Alpaqut (termin)
Alpaqut — Alpaqut cəsur döyüşçü, igid deməkdir. [1][2][3] Mahmud Qaşqarlı tərəfindən XI əsrdə yazılmış Divanü Lüğat-it-Türk kitabında "alpaqut" sözü 3 dəfə çəkilib.[4][5][6]
Tarixçə[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Alpaqut" (Alpagut, Alpağut, Alpaq, Alpat və s.) kəlməsinin tarixdəki ilk Türk Dövləti olan Hunlardan bu tərəfə istifadə edildiyi təsbit olunmuşdur. Uyğurlarda "Döyüşçü" mənasında istifadə olunurdu. Hunlarda isə Ordu Komandiri, indiki Hərbi General mənasında işlədilirdi. Sonunda; "Alpaqut" kəlməsi əsgərliklə bağlı olmuş, "cəsur", "igid" və "döyüşçü" mənasını verir. [7][8] [9] Mahmud Qaşqarlı bu kəlməni Divai Luğatit Türk əsərində, "Düşmənə tək başına hücum edən və heç bir tərəfən tələyə düşməyən igid (Türkiyə türkcəsində: Tek başına düşmana saldıran, hiç bir yandan yakalanmayan yigit – I, 144; III 422)" anlamında izah edir. Orxun kitabələrində də alpaqutalpaqut adı keçir. Orta əsr türk tayfaları arasında alpagut adlı boy vardı.[10] Daha sonrakı illərdə bu kəlməyə Türk tayfalarının adlarıı olaraq Anadoluda Alpaqut Türkləri kimi rastlanmışdır.[11]
"Alpaqut Türkmənlərinin" əsl yerləşdiyi məkan Azərbaycanın Şirvan bölgəsidir. Lakin, zaman keçdikcə, özəlliklə Osmanlı Dövləti Azərbaycanı itirəndən sonra Alpaqut Türkmənlərinin bəzi qrupları köç edərək Anadoluya, hətta Balkanlara qədər yerləşmişdilər. Yerləşdikləri bir çox yerlərə isə öz adlarını verməyə başlamışdılar. Elazığ, Çorum, Bolu, Kastamonu, Bursa, Ankara, Kütahya, Çanqırı, Çanaqqala, Bilecik ve Kırklarelide "Alpaqut" adıyla olan bir çox məkanlar vardır. Bugün kənd və qəsəbə adları xaricində bəzi ailələrin soyadları olaraq da rastlanmağı təsadüfi deyildir. Bu vəziyyət başqa-başqa zamanlarda Alpaqut Türkmənlərinin Anadoluya gedərək yerləşdiklərini göstərir. Hətta Balkanlarda da "Alpaqut" adlarına rast gəlinməsi Osmanlı Dövlətinin qurtuluş illərində də "Alpaqut Türkmənlərinin" Anadoluda ola biləcəyi ehtimalını qüvvətləndirməkdədir. Elazığ kəndi əski Türklərdən qalmadır. Kəndə daha sonra Ermənilərin yerləşdiyi bilinməkdədir və burada hələ də Erməni məzarlığı vardır. Bəzən Erməni turistlər də buraya baş çəkirlər. Bu gün kənddə Rumın tərəkəmələri, yerli kənd əhalisi yaşayır [12]
Xarici Keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Tutar, Adem; Erdoğan, İsmail. Divânu Lugâti’t-Türk’te Yer Alan Bazı Askeri Kavramlar (PDF) (türk). Journal of Islamic Research. 2017. 21. 2024-01-12 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-01-12.
- ↑ Divan-i Luqat-i it-Türk Dizini (PDF) (türk). Türk Dil Kurumu. 2003. 7. 2023-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-01-12.
- ↑ redazione. "Intervista a Vasif Namazov fondatore dell'Alpagut. Vasif Namazov, Alpagut founder". Gazzetta di Milano (italyan). 2022-04-28. 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-17.
- ↑ Kaşğari, Mahmud. Divanü Lüğat-it-Türk (az.). I. Əskər, Ramiz tərəfindən tərcümə olunub. Bakı: Ozan. 2006. 200. ISBN 9952-426-00-x. 2024-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-15.
- ↑ Kaşğari, Mahmud. Divanü Lüğat-it-Türk (az.). III. Əskər, Ramiz tərəfindən tərcümə olunub. Bakı: Ozan. 2006. 365. ISBN 9952-426-00-x. 2024-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-15.
- ↑ Karahan, Veis. DÎVÂNÜ LUGÂTİ’T-TÜRK’TE ALPLIK VE KAHRAMANLIKLA İLGİLİ TERİMLER (türk). Studies Of The Ottoman Domain. 2016. 30. 2024-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-12.
- ↑ "Türk tarixinin öncülləri". 2024-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-22.
- ↑ "Divânu Lugâti't-Türk'te Yer Alan Bazı Askeri Kavramlar" (PDF). ARAŞTIRMA VE İNCELEME RESEARCH. Archived from the original on 2024-01-12. İstifadə tarixi: 2024-02-22.
- ↑ "Divan-i Luqat-i it-Türk Dizini" (PDF). 2023-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-02-22.
- ↑ "ARAN VƏ ALBAN ADLARI HAQQINDA". MILLIKIMLIK.AZ. 09.12.2020. 2024-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-22.
- ↑ "Türk Xalqlarının Tarixi - Əsməd Müxtarova" (PDF). 2024-02-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-02-22.
- ↑ [Firudin Agasioglu - 9 Bitik - 2.pdf "https://www.academia.edu/33054259/Firudin_Agasioglu_9_Bitik_2_pdf"] (#bad_url) (PDF).