Zöhrəvi xəstəliklər: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Tubus (müzakirə | töhfələr)
27.312 redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
'''Zöhrəvi xəstəliklər''', bəzən '''cinsi yolla keçən xəstəliklər (CYBX)''' kimi qeyd olunur — cinsi fəaliyyət, xüsusən [[cinsi əlaqə|vajinal əlaqə]], [[anal seks]] və [[oral seks]] yolu ilə yayılmış [[infeksiya]]lar.<ref name=WHO2014>{{cite web|title=Sexually transmitted infections (STIs) Fact sheet N°110|url=https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs110/en/|website=who.int|access-date=30 November 2014|date=November 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141125133056/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs110/en/|archive-date=25 November 2014}}</ref><ref name="Women2017">{{Cite web|url=https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/sexually-transmitted-infections|title=Sexually transmitted infections|website=womenshealth.gov|language=en|access-date=2017-12-08|date=2017-02-22}}</ref> CYBX-lar başlanğıcda simptomlara səbəb olmur, bu da xəstəliyin başqalarına keçmə riski ilə nəticələnir.<ref>{{cite book|vauthors=Murray PR, Rosenthal KS, Pfaller MA|title=Medical microbiology|date=2013|publisher=Mosby|location=St. Louis, MO|isbn=978-0-323-08692-9|page=418|edition=7th|url=https://books.google.com/books?id=RBEVsFmR2yQC&pg=PA418 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20151201070705/https://books.google.com/books?id=RBEVsFmR2yQC&pg=PA418|archive-date=2015-12-01}}</ref><ref>{{cite book |last1=Goering |first1=Richard V. | name-list-style = vanc |title= Mims' medical microbiology |date=2012 |publisher=Saunders |location=Edinburgh |isbn=978-0-7234-3601-0 |page=245 |edition=5th |url= https://books.google.com/books?id=pzQayLEQ5mQC&pg=PA245 }}</ref> CYBX-ın simptomlarına və əlamətlərinə vajinal axıntı, penis boşalması, cinsiyyət orqanlarında və ya ətrafında yaralar və çanaq ağrısı daxildir.
{{Xəstəlik
| Name = Zöhrəvi xəstəliklər
|Latınca =
|Yunanca =
| Image =
| Caption =
| DiseasesDB = 27130
| ICD10 = {{ICD10|A|64||a|50}}
| ICD9 = {{ICD9|099.9}}
| ICDO =
| OMIM =
| MedlinePlus =
| eMedicineSubj =
| eMedicineTopic =
| MeshID = D012749
}}


Otuzdan çox müxtəlif [[bakteriya]], [[virus]] və [[parazitizm|parazit]] cinsi fəaliyyətlə yoluxa bilər.<ref name=WHO2014/> Bakterial CYBX-lərə [[xlamidiya]], [[qonoreya]] və [[sifilis]] daxildir. Viruslu CYBX-lərə [[genital herpes]], [[QİÇS]] və [[cinsiyyət orqanlarının siğilləri]] daxildir.<ref name=WHO2014/> Parazitik CYBX-lərə [[trixomonoz]] daxildir.<ref name=WHO2014/> Bəzi CYBX-lər donor toxuması, qan, doğuş zamanı və ya ana südü yolu ilə yayıla bilər.<ref name=WHO2014/>
'''Zöhrəvi xəstəliklər''' — cinsi yolla yoluxan [[infeksion xəstəliklər]] qrupu ([[sifilis]], [[süzənək]], [[yumşaq şankr]], [[qasıq limfoqranulomatozu]] və s). Adı "zöhrə" ilə əlaqədardır. Bu termini ilk dəfə [[1527]]-ci ildə fransız alimi J. de Betankur təklif etmişdir. Zöhrəvi xəstəliklərin mənşəyi indiyədək tam öyrənilməmişdir. [[Qədim Misir]], [[Babilistan]], [[Hindistan]], [[Çin]] və b. ölkələrin tibbə aid əlyazmalarında, [[Herodot]], [[Hippokrat]], [[Qalen]], [[İbn Sina]] və b.-nın əsərlərində zöhrəvi xəstəliklər haqqında məlumat verilir. Uzun müddət bütün zöhrəvi xəstəliklərin eyniadlı bir xəstəlik olduğu güman edilirdi. Xəstəlik təsadüfi yaxınlıqlar nəticəsində yayılır. Vaxtında, düzgün müalicə aparılmadıqda xəstəlik uzun sürür, xəstənin əmək qabiliyyəti itir, bəzən əlilliyə səbəb olur. Süzənək bir sıra qadın xəstəliyinə, kişinin yaxud qadının sonsuzluğuna gətirib çıxarır. Sifilis müalicə edilmədikdə nəslə keçir, anadangəlmə eybəcərliyə, karlığa, korluğa və s. səbəb olur.


