.  [[Dağıstan Respublikasının Dövlət Başçısı]] 
* [[Najmudin Samurski]] - Dağıstanın Keçmiş Dövlət Xadimi və Məmur 
* [[Abutalıb Əbilov]] — [[Dağıstan Dövlət Universiteti]] Banisi 
* [[İdris Şamxalov]] — Dağıstanda ilk teatr qurucusu 
* [[Arif Mirzəquliyev]] — Ləzgi Əsilli Azərbaycan Aktyoru və Həkimi
* [[Əkbər Fərzəliyev]] — Azərbaycan Kino Aktyoru və Hüquqşünas

== Ləzgilərin soyqırımı ==
1918-ci ildə [[Digah (Quba)|Ləzgi Digah]] kəndində baş verən Qanlı dərə soyqırımında erməni-daşnak dəstələri ayrı-ayrı mənbələrə və şahidlərə əsasən 12 minədək ləzgi, eləcə də 4 mindən çox azərbaycanlı və tat əhalini qətlə yetirmişdir. Təpədən-dırnağa kimi silahlanmış nizami qoşun hissələrinə qarşı igidliklə döyüşən yerli əhali həmin dövrdə işğalçıların 5 mindən çox əsgərini tələf etmişdir.<ref>{{Cite web |date=2020-12-15 |title=1918-cı ildə erməni daşnaklara qarşı yerli müqavimət hərəkatında öz döyüşçü dəstəsi ilə mübarizə aparmış Mahmud Əfəndiyev |url=https://soyqirim.az/ru/link/6746 |access-date=2024-04-06 |website=Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi |language=ru |archive-date=2024-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240406160242/https://soyqirim.az/ru/link/6746 |url-status=live }}</ref>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.facebook.com/worldlezgins/ Дуьняда авай Лезгияр]
* [http://www.zilezgi.narod.ru/ Lezgi Informational Entertainment Port]
* [http://www.sharvili.com/ Лезгинский этнокультурный портал] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20170619193948/http://sharvili.com/ |date=2017-06-19 }}
* [http://www.lezgimp3.narod.ru/ Lezgi mp3]
* [http://www.ulub.info Lezgi National Electronic Library — Ulub.info] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20161006114509/http://ulub.info/ |date=2016-10-06 }}
* [http://www.travel-images.com/az-lezgin.html The Lezgin people on Azerb.com]
* [https://www.youtube.com/watch?v=NxsThB5_Ep4 "Suvar" ləzgi ansamblının konserti keçirilib]

== Həmçinin bax ==
{{Azərbaycanda yaşayan xalqlar}}
{{Qafqaz xalqları}}
{{etnos-qaralama}}

[[Kateqoriya:Ləzgilər| ]]
[[Kateqoriya:Azsaylı xalqlar]]
[[Kateqoriya:Rusiyada yaşayan etnik qruplar]]
[[Kateqoriya:Azərbaycanda yaşayan etnik qruplar]]