Məhinbanu Sultan

Məhinbanu Sultan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1519(1519-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-{{{3}}})
Doğum yeri	Təbriz
Vəfat tarixi	20 yanvar 1562(1562-01-20)
Vəfat yeri	Qəzvin, Qəzvin şəhristanı, Qəzvin ostanı, İran
Atası	Şah I İsmayıl
Anası	Taclı Bəyim Sultan
Dini	İslam
Elmi fəaliyyəti
Tanınır	Naibə

Məhinbanu Sultan (tam titulu: Banui Dövran Bilqüszamani, Nəvvab'i-Naibəyi-Səfəviyyə Məhinbanu Sultan Səfəvi) (1516-1562)— Səfəvi Sultanı, Şah I İsmayılın və Taclı Bəyim Sultan qızı.

Həyatı

Məhinbanu Sultan Şah I İsmayıl ilə Taclı Bəyim Sultanın qızı idi.1516-cı ildə Təbrizdə doğulmuş, sərt saray təlim, tərbiyəsi almışdı.Uşaqlıq illəri 'soyuq' saraylarda keçmişdi.O dövr həqiqətən belə idi.Çaldıran savaşı çoxlarının qəlbində dərin iz buraxmışdı.Mərhum atası Şah I İsmayıl da bu məğlubiyyətin hüznü ilə 1524-ci ildə vəfat etdi.Anası Taclı bəyimin sayəsində ögey qardaşı I Təhmasib taxta keçdi. Ögey bacı olmasına baxmayaraq, Məhinbanu Sultan qardaşının yanında söz və məşvərət sahibi olaraq 'Naibə' vəzifəsinə qədər yüksəlmişdi (1540).Güclü iradəsi ilə tədbirli bir xanım olan Məhinbanu Sultan, əsasən, saray çəkişmələrində tərəf tutmur, qardaşının səltənətin yaxşı olması üçün əlindən gələni edirdi.Müxtəlif müharibələrdə ona fikir və tövsiyələrini bildirdi.Hətta onun nüfuzu o qədər yüksəlmişdi ki, 1550 - ci illərdə gedən Səfəvi-Osmanlı müharibələrində Qanuni Süleymanın zövcəsi Xürrəm Sultan və qızı Mehrimah Sultan Məhinbanu Sultana hədiyyələr göndərərk məktublarında qardaşı I Təhmasibin bu savaşı dayandırmasını istəmişdilər.Məhz buna görə 1555 - ci ildə Məhinbanu Sultanın da iştirakı ilə Amasya sülhü bağlanmışdır.Məhinbanu Sultan gözəl bir xanım olsa da, ailə həyatı qurmamış, talibləri qəbul etməmiş, ömrünü dövlət işlərinə sərf etmişdir.Bacısı Fatma Sultanın oğlu Şirvan bəylərbəyi Abdulla xanın da vəzifəsinə təyin edilməsində mühim rol oynamışdır.Əslində bu rol ögey bacısı Fatmanın və anası Behruzə Sultanın təkidi idi.Lakin anası Taclı Bəyim Sultan ilə artıq "validə" olan I Təhmasibin anası Behruzə Sultan yol getmirdi.Behruzə Sultan onu özünə "kölgə" sayır bir bəhanə ilə sarayü-hümayündən uzaqlaşdırmaq istəyirdi.Fürsət şahın hakimiyyətinin 16-cı ilində düşdü. Məhinbanu Sultanın şaha israrına baxmayaraq, guya dövlət içində dövlət quran Taclı Bəyim Sultan Şiraza sürgün olundu və yolda vəfat edib, Şirazda dəfn edildi.Bu hadisə Məhinbanu Sultana çox təsir etdi.Bəhruzə Sultanın növbəti hədəfi o olsa da, lakin nail oluna bilinmədi.Sonrakı dövrlərdə Məhinbanu Sultan üzünü doğma qardaşlarına çevirdi.Onların tərəfində yer aldı.Ögey bacısı Xanış Sultan ilə bu dövrdən sonra mübahisələr daha da kəskinləşdi.Xanış Sultan Məhinbanu Sultanın nüfuzunu qırmaq, onun yerinə keçmək istəyirdi.Bundan başqa Məhinbanu Sultan öz qızı kimi istədiyi Şah Təhmasibin ikinci qızı olan II Pərixan Sultanın tərbiyəsi ilə də özü şəxsən məşqul olurdu, onda olan qeyri-adi duruşunu görüb gələcəkdə yerinə varis olaraq hazırlayırdı.II Pərixan Sultan da bu bibisini çox sevir, zaman-zaman özünü ona bənzədirdi.1562-ci ilin qışında anidən vəziyyəti pisləşən Məhinbanu Sultan yatağa düşür və bir neçə gündən sonra Qəzvində vəfat edir, ailə qəbirstanlığına dəfn olunur.Onu ikinci anası kimi sevən II Pərixan Sultan ölümündən sonra ona 1 ay yas saxlayır.Hələ 15 yaşı olmasına baxmayaraq, II Pərixan Sultan Məhinbanu Sultan sayəsində atası I Təhmasibin yanında xüsusi yer qazanmışdı.Buna görə də atası Məhinbanu Sultanın ölümündən sonra onu 'Naibəyi-Nəvvabi-Səfəviyyə' elan etdi.Xanış Sultan istəyinə yenə çata bilmədi, 2 il sonra da özü Həmədanda vəfat etdi.Pərixan Sultanın isə bu yaşda bu rütbəyə çıxması onu saray və dövlətdə nüfuz verdi.Məşhur kəslər onun yanında qərar buldu.

• İsgəndər bəy Münşi - Aləmi-Arayi-Abbas