Kəlilə və Dimnə
| Kəlilə və Dimnə | |
|---|---|
 Əsərin 2015-ci il azərbaycanca nəşrinin üz qabığı | |
| Müəllif | Bəydəba |
| Janrlar | uydurma hekayə, nağıl[d], təmsil |
| Orijinalın dili | Hindcə |
| Orijinalın nəşr ili | e.ə. I əsr |
| Tərcüməçi | Rəhim Sultanov |
| Nəşriyyat | Bakı Kitab Klubu (2015) |
| Səhifə | 344 (2015) |
| Tiraj | 100 |
| ISBN | ISBN 978-9952-8210-4-8 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kəlilə və Dimnə — e.ə. I əsrdə yaşadığı düşünülən Bəydəba tərəfindən qələmə alınmış təmsil tərzində hekayələrdən ibarət olan kitab.
Məzmun[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bəydəbanın yaşadığı zaman haqqında bir çox mübahisələr olsa da, kitabın Dəbşələm adlı bir hind hökmdarı zamanında yazıldığı düşünülməkdədir. Belə ki, əsərin hökmdara ittihaf edildiyi və hökmdara məsləhət və nəsiyyət səciyyəsi daşıdığı fikri mövcuddur. Təmsillərin ilk və ən önəmli nümayəndələrindən olan "Kəlilə və Dimnə"dəki hekayələr siyasətdən xeyirxahlığa qədər bir çox fərqli mövzunu özündə birləşdirmişdir. Əsər adını ilk bölümündəki bir hekayənin qəhrəmanları olan iki çaqqaldan almışdır - "doğrunun və dürüstlüyün" simvolu "Kəlilə" ilə "yanlışın və yalanın" simvolu "Dimnə". Kitabda hekayələr Min bir gecə nağıllarında olduğu kimi bir-biriylə əlaqəli və qarışmış hekayələrdən ibarətdir. Beş fəsli və bir girişi vardır. Hər fəsildə bir əsas hekayə, onun içində də kiçik hekayələr, nəzm şəklində nəsihətlər vardır. Hekayənin yazılış məqsədi Mehapur hökmdarının tənbəl üç şahzadəsini doğru yola yönəltməkdir.
"Sirlər Xəzinəsi" və "Kəlilə və Dimnə"[redaktə | mənbəni redaktə et]
Nizami Gəncəvinin "Sirlər Xəzinəsi"ndə toxunduğu mövzular ilə qədim "Kəlilə və Dimnə" mövzuları arasında yaxınlıq, müəyyən məqamlarda isə oxşarlığın olması, tədqiqatçıların "Sirlər Xəzinəsi"nin əsas mənbələrindən birinini də "Kəlilə və Dimnə" olduğunu düşünmələri üçün əsas vermişdir. Nizaminin "Kəlilə və Dimnə" ilə tanış olmasına şübhə edilmir. Belə ki, "Xosrov və Şirin"də Bozorq Ümidin Xosrova "Kəlilə və Dimnə"dən qırx nəsihət verməsi Nizaminin "Kəlilə və Dimnə"yə dərindən bələd olduğunu sübut edir.
Şair, "Sirlər Xəzinəsi"ndə saraydan və saray şairlərinin acınacaqlı aqibətindən danışarkən, sarayda yaşayıb yaradan şairlərin nəhayətdə şahların əli ilə cəzalandırılacağını göstərir və saraylardan uzaqlarda, asudə yaşamağı üstün tutur. Həmin motivə, eyniylə "Kəlilə və Dimnə"də də rast gəlinir. "Kəlilə və Dimnə"də deyilir ki, padşahlarla dost olanlar canlarını salamat saxlaya bilməzlər. "Harrun-ər-Rəşidlə dəlləyin dastanı"ndan çıxarılan nəticə, eyni ilə, "Kəlilə və Dimnə"də pul, xəzinə üstündə oturan siçanın hekayətində də özünü göstərir. "Sirlər Xəzinəsi"ndə tamahkarlıq və hərislik şiddətlə tənqid edildiyi kimi, "Kəlilə və Dimnə"də də bütün bəlaların mənbəyinin tamahkarlıq və hərislik olması, əsil dövlətliliyin gözütoxluq olub, qənaətlə dolanmağa əsaslanması göstərilir.
"Kəlilə və Dimnə"də kəndli oğlunun dili ilə əmək, zəhmət haqqında deyilən sözlərin "Sirlər Xəzinəsi"ndə də əsas götürüldüyünü aydən görmək mümkündür. Nizami "Sirlər Xəzinəsi"ndə zalımın zülmünü üzünə çırpmağı, zalımdan qorxmamağı qarı və doğru danışan qoca simasında vermişdisə, "Kəlilə və Dimnə"də də ağıllı o adam sayılır ki, ağasının razılaşmayacağını bildiyi halda öz məsləhətlərini ondan əsirgəməsin, ağıllı məsləhətləri üçün təqib edilməkdən qorxmasın.
Nizaminin səbirli olmaq haqqında "Ovçu, it və tülkü" dastanı yenə "Kəlilə və Dimnə"də olan "Zahidin yağ-bal bardağını sındırması" hekayəsi ilə səsləşir.[1]
Nəşr və tərcümə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əsər Rəhim Sultanov tərəfindən Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş 1989-cu ildə Bakıda Azərbaycan Sovet Ensklopediyasının Baş Redaksiyasında 326 səhifədə[2], 2015-ci ildə Bakı Kitab Klubunda 344 səhifədə 100 tirajla çap edilmişdir.[3]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Е. Э. Бертельс – «Сокровищница тайн» (передисловие), Ниэами Гянджеви, Сокровищница тайн, Москва, 1959, səh. 10-13
- ↑ Kəlilə və Dimnə/müqəddimənin müəllifi. M.İbrahimov; farscadan tərcümə edəni, şərhlərin və izahların müəllifi: Rəhim Sultanov.- Bakı: Azərbaycan Sovet Ensklopediyasının Baş Redaksiyası, 1989. - 326 s.
- ↑ "Kəlilə və Dimnə (Qədim hind eposu)" ( (az.)). kitabklubu.org. 2017-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Kəlilə və Dimnə/Farscadan tərcümə edəni, şərhlərin və izahların müəllifi: Rəhim Sultanov; Red.: Məmmədağa Sultanov.- Bakı: Öndər, 2004.- 304 s.
- "Kəlilə və Dimnə (Qədim hind eposu)" ( (az.)). kitabklubu.org. 2017-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-03.