Çibi döyüşü üçün mənbəyə bax

{{Hərbi münaqişə
 |münaqişə              = Çibi döyüşü
 |aiddir                = [[Üç çarlıq (dövr)|Üç çarlıq dövrü]]
 |şəkil                 = [[Fayl:Chibi.jpg|280px|]]
 |şəklin ölçüsü         = 
 |şəklin izahı          = 
 |tarixi                = [[209]]-cu ilin qışı
 |yeri                  = {{Bayraq|Çin}} Syannin, [[Yantszı]] çayı, Çibi
 |səbəbi                = 
 |vəziyyəti             = 
 |nəticəsi              = {{flaq|Çin|Vey}} [[Vey (çarlıq)|Vey çarlığının]] süqutu
 |ərazi                 = 
 |tərəf1                = [[Şu (çarlıq)|Şu çarlığı]]<br /> {{flaq|Çin|U}} [[U (çarlıq)|U çarlığı]]
 |tərəf2                = {{flaq|Çin|Vey}} [[Vey (çarlıq)|Vey çarlığı]]
 |tərəf3                = 
 |tərəf4                = 
 |komandan1             = [[Lyu Bey]]<br />[[Sun Çyuan]]
 |komandan2             = 
 |komandan3             = [[Çao Çao]]
 |komandan4             = 
 |qüvvə1                = 50 000
 |qüvvə2                = 
 |qüvvə3                = 240 000
 |qüvvə4                = 
 |itkilər1              = 
 |itkilər2              = 
 |itkilər3              = 
 |itkilər4              = 
 |ümumi itkilər         = 
 |vikianbar             = 
}}

'''Çibi döyüşü''' ({{çincə|赤壁之戰|赤壁之战|||qırmızı qayalıqda }}; qışd, [[208]] - [[209]]-cu ildə [[U (çarlıq)|U]] və [[Şu (çarlıq)|Şu]] çarlığının birləşmiş orduları ilə Çao Çao ordusu arasında olmuşdur. Nəticədə Çao Çao hökmranlığını itirmiş olur.
== Səbəbi ==
=== [[Üç çarlıq (dövr)|Üç çarlıq]] ===
II əsrin sonu və III əsrin əvvəllərində Çin ərazisindəki çarlıqlararası çəkişmələrin get-gedə artması ön plana bir neçə bacarıqlı sərkərdələr çıxarmış olur. Bunlardan biri [[Çao Çao]] şimalda, [[Xuanxe]] hövzəsində hökmranlıq edirdi. Onun ölümündən sonra [[220]] ci ildə onun oğlu Çao Pey [[Han sülaləsi]]ni bitirib, Vey sülaləsinin əsasını qoyaraq özünü [[Vey (çarlıq)|Vey çarlığının]] hökmdarı elan etmişdir. Digər bir sərkərdə Lyu Bey Han sülaləsinin nümayəndəsi kimi ölkənin cənub-qərbində özünü hökmdar elan edərək [[Şu (çarlıq)|Şu çarlığını]] qurur. Üçüncü bir sərkərdə isə Sun Çyuan cənub-şərqdə paytaxtı Nankin olan [[U (çarlıq)|U çarlığını]] qurur. beləliklə üç çarlıq fenomeni ortaya çıxmış olur.
{{Sitat|''Dövlətlər yaranır və yox olurlar. Dövlətlər gəlirlər və gedirlər. İmperator Çjounun hökmranlığı bitdikdən sonra yeddi dövlət bir-biri ilə vuruşurdu və Tsin knyazı qalib çıxdı.  Tsin hökmranlığı bitdikdən sonra, Çu və Han çarları hegemonluq uğrunda mübarizə aparırdı və Han sülaləsi qalib gəldi. Dörd yüz il hökmranlıq etmiş qüdrətli [[Han sülaləsi]] də süqut etmiş və şəfəqləri sönmüşdür.''|[[Lo Quançjun]]|''„[[Üç çarlığın tarixi.]]“ (Müqəddimə)''}}

[[207]] ci ilin qışında şimalda köçəri tayfalarını qovaraq şimal sərhədlərini möhkəmləndirir. Yuan Şao, Lyuy Bu və Yuan Şu qoşunlarını məğlub edən imprator Syan-di adından istifadə edən [[Çao Çao]] boyük bir orduya sahib olur. [[208]] ci ildə sonralar özünü Vey kyazı elan etmiş sərkərdə [[Çao Çao]] Çin ərazisinin şimal əyalətlərini əlin keçirərək qurmuş olduğu Vey çarlığının ərazisini genişləndirir. Bundan sonra 208 ci ilin payızında cənuba, Çzinçjou istiqamətində  hərəkət edir. Lyu Byao öldükdən sonra oğulları Lyu Byao və Lyu Çzyun Çao Çaoya təslim olurlar, lakin Lyu Byaonun sərkərdəsi Lyu Bey təslim olmayıb Syakou şəhərinə çəkilərək müqavimət göstərir. Sonralar Lyu Byaonunböyük oğlu Yantszı çayı boyu qərar tutaraq sərkərdə Lyu Beyə dəstək verir.

