Bronislav Malinovski: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
{{Alim
{{vikiləşdirmə}}
|Başlıq illüstrasiyası =
|Adı = Bronislav Malinovski
|Orijinal adı = {{lang-pl|Bronisław Kasper Malinowski}}
|Fəxri ad =
|Şəkil = Bronislawmalinowski.jpg
|Şəkil miqyası =
|Şəkil məlumat =
|Doğum tarixi = {{doğum tarixi|1884|4|7}}
|Doğum yeri = [[Krakov]], [[Avstriya-Macarıstan]]
|Vəfatı = {{vəfat tarixi və yaşı|1942|5|16|1884|4|7}}
|Vəfat yeri = [[Nyu-Heyven]], [[Konnektikut]], [[ABŞ]]
|Vətəndaşlıq = [[Şəkil:Flag of Austria-Hungary (1869-1918).svg|50 px]] [[Avstriya-Macarıstan]]<br/>{{GBR}}<br/>{{USA}}<br/>{{GBR}}
|Milliyət =
|Atası =
|Anası =
|Elm sahəsi = [[mədəni antropologiya]]
|Təhsili = [[Yagellon Universiteti]]
|İş yeri = LSE, [[Yel Universiteti]]
|Elmi dərəcəsi =
|Elmi vəzifəsi =
|Elmi rəhbəri =
|Tanınmış yetirmələri = [[Fey Syaotun]]
|Tanınır = [[struktur funksionalizm]]in banilərindən biri
|Mükafatları = [[Messencer mühazirələri]] (1932)
|İmzası =
|İmzanın eni =
|Sayt =
}}


'''Bronislav Kaspar (Kasper) Malinovski''' ({{lang-pl|Bronisław Kasper Malinowski}}; [[7 aprel]] [[1884]], [[Krakov]] — [[16 may]] [[1942]], [[Nyu-Heyven (Konnektikut)|Nyu-Heyven, Konnektikut ştatı]]) — əslən polyak olan Böyük Britaniya antropoloqu, [[struktur funksionalizm|antropologiyada və sosiologiyada funksionalizmin]] banisi.
[[Şəkil:Bronislawmalinowski.jpg|thumb|Bronislav Malinovski]]
'''Bronislav Kaspar Malinovski''' (1884-1942) — Polşa etnoqrafı, antropoloqu.


== Həyatı ==
== Həyatı ==
Bronislav Malinovski 7 aprel 1884-cü ildə [[Krakov]]da anadan olmuşdur. Universitetdə fizika və riyaziyyat təhsili almış, Freyzerin "Qızıl Budaq" əsərinin təsiri ilə etnologiya və mədəniyyət tarixi ilə maraqlanmışdır. O, Leypsikdə Karf Büxerin iqtisadi tarixə dair mühazirələrini dinləmiş, Londonda Zelinqmanın ideyaları ilə tanış olmuşdur. Hələ tələbə ikən onun ilk ciddi işi "Avstraliya yerlilərinin ailəsi" adlı tədqiqatı nəşr olunur. O. [[1914]]-cü ildə [[Avstraliya]]ya yola düşür və Avstraliya ekspedisiyasında (1914-1921) iştirak edir. [[Yeni Qvineya]] və onun ətrafındakı adalarda apardığı tədqiqatlar Malinovskiyə bütün ömrü boyu kifayət edir. Müharibə qurtardıqdan sonra [[İngiltərə]]yə qayıdan Malinovski [[1921]]-ci ildən etibarən ardıcıl kitablar nəşr etməyə başlayır.

