Ləzgival: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
ce
Sətir 1: Sətir 1:
[[Fayl:Akhty_Lezgins.jpg|thumb| Ləzgilər və Lezgival XIX]]
[[Fayl:Akhty_Lezgins.jpg|thumb| Ləzgilər və Lezgival XIX]]
'''Ləzgival''' ( [[Ləzgi dili|ləzgi]] : Лезгивал/Lezgival) [[Ləzgilər|ləzgi]] xalqının nizam qanunu və dünyagörüşüdür. Ləzgival qaydalarının təməlində böyüklərə və qadınlara hörmət, özündən güclüləyə yaltaqlıq etməmək, zəiflərə mərhəmət göstərmər, qeyrət və mərdlik daxildir. Ləzgi harada olur-olsun davranışları bu qanuna əsaslanır. <ref>{{Cite web |last=Халилрин Шамил |date=20 Nisan 2020 |title=Лезгивал |url=https://www.alamjurnal.com/2862-lezgival/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210613113040/https://www.alamjurnal.com/2862-lezgival/ |archive-date=13 Haziran 2021 |access-date=13 Haziran 2021 |website=АЛАМ |language=ru-RU}}</ref> <ref>{{Cite book |title= |publisher= |year= |location= |pages= |agency=}}</ref>
'''Ləzgival''' ({{Dil-lez|Лезгивал/Lezgival}}) — [[Ləzgilər|ləzgi]] xalqının nizam qanunu və dünyagörüşü. Ləzgival qaydalarının təməlində böyüklərə və qadınlara hörmət, özündən güclüləyə yaltaqlıq etməmək, zəiflərə mərhəmət göstərmər, qeyrət və mərdlik daxildir. Ənənəyə görə, ləzgi harada olur-olsun davranışları bu qanuna əsaslanıdır.<ref>{{Cite web |last=Халилрин Шамил |date=20 Nisan 2020 |title=Лезгивал |url=https://www.alamjurnal.com/2862-lezgival/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210613113040/https://www.alamjurnal.com/2862-lezgival/ |archive-date=13 Haziran 2021 |access-date=13 Haziran 2021 |website=АЛАМ |language=ru-RU}}</ref><ref>{{Cite book |title= |publisher= |year= |location= |pages= |agency=}}</ref>


== Adətlər və Qanunlar (Suvarar) ==
== Suvarar ==


=== İnanc (Çalaxval) ===
=== Çalaxval ===
Lezginin həyatının əsas məqsədi və mənası öz xalqına və İslam dininə xidmət etməkdir. Ləzgi başqa dinlərin və millətlərin nümayəndələrinə tolerantlıq göstərir və heç vaxt öz dünya görüşlərini və ya həyat tərzini başqalarına məcbur etmir. Həqiqi din və ədalət onun uçun ən vacib hədəfidir. Amma öz dindarlığını lazımzısız yerde vurğulamır, çünki əsil dini göstəriş dinə deyişməz. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>
Lezginin həyatının əsas məqsədi və mənası öz xalqına və İslam dininə xidmət etməkdir. Ləzgi başqa dinlərin və millətlərin nümayəndələrinə tolerantlıq göstərir və heç vaxt öz dünya görüşlərini və ya həyat tərzini başqalarına məcbur etmir. Həqiqi din və ədalət onun uçun ən vacib hədəfidir. Amma öz dindarlığını lazımzısız yerde vurğulamır, çünki əsil dini göstəriş dinə deyişməz. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>


=== Qeyrət və özunə hörmət (Juvval) ===
=== Juvval ===
Ləzgi ücün ən dəyərli şey şərəf və ləyaqətidir. Bu dünyanın digər şeyləri qaytarıla bilər, lakin itirilmiş şərəf və ləyaqəti ancaq şərəfli ölümlə geri qaytarmaq olar. Buna görə Ləzgi heç vaxt başqalarının şərəfinə tamah salmaz. Əsasən qadına və yaşlılara hörmətlə yanaşır. Heç bir halda o, özünün və ya başqalarının qadını təhqir etməsinə və ya alçaltmasına icazə verməz. Ləzgi üçün qadının şərəf və ləyaqəti müqəddəsdir. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>
Ləzgi ücün ən dəyərli şey şərəf və ləyaqətidir. Bu dünyanın digər şeyləri qaytarıla bilər, lakin itirilmiş şərəf və ləyaqəti ancaq şərəfli ölümlə geri qaytarmaq olar. Buna görə Ləzgi heç vaxt başqalarının şərəfinə tamah salmaz. Əsasən qadına və yaşlılara hörmətlə yanaşır. Heç bir halda o, özünün və ya başqalarının qadını təhqir etməsinə və ya alçaltmasına icazə verməz. Ləzgi üçün qadının şərəf və ləyaqəti müqəddəsdir. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>


