Yom
Yom — türk və altay xalq inancında uğur, şans, taleh, bəxt mənalarına gəlir. Yum olaraq da deyilir. Uğurlu obyekt (Yom Daşı kimi) mənasını da ehtiva edər. Eyni zamanda xoşbəxtlik, sevinc deməkdir. Ural dillərində isə Tanrı mənası daşıyır. Tuvalarda iştirak edən və pis ruhların qovulmasını və cadugərliği ehtiva edən merasimin adı Dom şəklində keçər və d/y çevrilməsi ilə əsli Yom sözcüyüdür.
Dədə Qorqud öykülerinin sonunda "Yum Vereyim ..." ifadəsi mövcuddur. Burada istifadə edilən və "efsun" mənasını verən "Yum" sözü "xeyr duası" mənasında da istifadə edilmişdir. "Yom tutmaq" deyimi isə "xeyrə yozmaq, uğurlu saymaq" deməkdir və Yom sözünün xalq dilində "yaxşı xəbər" kimi mənaları da vardır.
Uraz[redaktə | mənbəni redaktə et]
Uraz, Türk mədəniyyətində və xalq inancında taleh deməkdir. Uras, Oraz, Iraz olaraq da deyilir. Baht, şans deməkdir. Təsadüfləri təşkil etdiyine inanılan, yaxşı və ya pis vəziyyətləri təyin edən mücərrəd gücdür. Urasa anlayışı ilə əlaqəlidir. Namus, şərəf ləyaqət kimi mənaları da var. Yom'un bir növüdür, daha doğru bir ifadə ilə Yom'un mücərrəd istiqamətidir.
Yomçı/Tomçı Xan[redaktə | mənbəni redaktə et]
Türk və altay mifologiyasında tibb tanrısıdır. "Saqunları" (həkimləri) və "otaçıları" (əczaçıları) qoruyar.
Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
(Yum/Yom/Com) kökündən törəmişdir. Kök; yaxşılıq, tale kimi mənalar ehtiva edər. Cadu, cadulu söz, dua kimi mənaları da vardır. Yomak və Comog (Destan) sözlərinin də bu anlayış ilə əlaqəli olduğu deyilə bilər. Yomya (Comya, Yomza, Yumza, Cumza) şəklində ifadə edilən və şaman mənasını verən söz yenə bu kökle əlaqədardır. Monqolca "Dom" sözü cadu, Yum isə obyekt deməkdir. Çuvaşlarda isə Yum şaman mənası daşıyır.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)