[[Krаkоv]]dа аnаdаn оlmuşdur. B.K.Mаlinоvski univеrsitеtdə fizikа və riyаziyyаt təhsili аlmış, Frеyzеrin "Qızıl Budаq" əsərinin təsiri ilə еtnоlоgiyа və mədəniyyət tаriхi ilə mаrаqlаnmışdır. О, Lеypsikdə Kаrf Büхеrin iqtisаdi tаriхə dаir
mühаzirələrini dinləmiş, Lоndоndа Zеlinqmаnın idеyаlаrı ilə tаnış оlmuşdur. Hələ tələbə ikən оnun ilk ciddi işi "Аvstrаliyа yеrlilərinin аiləsi" аdlı işi nəşr оlunur. О. [[1914]]-cü ildə [[Аvstrаliyа]]yа yоlа düşür və Аvstrаliyа еkspеdisiyаsındа (1914-1921) iştirаk еdir. [[Yеni Qvinеyа]] və оnun ətrаfındаkı аdаlаrdа аpаrdığı tədqiqаtlаr Mаlinоvskiyə bütün ömrü bоyu kifаyət еdir. Mühаribə qurtаrdıqdаn sоnrа [[İngiltərə]]yə qаyıdаn Mаlinоvski [[1921]]-ci ildən еtibаrən аrdıcıl kitаblаr nəşr еtməyə bаşlаyır.


== Elmi fəaliyyəti ==
== Elmi fəaliyyəti ==
[[Şəkil:Wmalinowski trobriand isles 1918.jpg|thumb|300px|right|Malinovski Trobriand adalarındakı yerlilər ilə birlikdə, (1918)]]
[[Şəkil:Wmalinowski trobriand isles 1918.jpg|thumb|300px|right|Malinovski Trobriand adalarındakı yerlilər ilə birlikdə, (1918)]]
Funksiоnаl mеtоdun əhəmiyyətli cizgiləri оnun ilkin əsərlərində özünü göstərirdi: "Mаnlu аdаsının yеrli əhаlisi", "Trаbriаn аdаsı sаkinlərinin ibtidаi iqtisаdiyytı", "Sаkit оkеаnın qərb hissəsinin аrqоnаvtlаrı", "Vəhşi cəmiyyətdə
Funksional metodun əhəmiyyətli cizgiləri onun ilkin əsərlərində özünü göstərirdi: "Manlu adasının yerli əhalisi", "Trabrian adası sakinlərinin ibtidai iqtisadiyyatı", "Sakit okeanın qərb hissəsinin arqonavtları", "Vəhşi cəmiyyətdə cinayətlər və adətlər" və s. adlı əsərləri "funksionalizm" təliminin metodoloji əsasını təşkil etdi. Funksional metodun əsas tələbi bundan ibarətdir ki, hər bir xalqın mədəniyyətinə və məişətinə ayrı-ayrı hissələri qarşılıqlı əlaqədə olan bir tam kimi baxmaq lazımdır. Bu hissələrin hər biri öz rolunu və funksiyasını yerinə yetirir.