Çjou Yu Çinin mərkəzindən gələn [[Çao Çao]] ordusunun sayını 150-160 min nəfər göstəmişdir.  Lyu Byaonun keçmiş ordusundan 70-80 mini ona qoşulmuşdur. Amma Çao Çaonun onlara etimadı yox idi.<ref>de Crespigny, Rafe «Generals of the South», стр. 251, 252 [http://www.anu.edu.au/asianstudies/decrespigny/gos_index.html Generals of the South: The foundation and early history of the Three Kingdoms state of Wu. Internet Edition] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070607210632/http://www.anu.edu.au/asianstudies/decrespigny/gos_index.html |date=2007-06-07 }}, Australian National University, 2004</ref>
Sun Çyuanın 30 minlik, Lyu Beyin və Lyu Çinin Çjuqe Lyanın dediyinə görə 20 minlik qoşunu var idi<ref>de Crespigny, Rafe «Generals of the South», стр. 252, 255 [http://www.anu.edu.au/asianstudies/decrespigny/gos_index.html Generals of the South: The foundation and early history of the Three Kingdoms state of Wu. Internet Edition] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070607210632/http://www.anu.edu.au/asianstudies/decrespigny/gos_index.html |date=2007-06-07 }}, Australian National University, 2004</ref>.

== Gedişi ==
[[Çao Çao]]nun ordusu əsasən şimal kontingentindən təşkil olunduğundan, suda xüsusilə çayda döyüş təcrübəsi yox idi. Qayıqlarla Yantszı sularını üzən əsgərlər dəniz xəstəliyinə tutulur. Bundan istifadə edən Sun Çzyan ordusu yanacaq maddəsi doldurulmuş və ucuna uzun masa bərkidilmiş [[brander]]ləri [[Çao Çao]]nun gəmilərinə doğru istiqamətləndirir. Gəmilər toqquşduqdan sonra alova  bürünürlər. [[Çao Çao]]döyüşçüləri arasında çaxnaşma düşdüyündən ordu pərən-pərən olur. Eyni vaxta griçəkilməkdə olan Vey ordusu sahildəki pusqulara dwşərək məhv dilir. 
{{Sitat|''Qırmızı qayalıqlardakı döyüş həqiqətən də qanlı savaş olmuşdur. [[Çao Çao]]nun çoxlu döyüşçüsü nizə və oxlarla öldürülmüş, daha çoxu isə çayda batmış və alovda yanmışdır. ''|[[Lo Quançjun]]|''„[[Üç çarlığın tarixi.]]“''}}
[[Çao Çao]] özü Syuyçana qaçır. Sun Çyuanın ordusu irəliləyərək Nançzyun və Xefey şəhərləri uğrunda savaşır. Bu döyüşdən ən çox mənfət götürənisə Lyu Bey olur Onun ordusu Syanyan, Nançzyuan, Çzinçjou şəhərlərini, Linlin, Ulin, Quyyan və Çanşa əyalətlərini ələ keçirmiş olur.
{{Şəkillər albomu
| başlıq           = [[Üç çarlıq (dövr)|Üç çarlıq dövrü]]
| başlıq_yer       = center 
| başlıq_arxafon   ={{Portal:Qədim Çin/Rəng1}}
| yer        = center 
| alt yazı   = Çibi döyüşü
| align      = left
| istiqamət  = üfüqi
| şəkil4     = Mengchong.png
| miqyas4    = 180
| alt4       = [[Çao Çao]]nun gəmisi
| izah4      = [[Çao Çao]]nun gəmisi
| link4      = Mule
| şəkil2     = Chinese Fire Ships.jpg
| miqyas2    = 100
| alt2       = Sun Çzyanın [[brander]] qayıqları
| izah2      = Sun Çzyanın [[brander]] qayıqları
| link2      =
| şəkil1     = Battle of Red Cliffs 208 extended map-en.svg
| miqyas1    = 200
| alt1       = Döyüşün xəritəsi
| izah1      = Döyüşün xəritəsi
| alt_yazı_arxafon={{Portal:Qədim Çin/Rəng1}}
| arxafon rəng={{Portal:Qədim Çin/Rəng3}}
| alt_yazı_yer=center
}}

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Xarici keçidlər ==
* [http://lib.ru/POECHIN/SANGUO/sanguo.txt Üç çarlığın tarixi {{ref-ru}}]

[[Kateqoriya:209-cu ildəki hadisələr]]
[[Kateqoriya:Çin tarixi]]