İtaliyada ölüm cəzası
İtaliyada ölüm cəzasının tətbiqi 1889-cu ildən etibarən qadağan edilmişdir. İtaliyadakı faşizmin hökmranlığını və demokratiyanın erkən bərpasını əhatə edən 1926-1947-ci illər isə istisnalıq təşkil edir. 1860-cı ildə İtaliya birləşməzdən əvvəl, demək olar ki, bütün birlik dövlətlərində ölüm cəzası tətbiq edilmişdir. Toskanada isə hələ 1786-cı ildə bu cəza ləğv edilmişdir. Hazırkı konstitusiyanın qəbul edilməsi nəticəsində 1948-ci il yanvarın 1-dən etibarən istifadə edilməmişdir.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]
İtaliyada birlik dövlətlərindən ölüm cəzasını ilk ləğv edən 30 noyabr 1786-cı ildə, sonralar Müqəddəs Roma İmperiyasının imperatoru olmuş Pietro Leopoldonun hakimiyyəti dövründə, Böyük Toskana hersoqluğu olmuşdur. Beləliklə də, Toskana dünyanın ilk ən müasir Avropa dövləti idi ki, işgəncə və ölüm cəzasından imtina etmişdir.
Buna baxmayaraq, digər bütün birlik dövlətlərində ölüm cəzasına qanunla icazə verilirdi; ona görə də 1860-cı ildə İtaliya Krallığı elan ediləndə Toskanadan başqa bütün İtaliyada qanuni olan ölüm cəzası ilə bağlı qanunvericilik bölündü.
Bundan sonra nazir Zanardellinin təklifi ilə Parlamentin hər iki palatasının, demək olar ki, yekdilliklə təsdiq etməsi ilə ölüm cəzası 1889-cu ildə Cəza Məcəlləsində qəti şəkildə ləğv edildi.[1] Halbuki Kral I Umbertonun ümumi əfv verməsi ilə (18 yanvar 1878-ci il kralın əfv sərəncamı) 1877-ci ildən etibarən İtaliyada ölüm cəzası həyata keçirilmirdi. Maraqlısı odur ki, bu əfv nəticəsində 1900-cü ildə I Umbertoya qarşı sui-qəsd təşkil edərək onun ölümünə səbəb olmuş Qaetano Breşi ölüm cəzasına məhkum edilə bilməzdi. Lakin ölüm cəzası hələ də hərbi cinayətlərə görə, eləcə də müstəmləkə cəza məcəllələrində mövcud idi.
1926-cı ildə diktator Benito Mussolini tərəfindən bu cəza krala, kraliçaya, taxtın varisinə və ya Baş nazirə qarşı sui-qəsd təşkil edənlərə, həmçinin casusluq və silahlı üsyanı cəzalandırmaq üçün təkrar tətbiq edilməyə başladı. 1930-cu il Rokko Məcəlləsi (1 iyul 1931-ci ildə qüvvəyə minmişdir) bu siyahıya digər adi cinayətləri də əlavə edərək genişləndirdi. Ölüm cəzası nadir hallarda tətbiq edilirdi; lakin 1940-cı ildə müharibə başlayana qədər qeyri-siyasi cinayətlərə görə ümumilikdə doqquz edam gerçəkləşdi. 1943-cü ildə İtaliya təslim olana qədər daha 17 ölüm cəzası icra olundu (Faşist Almaniyasında isə həmin dövrlərdə 80,000-ə yaxın edam baş tutmuşdu).[2][3][4]
Mülki cinayətə görə edam olunan sonuncu şəxslər üç nəfər Siciliyalı oğru-qatillər olmuşdur. Onlar 1945-ci ildə Villarbasse (Turin əyaləti) yaxınlığındakı fermada on nəfəri döyüb canlı-canlı quyuya atmışdılar. Prezident Enriko de Nikola onları əfv etməkdən imtina etmiş və nəticədə həmin şəxslər 4 mart 1947-ci ildə Turin ətrafındakı Basse di Stura çayı sahilində güllələnməklə öldürülmüşdülər. Bu, İtaliyada tətbiq edilən sonuncu ölüm cəzası olmuşdur.