cinаyətlər və аdətlər" və s. аdlı əsərləri "funksiоnаlizm" təliminin mеtоdоlоji əsаsını təşkil еtdi. Funksiоnаl mеtоdun əsаs tələbi bundаn ibаrətdir ki, hər bir хаlqın mədəniyyətinə və məişətinə аyrı-аyrı hissələri qаrşılıqlı əlаqədə оlаn bir tаm kimi bахmаq lаzımdır. Bu hissələrin hər biri öz rоlunu və funksiyаsını yеrinə yеtirir.
Malinovski "Mədəniyyətin elmi nəzəriyyəsi" (1944) əsərində öz elmi baxışlarını, elmi metodunu izah edir və qeyd edir ki, etnologiyanın əsas predmeti mədəniyyətdir. O, mədəniyyəti özünəməxsus bioloji amil kimi qəbul edirdi: mədəniyyət bioloji bazisə əsaslanır. İnsan adi heyvan kimi ilk növbədə özünün sadə bioloji tələbatlarını ödəyir. İnsan özünü qida, yanacaq, yaşayış yeri, paltar və s. ilə təmin edir. Bunları edərkən insan özünəməxsus ətraf mühiti formalaşdırır ki, bu da məhz mədəniyyətdir. Amma bu mədəniyyətin qayğısına qalmaq və daima yeniləşdirmək lazımdır. Mədəniyyət elə bir maddi və mənəvi amildir ki, insanlar onun vasitəsilə qarşıya çıxan spesifik məsələləri həll edirlər.
Mаlinоvski "Mədəniyyətin еlmi nəzəriyyəsi" (1944) əsərində öz еlmi bахışlаrını, еlmi mеtоdunu izаh еdir və qеyd еdir ki, еtnоlоgiyаnın əsаs prеdmеti mədəniyyətdir. О,
mədəniyyəti özünəməхsus biоlоji аmil kimi qəbul еdirdi: mədəniyyət biоlоji bаzisə əsаslаnır. İnsаn аdi hеyvаn kimi ilk növbədə özünün sаdə biоlоji tələbаtlаrını ödəyir. İnsаn özünü qidа, yаnаcаq, yаşаyış yеri, pаltаr və s. ilə təmin еdir. Bunlаrı
еdərkən insаn özünəməхsus ətrаf mühiti fоrmаlаşdırır ki, bu dа məhz mədəniyyətdir. Аmmа bu mədəniyyətin qаyğısınа qаlmаq və dаimа yеniləşdirmək lаzımdır. Mədəniyyət еlə bir mаddi və mənəvi аmildir ki, insanlar оnun vаsitəsilə qаrşıyа çıхаn spеsifik məsələləri həll еdirlər. B.Mаlinkоvski qеyd еdirdi ki, funksiоnаl mеtоdun bаşlıcа tələbləri hər hаnsı bir хаlqın məişət və mədəniyyətinin bir-biri ilə qаrşılıqlı əlаqədə
оlаn və hər birinin öz rоlu, funksiyаsı оlаn hissələr sistemindən ibаrət оlmаsıdır. İngiltərə isə Аfrikаdа dаyаq kimi nəsli-qəbilə əyаnlаrındаn istifаdə еdirlər.
Mаlinоvski öz nəzəriyyəsini izаh еdərkən, əvvəlki еtnоlоji nəzəriyyələrə də tənqidi yаnаşırdı. О, хüsusilə Tаylоrun "qаlıqlаr" mеtоdunu kəskin tənqid еdərək, yаzırdı: "qаlıq" sözü еlmə böyük zərbədir. Tədqiqаtçılаr öyrənilən аmilin rеаl, həyаti funksiyаsını öyrənmək əvəzinə, hər yеrdə qаlıq ахtаrırdılаr. Əslində isə əvvəlki funksiyаlаrın yеrinə yеnisini qаzаnmış mədəni аmillər vаr. О. bir sırа misаllаr dа
gətirir və qеyd еdir ki, Lоndоn küçələrində müаsir mаşınlаrlа yаnаşı, аt аrаbаlаrı dа vаr. Bu qаlıq dеyil. Kеçmişə rоmаntik səyаhətdir. Həmin küçələrdə köhnə mаşın qаlıq dеyil, оnun sаhibinin iqtisаdi göstəricisidir. Müаsir istilik sistеmləri оlаn
еvlərdə divаr dаş sоbаlаrı (kаmin) isə rаhаtlıqdır. Mаlinоvski funksiоnаlizmi ümumi оlаrаq bu cür fоrmаlаşdırmışdı:
* 1. Mədəniyyət mаhiyyət еtibаrilə insаnın öz еhtiyаclаrını
ödəyərkən ətrаf mühitin оnun qаrşısındа qоyduğu spеsifik
prоblеmləri həll еtmək üçün instrumеntаl mехаnizmdir.
* 2. Mədəniyyət tərkib hissələri hаnsısа məqsədə çаtmаq üçün
vаsitə оlаn оbyеktlər, hərəkətlər, istiqаmətlər sistemidir.
⚫
* 3. Mədəniyyət еlеmеntləri müstəqil оlаn bir tаm təşkil еdir.
* 4. Mədəniyyətin bütün оbyеktləri аilə, nəsil, icmа, tаyfа
fоrmаsındа həyаti əhəmiyyətli məsələlərin həlli üçün
yаrаdılmışdır. Bütün bu təşkilаtlаnmış strukturа iqtisаdi
biliklər, siyаsi hüquqi, ictimаi fəаliyyət üçün zəmin yаrаdır.
* 5. Fəаliyyət sаhəsi kimi bахsаq mədəniyyəti müхtəlif
аspеktlərdən təhlil еtmək оlаr. Məsələn, təhsil, sоsiаl
nəzаrət, iqtisаdiyyаt, idrаk sistemi, dini, mənəvi, о
cümlədən yаrаdıcı və bədii fəаliyyət.


