Yeraltı göl
Yeraltı göl — Yer səthinin altında yerləşən su hövzəsi. Bu göllər xüsusilə karst relyefli regionlarda təbii şəkildə meydana gəlir.[1][2] Bu ərazilərdə əhəngdaşı və digər həll oluna bilən qayalar aşınmaya məruz qalır, nəticədə suyun axa biləcəyi və toplanacağı boşluqlar, yəni mağaralar yaranır.[3] Yeraltı göllər, adətən, səth gölləri ilə oxşar ölçülərə malikdir, lakin tamamilə və ya böyük ölçüdə Yer səthinin altında yerləşir.[4]
Xüsusiyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Təbii olaraq meydana gələn yeraltı göllər ən çox karst ərazilərində rast gəlinir. Bu ərazilərdə əhəngdaşı və digər həll olan qayalar zamanla eroziyaya uğrayır, buna görə də su mağaralarda və digər boşluqlarda toplanır. Bu yeraltı su hövzələrinin nadir olması suyun yeraltı sahədə hərəkət etmə formasından və yerin altındakı təzyiqdən qaynaqlanır. Bu proses nəticəsində yeraltı təzyiq suyun yerə doğru hərəkət etməsini təmin edir və təbii su hövzələrini yaradır.[5] Yeraltı göllər təzyiq altında suyun hərəkət etməsi nəticəsində formalaşır və səviyyə xətti adlanan bir sərhəd mövcuddur. Səviyyə xəttinin altındakı sahələrdə su təzyiq altında olur və burada göl yaranmır. Su bunun əvəzinə akvifer, yəni yeraltı su hövzəsi yaradır. Səviyyə xəttinin üstündəki sahələr "doymamış zona" olaraq adlandırılır.[2][6]
Dünyada ən böyük yeraltı göl Namibiyada yerləşən Draxenhauxlox mağarasındadır.[7] Bu göl təxminən 2 hectare (5 acre) sahəyə malikdir.[8] İkinci ən böyük yeraltı göl ABŞ-nin Tennessi ştatındakı Kreyqhed mağaralarında yerləşən "İtirilmiş dəniz" adlanan göldür. Bu göl 1.8 hectare (4.4 acre) sahəni əhatə edir və ABŞ-nin ən böyük yeraltı gölü olaraq tanınır.[9]
Yeraltı göllər yalnız təbii şəkildə meydana gəlmir, bəzən insan fəaliyyətləri nəticəsində də formalaşır. Məsələn, mədənlərdə suyun yığılması nəticəsində yeraltı göllər yaranır. Uelsin Blaynay-Festinioq şəhərindəki şist mədənlərində yerləşən Kroysor mədəni gölü və Avstriyanın Hallayn duz mədənindəki göl buna misal ola bilər.[10][11]
Qaleyera
[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Palmer, Arthur N. Cave geology. Dayton, Ohio: Cave Books. 2007. ISBN 978-0-939748-66-2. OCLC 74965086.
- ↑ 1 2 Earle, Steven. Physical Geology (2nd). September 2015. ch. 14.2: Groundwater Flow. İstifadə tarixi: 29 September 2022.
- ↑ Dresco-Derouet, L. (1959). ''Contribution a l’étude de la biologie de deux crustacés aquatiques cavernicoles: Caecosphaeroma burgundum D. et Niphargus orcinus virei Ch.'' ; Vie et milieu, 10, 321 – 346.
- ↑ Lane, Robert K. "Lake". Encyclopedia Britannica. İstifadə tarixi: 29 September 2022.
- ↑ Parise, M.; Gunn, J. "Natural and anthropogenic hazards in karst areas: an introduction". Geological Society, London, Special Publications. The Geological Society of London. 279. 2007: 1–3. doi:10.1144/sp279.1. İstifadə tarixi: 29 September 2022.
- ↑ "Water Table". National Geographic. İstifadə tarixi: 29 September 2022.
- ↑ Kelly, Daniel. "Dragon's Breath Cave Holds the World's Largest Underground Lake". Lake Scientist. 24 January 2014. 1 March 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 May 2016.
- ↑ "Dragon's Breath Cave: Namibia has the worlds largest underground lake". Wanted in Africa. 12 June 2020. İstifadə tarixi: 29 September 2022.
- ↑ "History of the Lost Sea". The Lost Sea. İstifadə tarixi: 29 September 2022.
- ↑ Forgrave, Andrew. "Rescuers plea to cavers using 'extremely cold' underground Snowdonia lake". North Wales Live. The Daily Post. İstifadə tarixi: 12 April 2024.
- ↑ "Discover and Experience". Salz Welten. İstifadə tarixi: 2 October 2022.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Yeraltı göl ilə əlaqəli mediafayllar var.