CYBX-lərin qarşısını almağın ən təsirli yolu cinsi əlaqədə olmamaqdır. Bəzi vaksinasiyalar, [[hepatit B]] və bəzi HPV növləri daxil olmaqla, infeksiyaların riskini azalda bilər.<ref name="CDC2013P">{{cite web|title=How You Can Prevent Sexually Transmitted Diseases|url=https://www.cdc.gov/std/prevention/default.htm|website=cdc.gov|access-date=13 December 2017|date=31 May 2016|publisher=Centers for Disease Control and Prevention |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141209015403/http://www.cdc.gov/std/prevention/default.htm|archive-date=9 December 2014}}{{CDC}}</ref> Əksər zöhrəvi xəstəlikləri tam sağaltmaq və ya müalicə etmək olur.<ref name=WHO2014/> İnfeksiyalardan sifilis, qonoreya, xlamidiya və trixomoniazı tam sağaltmaq olar.<ref name=WHO2014/> Herpes, hepatit B, QİÇS və HPV sağalmasa da, müalicə edilir.<ref name=WHO2014/> Qonoreya kimi bəzi orqanizmlər müəyyən [[antibiotiklər]]ə qarşı müqavimət göstərə bilər.<ref>{{cite journal | title = Update to CDC's Sexually transmitted diseases treatment guidelines, 2010: oral cephalosporins no longer a recommended treatment for gonococcal infections | journal = MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report | volume = 61 | issue = 31 | pages = 590–4 | date = August 2012 | pmid = 22874837 | url = https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6131a3.htm | author1 = Centers for Disease Control Prevention (CDC) }}</ref>
[[Kateqoriya:Zöhrəvi xəstəliklər]]

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}

09:45, 3 aprel 2021 tarixindəki versiya

Zöhrəvi xəstəliklər, bəzən cinsi yolla keçən xəstəliklər (CYBX) kimi qeyd olunur — cinsi fəaliyyət, xüsusən vajinal əlaqə, anal seks və oral seks yolu ilə yayılmış infeksiyalar.[1][2] CYBX-lar başlanğıcda simptomlara səbəb olmur, bu da xəstəliyin başqalarına keçmə riski ilə nəticələnir.[3][4] CYBX-ın simptomlarına və əlamətlərinə vajinal axıntı, penis boşalması, cinsiyyət orqanlarında və ya ətrafında yaralar və çanaq ağrısı daxildir.

Otuzdan çox müxtəlif bakteriya, virus və parazit cinsi fəaliyyətlə yoluxa bilər.[1] Bakterial CYBX-lərə xlamidiya, qonoreya və sifilis daxildir. Viruslu CYBX-lərə genital herpes, QİÇS və cinsiyyət orqanlarının siğilləri daxildir.[1] Parazitik CYBX-lərə trixomonoz daxildir.[1] Bəzi CYBX-lər donor toxuması, qan, doğuş zamanı və ya ana südü yolu ilə yayıla bilər.[1]

CYBX-lərin qarşısını almağın ən təsirli yolu cinsi əlaqədə olmamaqdır. Bəzi vaksinasiyalar, hepatit B və bəzi HPV növləri daxil olmaqla, infeksiyaların riskini azalda bilər.[5] Əksər zöhrəvi xəstəlikləri tam sağaltmaq və ya müalicə etmək olur.[1] İnfeksiyalardan sifilis, qonoreya, xlamidiya və trixomoniazı tam sağaltmaq olar.[1] Herpes, hepatit B, QİÇS və HPV sağalmasa da, müalicə edilir.[1] Qonoreya kimi bəzi orqanizmlər müəyyən antibiotiklərə qarşı müqavimət göstərə bilər.[6]

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 "Sexually transmitted infections (STIs) Fact sheet N°110". who.int. November 2013. 25 November 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 November 2014.
  2. ↑ "Sexually transmitted infections". womenshealth.gov (ingilis). 2017-02-22. İstifadə tarixi: 2017-12-08.
  3. ↑ Murray PR, Rosenthal KS, Pfaller MA. Medical microbiology (7th). St. Louis, MO: Mosby. 2013. səh. 418. ISBN 978-0-323-08692-9. 2015-12-01 tarixində arxivləşdirilib.
  4. ↑ Goering, Richard V. Mims' medical microbiology (5th). Edinburgh: Saunders. 2012. səh. 245. ISBN 978-0-7234-3601-0.
  5. ↑ "How You Can Prevent Sexually Transmitted Diseases". cdc.gov. Centers for Disease Control and Prevention. 31 May 2016. 9 December 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 December 2017.Şablon:CDC
  6. ↑ Centers for Disease Control Prevention (CDC). "Update to CDC's Sexually transmitted diseases treatment guidelines, 2010: oral cephalosporins no longer a recommended treatment for gonococcal infections". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 61 (31). August 2012: 590–4. PMID 22874837.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Zöhrəvi_xəstəliklər&oldid=5879727"