Mitoxondri

Tipik heyvan hüceyrəsinin diaqramı. Qeyd olunmuşlar orqanoidlərdir. 1. Nüvəcik 2. Nüvə 3. Ribosom 4. Vezikula 5. Dənəvər endoplazmatik (şəbəkə)retikulum 6. Holci aparatı 7. Hüceyrə divarı 8. Hamar endoplazmatik retikulum 9. Mitoxondri 10. Vakuol 11. Hialoplazma 12. Lizosom 13. Hüceyrə mərkəzi

Mitoxondri - (yun. μίτος (mitos) — sap, tel və χόνδρος (xondrion) -dən ,dənəvər) – forması əsasən oval, dəyirmi, çöp, və ya tel çəkilli olur, ancaq nadir hallarda mürəkkəb quruluşlu qantelşəkilli,fincanşəkillilərə rast gəlinir, uzunluğu 1-10 mikrometr, eni isə 0,25-1,00 mikrometr ölçüsündə olurlar.

Bioloji ədəbiyyatlarda onun kəşf olunması haqda müxtəlif fikirlər mövcuddur. Belə ki, N.Qrin , U.Staut, D.Teyler (1980) göstərdilər ki, mitoxondrini ilk dəfə olaraq əzələ hüceyrəsində Mixaelis 1850-ci ildə görmüş və tənəffüs prosesində xüsusi rolunu qeyd etmişdir. A. Lenincer (1966) qeyd edir ki, mitoxondrini 1894-cü ildə R.Altman görmüş bioplast, 1897-ci ildə isə Benda mitoxondri adlandırmışdır. Bəzi, ədəbiyatlarda isə, bu orqanoidin kəşfi tarixi 1890-ci il, başqa birində isə 1898-ci il göstərilir. Hanşı ildə kəşf olmasına baxmayaraq ,bu orqanoidə bütün eukoriot hüceyrələrdə rast gəlinir. Ancaq, bakteriya, göy-yaşıl yosunların hüceyrələrində, eləcə də onurğalı heyvanların eritrosit hüceyrələrində olmur.

Mitoxondrilərin elektron – mikroskopik şəkilində aydın olur ki, onların xarici örtüyü iki membrandan- xarici və daxili qatdan ibarətdir.Xarici membran hamardır.Daxili membran mitoxondrinin içərisinə doğru yönəlmiş çoxlu qırışlardan ibarətdir.Bu qırışlar krist (lat. Krista-pipik,çıxıntı) adlanır.Müxtəlif hüceyrələrdə kristlərin sayı da eyni deyildir. Bu say onlar və yüzlərlə ola bilər. Kristlər iş görən əzələ hüceyrələrində sayca artıq olur. Embrion heceyrələrində kristlərin sayı azdır.mitoxondrilərin əsas funksiyası universal enerji mənbəyi olan ATF sintez etməkdir. Ona görə mitoxondriləri xloriplastlarla birlikdə hüceyrənin *güc* stansiyaları adlandırırlar.Hüceyrələrdə mitoxondrilər ikiyə bölünməklə çoxalır və öz funksiyalarını yerinə yetirir.