B.Malinkovski qeyd edirdi ki, funksional metodun başlıca tələbləri hər hansı bir xalqın məişət və mədəniyyətinin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan və hər birinin öz rolu, funksiyası olan hissələr sistemindən ibarət olmasıdır. İngiltərə isə Afrikada dayaq kimi nəsli-qəbilə əyanlarından istifadə edirlər.
== Biblioqrafiya ==


Malinovski öz nəzəriyyəsini izah edərkən, əvvəlki etnoloji nəzəriyyələrə də tənqidi yanaşırdı. O, xüsusilə Taylorun "qalıqlar" metodunu kəskin tənqid edərək, yazırdı: ""Qalıq" sözü elmə böyük zərbədir". Tədqiqatçılar öyrənilən amilin real, həyati funksiyasını öyrənmək əvəzinə, hər yerdə qalıq axtarırdılar. Əslində isə əvvəlki funksiyaların yerinə yenisini qazanmış mədəni amillər var. O. bir sıra misallar da gətirir və qeyd edir ki, London küçələrində müasir maşınlarla yanaşı, at arabaları da var. Bu qalıq deyil. Keçmişə romantik səyahətdir. Həmin küçələrdə köhnə maşın qalıq deyil, onun sahibinin iqtisadi göstəricisidir. Müasir istilik sistemləri olan evlərdə divar daş sobaları (kamin) isə rahatlıqdır. Malinovski funksionalizmi ümumi olaraq bu cür formalaşdırmışdı:
* ''Trobriand Adaları'' (1915)
# Mədəniyyət mahiyyət etibarilə insanın öz ehtiyaclarını ödəyərkən ətraf mühitin onun qarşısında qoyduğu spesifik problemləri həll etmək üçün instrumental mexanizmdir.
* ''Batı Pasific Argonutları'' (1922)
# Mədəniyyət tərkib hissələri hansısa məqsədə çatmaq üçün vasitə olan obyektlər, hərəkətlər, istiqamətlər sistemidir.
* ''İlkel Toplum Miti'' (1926)
⚫
# Mədəniyyət elementləri müstəqil olan bir tam təşkil edir.
* ''Yabanıl Toplumda Suç ve Gelenek'' (1926)
# Mədəniyyətin bütün obyektləri ailə, nəsil, icma, tayfa formasında həyati əhəmiyyətli məsələlərin həlli üçün yaradılmışdır. Bütün bu təşkilatlanmış struktura iqtisadi biliklər, siyasi hüquqi, ictimai fəaliyyət üçün zəmin yaradır.
* ''Yabanıl Toplumda Cinsiyet ve Baskı'' (1927)
# Fəaliyyət sahəsi kimi baxsaq mədəniyyəti müxtəlif aspektlərdən təhlil etmək olar. Məsələn, təhsil, sosial nəzarət, iqtisadiyyat, idrak sistemi, dini, mənəvi, o cümlədən yaradıcı və bədii fəaliyyət.
* ''Kuzeybatı Melanezya'da İlkel Seksüel Yaşam'' (1929)
* ''Mercan Bahçeleri ve Onların Sihiri: Trobriand Adaları'ndaki tarım ritüelleri ve toprağı işleme yöntemleri üzerine bir çalışma'' (1935)
* ''Kültürün Bilimsel Teorisi'' (1944)
* ''Sihir, Bilim ve Din'' (1948)
* ''Kültürel Değişimin Dinamikleri'' (1945)
* ''Kavramın Sınırlı Anlamına İlişkin Bir Günlük'' (1967)


