Şimal amurları
Şimal Amurları (rus. Северные амуры) — 1807–1814 il Napoleon müharibələri dövründə fransızlar tərəfindən başqırd döyüşçülərinə verilmiş tarixən yaranmış addır .
Şimal Amurları ifadəsinin yaranması[redaktə | mənbəni redaktə et]
1807-ci ilin iyununda Tilzit sülh müqaviləsinin imzalanması meydana çıxdı. O zaman başqırd döyüşçüləri yay və oxlarla silahlanırdılar. Fransızlar, onları imperiya mədəniyyətinin təsiri altında antik Allah Amur ilə müqayisə edirdilər. Napaleon generalı de Marbonun öz memuarlarlarında Napaleon ordusuna qarşı başqırd döyüşçüləri tərəfindən hazırlanmış yaylara malik olanlara fransızlar "şimal Amurları" ləqəbi verdilər.[1]
Müharibədə iştirakı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Başqırd alaylarının Napoleon Fransası ilə müharibə hələ 1806–1807-ci illərdə rus- prussiya-fransız müharibəsində başlanmışdı. Napoleona qarşı Orenburq kənarından 600 kalmık, 1000 Çelyabinsk və Orenburq kazakı və 7 min başqırd hərəkət etdi. 1813–1814-cü ildə rus ordusunun xarici yürüşləri zamanı bu addan istifadənin coğrafiyasını genişləndi. Napoleon qoşunlarının basqınına qarşı mübarizə üçün başqırdların təşəbbüsü ilə Rusiya hökuməti 28 alay yaratmışdı. Xidmətə 20-dən 50 yaşa qədər kişiləri göndərirdilər. Orta hesabla 4–5 həyətdən 1 nəfər orduya götürülürdü. Xidmətə gedənlərin silahla, geyimlə, atlarla və ərzaq sursatlarıyla təchizatı həmin ərazidəki başqırd və mişar əhalisinin hesabına edilirdi.
"Şimal Amurları"nın geyimi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Geyimləri göy və ya ağ rəngli parçadan ibarət idilər, qırmızı lampaslı eyni rəngli geniş şalvarları, ağ və sivri papaqlarının hər iki tərəflə kəsilmişdi və əyilmişdi, dəri qayışı, çiyin qayışları və çəkmədən ibarət idi. Nizə, qılınc, oxlarla və ox qabı ilə silahlanırdılar. Yalnız bəziləri tüfənglərə və tapançalara malik idilər.
"Şimal Amurları"nın mükafatları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Başqırd və kazak atlı qoşunları ordu süvari qoşunu tərkibində fransızların Vamburq, Erfurt, Berlin, Veymar, Frankfurt-Mayndan qovulmasında rus qoşunlarına kömək edirdi. Doqquz başqırd alayı, 2-ci teptyar, 2-ci mişar, 8-ci Orenburq kazak alayları Parisə qalib kimi daxil oldular. Döyüş iştirakçıları "19 mart 1814-cü il Parisin alınmasına görə " Gümüş medal və başqa fərqlənmə nişanları aldılar. 1812-ci il Vətən müharibəsinin bütün iştirakçıları gümüş "1812–1814-cü illər müharibəsi xatirəsinə" medalları ilə mükafatlandırılmışdılar.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Рахимов Р. Н. Северные амуры. Военная история башкир: энциклопедия/ гл. Ред. А. З. Асфандияров. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 2013. − 432 с.; ил., карты ISBN 978-5-88185-076-0
- История Башкортостана: С древнейших времен до конца XIX в. Учебник для 8 кл. Отв.ред. И. Г. Акманов. — Уфа: Китап, 2005. ISBN 5-295-03503-4
- Асфатуллин С. Г. Северные амуры в Отечественной войне 1812 года. — Уфа: полиграфкомбинат, 2000.
- 1812-ci il Vətən müharibəsində başqırdlar
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Прозванные амурами Башкиры в Отечественной войне 1812 года". 2017-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-27.