Pişik

Pişik
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Lavrazioterilər Klad: Scrotifera Qranddəstə: Ferungulata Mirdəstə: Ferae Klad: Pan-Carnivora Klad: Carnivoramorpha Klad: Yırtıcıkimilər Dəstə: Yırtıcılar Yarımdəstə: Pişikkimilər Fəsilə: Pişiklər Yarımfəsilə: Kiçik pişiklər Cins: Pişik
Beynəlxalq elmi adı
Felis L., 1758[…]
Şəkil axtarışı ITIS   180586 NCBI   9682 EOL   20189 FW   41055

Pişik (lat. Felis) — pişiklər fəsiləsinə aid məməli heyvan cinsidir. Vəhşi təbiətdə pişik cinsinə aid aşağıdakı nümayəndələr yaşayır:

• Felis bieti — Çin pişiyi
• Felis chaus — Qamışlıq pişiyi və ya Xaus
• Felis manul — Manul
• Felis margarita — Barxan pişiyi
• Felis nigripes — Qaraayaq pişik
• Felis silvestris — Çöl pişiyi
  • Felis silvestris catus — Ev pişiyi (Çöl pişiyinin yarımnövü)

 Pişik  yırtıcı məməlilərin evdə saxlanılan növüdür. Felidae ailəsində yeganə evdə saxlanılan növdür və onu ailənin vəhşi üzvlərindən ayırmaq üçün çox vaxt ev pişiyi adlandırılır.  Bir pişik ev pişiyi, bir ferma pişiyi və ya çöl pişiyi ola bilər. Çöl pişikləri sərbəstdirlər və insanla təmasdan qaçırlar.  Yerli pişiklər insanlar tərəfindən yoldaşlığı və gəmiricilər ovlamaq qabiliyyətinə görə qiymətləndirilir. Təxminən 60 pişik cinsi müxtəlif pişik xüsusiyyətləri tərəfindən tanınır. Pişik anatomiyada digər felid növlərə bənzəyir: güclü çevik bir bədənə, sürətli reflekslərə, iti dişlərə və kiçik yırtıcı kimi öldürmələrə uyğunlaşdırılmış geri çəkilə bilən qıvrımlara malikdir. Gecə görmə və qoxu hissi yaxşı inkişaf etmişdir. Pişik ünsiyyətinə pişik üçün xüsusi bir miyoldama kimi vokalizasiyalar daxildir. Təklikdə ovlayan bir yırtıcıdır. Siçanlar və digər kiçik məməlilər tərəfindən edilən səslər kimi insan qulaqları üçün çox həssas və ya çox yüksək səsləri eşidə bilər. Səhər və qaranlıq vaxtlarda ən fəal olan yırtıcılardandır.

Dişi ev pişikləri payızın axırlarından yaza qədər balası olur, Özünün daha balaca formasında olan adətən iki ədədlə ilə beş ədəd arası balası olur. İnsanların ev heyvanlarından imtina etməsi və nəzarət edə bilməməsi bütün dünyada çox sayda tələf olmuş pişiklərə səbəb olur.

Pişiklər ilk dəfə Yaxın Şərqdə eramızdan əvvəl 7500-cü ildə əhlilləşdirilmişdir. Uzun müddət düşünülmüşdü ki, pişik əhlilləşdirmə Qədim Misirdə başlamışdı, çünki eramızdan əvvəl 3100-cü ildən bu yana qədim Misirdə pişiklərə ehtiram verilmişdir. 2017-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatları şirin su balığından sonra ev heyvanlarının sayına görə Ev pişiyi ikinci ən populyar ev heyvanı idi və 95 milyon pişiyə sahib idi. Birləşmiş Krallıqda 2019-cu ilə qədər 4.8 milyondan çox evdə 7.3 milyon pişik yaşayırdı.

Elmi adı Felis catus 1758-ci ildə Carl Linney tərəfindən yerli bir pişik üçün təklif edilmişdir. Felis catus domesticus 1777-ci ildə Johann Christian Polycarp Erxleben tərəfindən təklif edilmişdir. 1904-cü ildə Konstantin Alekseevich Satunin tərəfindən təklif edilən Felis daemon, Zaqafqaziyada qara pişik idi, sonradan ev pişiyi olaraq təyin olundu.

Qədim Misirdə pişiyin mövqeyi

Antik Misirin dövlət kimi var olmasının əsas sütunları Nil və Nildən asılı olan əkinçilik sistemi idi. Nil vadisində əkinçiliklə məşğul olan insanlar məhsulları anbarlarda saxlamağa məcbur idilər. O dövrdə də ən təməl qidalar əkinçilik məhsulları idi. Buna görə də qidanı qoruyub saxlamaq çox əhəmiyyətli məsələ idi. Nəqliyyatın indiki kimi asan olmaması, kəskin quraqlıq kimi səbəblər də məhsulun ehtiyat kimi toplanmasını və qorunmasını şərtləndirirdi. Ancaq böyük bir problem var idi. Bu problem anbarlardakı siçanlar idi. Əlbəttə ki, bu problemin ən optimal həlli məhz pişiklər idi.  Qida təhlükəsizliyində açar rol oynayan pişiklər vaxt keçdikcə müqəddəsləşdirildi. Fironların pişiklərin qorunması haqqında əmrləri onların toxunulmazlıqlarını artırdı. Hətta pişikləri öldürmək edam olunmaq üçün kifayət qədər güclü səbəb sayılırdı. Pişikləri müqəddəs hesab edən misirlilər ölümdən sonrakı həyatda da bərabər olmaq üçün pişiklərini mumiyalayırdılar. Heç təsadüfi deyil ki, pişiklər ölülər dünyasının qoruyucuları hesab olunurdu. Antik Misirdə pişiyə bağlılıq o qədər güclü idi ki, pişiyi ölən evdə yas qurular, ev sakinləri yas əlaməti kimi qaşlarını qırxardı.