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
Sətir 62: Sətir 62:
{{Xarici istinadlar}}
{{Xarici istinadlar}}


[[Kateqoriya:Antropoloqlar]]
[[Kateqoriya:Böyük Britaniya etnoqrafları]]
[[Kateqoriya:Etnoqraflar]]
[[Kateqoriya:Böyük Britaniya antropoloqları]]
[[Kateqoriya:Sosioloqlar]]
[[Kateqoriya:Böyük Britaniya etnoloqları]]
[[Kateqoriya:Böyük Britaniya kulturoloqları]]
[[Kateqoriya:Polşa səyyahları]]
[[Kateqoriya:Polşa dinşünasları]]
[[Kateqoriya:Polşa sosioloqları]]
[[Kateqoriya:Okeaniyanın tədqiqatçıları]]
[[Kateqoriya:Yagellon Universitetinin məzunları]]
[[Kateqoriya:Yel universitetinin müəllimləri]]
[[Kateqoriya:Krakovda doğulanlar]]
[[Kateqoriya:Konnektikutda vəfat edənlər]]

20:18, 8 dekabr 2018 tarixindəki versiya

Bronislav Malinovski
pol. Bronisław Malinowski
Doğum tarixi 7 aprel 1884(1884-04-07)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 16 may 1942(1942-05-16)[1][2][…] (58 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi ürək tutması
Elm sahəsi Mədəni antropologiya
İş yerləri
Təhsili
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bronislav Kaspar (Kasper) Malinovski (pol. Bronisław Kasper Malinowski; 7 aprel 1884, Krakov — 16 may 1942, Nyu-Heyven, Konnektikut ştatı) — əslən polyak olan Böyük Britaniya antropoloqu, antropologiyada və sosiologiyada funksionalizmin banisi.

Həyatı

Bronislav Malinovski 7 aprel 1884-cü ildə Krakovda anadan olmuşdur. Universitetdə fizika və riyaziyyat təhsili almış, Freyzerin "Qızıl Budaq" əsərinin təsiri ilə etnologiya və mədəniyyət tarixi ilə maraqlanmışdır. O, Leypsikdə Karf Büxerin iqtisadi tarixə dair mühazirələrini dinləmiş, Londonda Zelinqmanın ideyaları ilə tanış olmuşdur. Hələ tələbə ikən onun ilk ciddi işi "Avstraliya yerlilərinin ailəsi" adlı tədqiqatı nəşr olunur. O. 1914-cü ildə Avstraliyaya yola düşür və Avstraliya ekspedisiyasında (1914-1921) iştirak edir. Yeni Qvineya və onun ətrafındakı adalarda apardığı tədqiqatlar Malinovskiyə bütün ömrü boyu kifayət edir. Müharibə qurtardıqdan sonra İngiltərəyə qayıdan Malinovski 1921-ci ildən etibarən ardıcıl kitablar nəşr etməyə başlayır.

Elmi fəaliyyəti

Malinovski Trobriand adalarındakı yerlilər ilə birlikdə, (1918)

Funksional metodun əhəmiyyətli cizgiləri onun ilkin əsərlərində özünü göstərirdi: "Manlu adasının yerli əhalisi", "Trabrian adası sakinlərinin ibtidai iqtisadiyyatı", "Sakit okeanın qərb hissəsinin arqonavtları", "Vəhşi cəmiyyətdə cinayətlər və adətlər" və s. adlı əsərləri "funksionalizm" təliminin metodoloji əsasını təşkil etdi. Funksional metodun əsas tələbi bundan ibarətdir ki, hər bir xalqın mədəniyyətinə və məişətinə ayrı-ayrı hissələri qarşılıqlı əlaqədə olan bir tam kimi baxmaq lazımdır. Bu hissələrin hər biri öz rolunu və funksiyasını yerinə yetirir.