27 dekabr 1947-ci ildə təsdiq edilmiş və 1 yanvar 1948-ci ildə qüvvəyə minmiş İtaliya Konstitusiyası sülh dövründə bütün hərbi və mülki cinayətlərə görə ölüm cəzasını tamamilə ləğv etmişdir. Bu tədbir 22 yanvar 1948-ci il tarixli 22/48 saylı fərmanla (ölüm cəzasının ləğvi nəticəsində koordinasiyanın təmin edilməsi) həyata keçirilmişdir. Bu zaman ölüm cəzası 13 oktyabr 1994-cü il tarixli 589/94 saylı qanun qəbul edilənədək İtaliyanın hərbi cəza məcəlləsində yalnız vətənə xəyanət və ya müharibə dövründə törədilən cinayətlərə görə saxlanılmışdı (baxmayaraq ki heç bir ölüm cəzası baş verməmişdi). Sonuncu qanun ölüm cəzasını həmin məcəllədə tamamilə ləğv etmiş və onu ömürlük azadlıqdan məhrumetmə cəzası ilə əvəz etmişdir. 2007-ci ildə konstitusiyaya dəyişiklik qəbul olundu. Buna əsasən, İtaliya Konstitusiyasının 27-ci maddəsi ölüm cəzasını tamamilə qadağan etmişdir.
Ləğvetmədən əvvəl İtaliya cəza məcəlləsinin 21-ci maddəsi ilə ölüm cəzasına yol verilirdi. Həmin maddədə qeyd edilirdi ki, "Ölüm cəzası cəzaçəkmə müəssisəsində və ya Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən təklif olunan başqa bir yerdə həyata keçirilir. Ədliyyə Nazirliyi başqa cür müəyyən etmədiyi təqdirdə ölüm cəzasının icrası açıq keçirilmir."
Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 13 saylı Protokolunun təsdiq edilməsi haqqında qanun layihəsi Senat tərəfindən 9 oktyabr 2008-ci ildə qəbul edilmişdir.[5] Daha sonra 3 mart 2009-cu ildə ratifikasiya olunmuşdur.[6]
İctimai rəy
[redaktə | mənbəni redaktə et]İtalyanların yarısından azı 2006-cı ildə Səddam Hüseynin edamını dəstəkləmişdilər. İtaliya BMT-yə ölüm cəzasına moratorium tətbiq etməsini təklif etmişdir. Bu təkliflə İtaliya dövlətləri ölüm cəzasının ləğvi istiqamətində edama məhkum edilənlər üçün ölüm hökmünə moratorium tətbiq etməyə və eyni zamanda onları moratoriumu təsdiq etməyə çağırır. İtaliyanın keçmiş Xarici İşlər naziri Massimo D'Alemanın qeyd etdiyinə görə, növbəti addım ölüm cəzasının ləğvinə nail olmaqdır.
2008-ci ildə Avropa Dəyərlər Tədqiqatının apardığı sorğunun nəticəsinə görə, İtaliyada respondentlərin 62.6%-i qeyd etmişdir ki, ölüm cəzasına heç vaxt haqq qazandırmaq olmaz; 4.8%-i isə bu cəzaya həmişə haqq qazandırmaq mümkün olduğunu bildirmişdir.[7]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Indro Montanelli; Storia d'italia, vol 6, pag 215
- ↑ A History of Fascism, Stanley G. Payne, Italian Fascism
- ↑ Hoffmann, Peter (1977, 1996). The History of the German Resistance, 1933-1945 p. xiii.
- ↑ Mussolini - En Studie i Makt, Göran Hägg, p. 116-117
- ↑ "Draft law". handsoffcain.info. 17 September 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 April 2018.
- ↑ "World Coalition Against the Death Penalty : uniting all those committed to the universal abolition of capital punishment". World Coalition Against the Death Penalty. 25 April 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 April 2018.
- ↑ "GESIS: ZACAT". zacat.gesis.org. 18 February 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 April 2018.