=== Əxlaq və mədəniyyət (Qilixval) ===
=== Qilixval ===
Ləzgi həmişə qocalar ve böyüklər içəri daxil olanda gələndə, tanımadığı halda belə ayağa qalxır. Başqa insanlarla ünsiyyətdə ləzgi həyatda tutduğu statusundan və yaşından asılı olmayaraq ona son dərəcə nəzakətli, təmkinli və təvazökar olmalıdır. Eyni zamanda sevincdə də, kədərdə də ləyaqetli davranmalı, vəziyyət nə olursa olsun, ləzgi sakitliyini qorumalıdır. Ləzginin həyatı gənc nəsil üçün yüksək mənəviyyat, müdriklik və mərdlik nümunəsi olmalıdır <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>
Ləzgi həmişə qocalar ve böyüklər içəri daxil olanda gələndə, tanımadığı halda belə ayağa qalxır. Başqa insanlarla ünsiyyətdə ləzgi həyatda tutduğu statusundan və yaşından asılı olmayaraq ona son dərəcə nəzakətli, təmkinli və təvazökar olmalıdır. Eyni zamanda sevincdə də, kədərdə də ləyaqetli davranmalı, vəziyyət nə olursa olsun, ləzgi sakitliyini qorumalıdır. Ləzginin həyatı gənc nəsil üçün yüksək mənəviyyat, müdriklik və mərdlik nümunəsi olmalıdır <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>


=== Mərhəmət və Zadəganlıq (Xsanval) ===
=== Xsanval ===
Ləzgi zəifə və gücsüzə mərhəmətli olmalıdır, sadəcə insanlara deyil heyvanlarada. Mümkünsə, ləzgi özündən zəif biri ilə döyüşməkdən çəkinməlidir, çünki belə hal ona şöhrət gətirməyəcək. Ancaq özündən daha güclü birinə heçvaxt yaltaqlıq eləməz ve onla mübarizə etməktən çəkinməməlidir. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>
Ləzgi zəifə və gücsüzə mərhəmətli olmalıdır, sadəcə insanlara deyil heyvanlarada. Mümkünsə, ləzgi özündən zəif biri ilə döyüşməkdən çəkinməlidir, çünki belə hal ona şöhrət gətirməyəcək. Ancaq özündən daha güclü birinə heçvaxt yaltaqlıq eləməz ve onla mübarizə etməktən çəkinməməlidir. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>


=== Cəsarət (Vikehval) ===
=== Vikehval ===
Ləzgi mütəmadi məşq edərək öz bədənini və zehnini təkmilləşdirməlidir. Lazımı halda millətinin və dininin qeyrətini layiqincə müdafiə edəcək güc və biliyə malik olmalıdır. Çünki əsil həqiqi iman, bərabərlik və ədalət anlayışına nail olmaq üçün kifayət qədər güclü və savadlı olmaq lazımdır. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>
Ləzgi mütəmadi məşq edərək öz bədənini və zehnini təkmilləşdirməlidir. Lazımı halda millətinin və dininin qeyrətini layiqincə müdafiə edəcək güc və biliyə malik olmalıdır. Çünki əsil həqiqi iman, bərabərlik və ədalət anlayışına nail olmaq üçün kifayət qədər güclü və savadlı olmaq lazımdır. <ref>{{Cite book |last=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |first=Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov · |title=Эрекьистан цӀийи лезгияр |year=2015}}</ref>


== Resurslar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}
[[Kateqoriya:Qafqazda yaşayan etnik qruplar]]
[[Kateqoriya:Qafqazda yaşayan etnik qruplar]]