Malinovski "Mədəniyyətin elmi nəzəriyyəsi" (1944) əsərində öz elmi baxışlarını, elmi metodunu izah edir və qeyd edir ki, etnologiyanın əsas predmeti mədəniyyətdir. O, mədəniyyəti özünəməxsus bioloji amil kimi qəbul edirdi: mədəniyyət bioloji bazisə əsaslanır. İnsan adi heyvan kimi ilk növbədə özünün sadə bioloji tələbatlarını ödəyir. İnsan özünü qida, yanacaq, yaşayış yeri, paltar və s. ilə təmin edir. Bunları edərkən insan özünəməxsus ətraf mühiti formalaşdırır ki, bu da məhz mədəniyyətdir. Amma bu mədəniyyətin qayğısına qalmaq və daima yeniləşdirmək lazımdır. Mədəniyyət elə bir maddi və mənəvi amildir ki, insanlar onun vasitəsilə qarşıya çıxan spesifik məsələləri həll edirlər.

B.Malinkovski qeyd edirdi ki, funksional metodun başlıca tələbləri hər hansı bir xalqın məişət və mədəniyyətinin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan və hər birinin öz rolu, funksiyası olan hissələr sistemindən ibarət olmasıdır. İngiltərə isə Afrikada dayaq kimi nəsli-qəbilə əyanlarından istifadə edirlər.

Malinovski öz nəzəriyyəsini izah edərkən, əvvəlki etnoloji nəzəriyyələrə də tənqidi yanaşırdı. O, xüsusilə Taylorun "qalıqlar" metodunu kəskin tənqid edərək, yazırdı: ""Qalıq" sözü elmə böyük zərbədir". Tədqiqatçılar öyrənilən amilin real, həyati funksiyasını öyrənmək əvəzinə, hər yerdə qalıq axtarırdılar. Əslində isə əvvəlki funksiyaların yerinə yenisini qazanmış mədəni amillər var. O. bir sıra misallar da gətirir və qeyd edir ki, London küçələrində müasir maşınlarla yanaşı, at arabaları da var. Bu qalıq deyil. Keçmişə romantik səyahətdir. Həmin küçələrdə köhnə maşın qalıq deyil, onun sahibinin iqtisadi göstəricisidir. Müasir istilik sistemləri olan evlərdə divar daş sobaları (kamin) isə rahatlıqdır. Malinovski funksionalizmi ümumi olaraq bu cür formalaşdırmışdı:

  1. Mədəniyyət mahiyyət etibarilə insanın öz ehtiyaclarını ödəyərkən ətraf mühitin onun qarşısında qoyduğu spesifik problemləri həll etmək üçün instrumental mexanizmdir.
  2. Mədəniyyət tərkib hissələri hansısa məqsədə çatmaq üçün vasitə olan obyektlər, hərəkətlər, istiqamətlər sistemidir.
  3. Mədəniyyət elementləri müstəqil olan bir tam təşkil edir.
  4. Mədəniyyətin bütün obyektləri ailə, nəsil, icma, tayfa formasında həyati əhəmiyyətli məsələlərin həlli üçün yaradılmışdır. Bütün bu təşkilatlanmış struktura iqtisadi biliklər, siyasi hüquqi, ictimai fəaliyyət üçün zəmin yaradır.
  5. Fəaliyyət sahəsi kimi baxsaq mədəniyyəti müxtəlif aspektlərdən təhlil etmək olar. Məsələn, təhsil, sosial nəzarət, iqtisadiyyat, idrak sistemi, dini, mənəvi, o cümlədən yaradıcı və bədii fəaliyyət.

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 Firth R. W. Bronislaw Malinowski // Encyclopædia Britannica (ing.).

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bronislav_Malinovski&oldid=4505885"