13:13, 19 dekabr 2023 tarixinə olan versiya

Ləzgilər və Lezgival XIX

Ləzgival (ləzg. Лезгивал/Lezgival) — ləzgi xalqının nizam qanunu və dünyagörüşü. Ləzgival qaydalarının təməlində böyüklərə və qadınlara hörmət, özündən güclüləyə yaltaqlıq etməmək, zəiflərə mərhəmət göstərmər, qeyrət və mərdlik daxildir. Ənənəyə görə, ləzgi harada olur-olsun davranışları bu qanuna əsaslanıdır.[1][2]

Suvarar

Çalaxval

Lezginin həyatının əsas məqsədi və mənası öz xalqına və İslam dininə xidmət etməkdir. Ləzgi başqa dinlərin və millətlərin nümayəndələrinə tolerantlıq göstərir və heç vaxt öz dünya görüşlərini və ya həyat tərzini başqalarına məcbur etmir. Həqiqi din və ədalət onun uçun ən vacib hədəfidir. Amma öz dindarlığını lazımzısız yerde vurğulamır, çünki əsil dini göstəriş dinə deyişməz. [3]

Juvval

Ləzgi ücün ən dəyərli şey şərəf və ləyaqətidir. Bu dünyanın digər şeyləri qaytarıla bilər, lakin itirilmiş şərəf və ləyaqəti ancaq şərəfli ölümlə geri qaytarmaq olar. Buna görə Ləzgi heç vaxt başqalarının şərəfinə tamah salmaz. Əsasən qadına və yaşlılara hörmətlə yanaşır. Heç bir halda o, özünün və ya başqalarının qadını təhqir etməsinə və ya alçaltmasına icazə verməz. Ləzgi üçün qadının şərəf və ləyaqəti müqəddəsdir. [4]

Qilixval

Ləzgi həmişə qocalar ve böyüklər içəri daxil olanda gələndə, tanımadığı halda belə ayağa qalxır. Başqa insanlarla ünsiyyətdə ləzgi həyatda tutduğu statusundan və yaşından asılı olmayaraq ona son dərəcə nəzakətli, təmkinli və təvazökar olmalıdır. Eyni zamanda sevincdə də, kədərdə də ləyaqetli davranmalı, vəziyyət nə olursa olsun, ləzgi sakitliyini qorumalıdır. Ləzginin həyatı gənc nəsil üçün yüksək mənəviyyat, müdriklik və mərdlik nümunəsi olmalıdır [5]

Xsanval

Ləzgi zəifə və gücsüzə mərhəmətli olmalıdır, sadəcə insanlara deyil heyvanlarada. Mümkünsə, ləzgi özündən zəif biri ilə döyüşməkdən çəkinməlidir, çünki belə hal ona şöhrət gətirməyəcək. Ancaq özündən daha güclü birinə heçvaxt yaltaqlıq eləməz ve onla mübarizə etməktən çəkinməməlidir. [6]

Vikehval

Ləzgi mütəmadi məşq edərək öz bədənini və zehnini təkmilləşdirməlidir. Lazımı halda millətinin və dininin qeyrətini layiqincə müdafiə edəcək güc və biliyə malik olmalıdır. Çünki əsil həqiqi iman, bərabərlik və ədalət anlayışına nail olmaq üçün kifayət qədər güclü və savadlı olmaq lazımdır. [7]

İstinadlar

  1. ↑ Халилрин Шамил. "Лезгивал". АЛАМ (rus). 20 Nisan 2020. 13 Haziran 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 Haziran 2021.
  2. ↑ (#empty_citation)
  3. ↑ Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·, Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·. Эрекьистан цӀийи лезгияр. 2015.
  4. ↑ Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·, Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·. Эрекьистан цӀийи лезгияр. 2015.
  5. ↑ Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·, Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·. Эрекьистан цӀийи лезгияр. 2015.
  6. ↑ Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·, Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·. Эрекьистан цӀийи лезгияр. 2015.
  7. ↑ Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·, Müzäffär Nizam oğlu Mälikmämmädov ·. Эрекьистан цӀийи лезгияр. 2015.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ləzgival&oldid=7367843"