Cüyürlü abidəsi
| Cüyürlü abidəsi | |
|---|---|
| Ölkə | Azərbaycan |
| Rayon | Şəki |
| Yerləşir | Cüyürlü kəndi |
| Əsas tarixlər | dəmir və antik dövr |
Cüyürlü abidəsi ― Şəkinin Cüyürlü kəndində yerləşən dəmir və antik dövrünə məxsus yaşayış yeri və nekropolu.[1]
Yerləşir
[redaktə | mənbəni redaktə et]Cüyürlü abidəsi Şəkinin Daşüz və Küdürlü kəndlərinin yaxınlığındakı Cüyürlü kəndinin meşə ərazisində yerləşir. Abidə dağlıq, dağətəyi və düzən iqlimlərinin qovşağında, Əyriçay və Qarasu çayla əhatələnən təpə üzərindədir. Cüyürlü abidəsi 4 ha yaxın ərazini əhatə edir.[1]
Cüyürlü abidəsinin arxeoloji tədqiqatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Cüyürlü abidəsi 2008-ci ildə mərhum arxeoloq Nəsib Muxtarov tərəfindən qeydə alınıb. 2010-cu ildə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun "Şəki-Qax-Oğuz arxeoloji ekspedisiyası" tərəfindən abidədə kəşfiyyat qazıntısı aparılıb.[1] Tədqiqatlar nəticəsində abidənin dəmir və antik dövrə aid yaşayış yeri və nekropol olduğu müəyyən olunub. 2012-ci ildə abidədə aparılan xilasetmə işləri nəticəsində içərisində çoxlu keramikaların aşkarlandığı təsərrüfat quyusu müəyyən olunub.[2] 2013-cü ildə kəşfiyyat və xilasetmə işləri davam etdirilmiş və yaşayış yerindən yarım qazma tipli, dördbucaqlı tikililər müəyyən edilmişdir. Bu qazmaların yer səthindən 40 sm dərinlikdə olub, ağac basdırmalarla və qamış örtüklü olması güman edilir. Qazmalar 3×5 m. ölçüdədir. Onun orta hissəsində qırmızı iri küpün bir hissəsi, ondan sol küncdə iki bardaq, sağ divarın yanında daha bir bardaq, dolça parçası, sol küncdə kiçik qəbir (dərinlik 70 sm) qeydə alınıb.[3]
Cüyürlü nekropolunda aparılan arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində 15-ə yaxın qəbir öyrənilmişdir. Bunlar əsasən torpaq qəbirlərdir. Qəbirlər düzbucaqlı formadadır, istiqamətlərində fərqliliklər müşahidə olunsa da, əsasən şimal-qərb, cənub-şərq istiqamətindədir. Ölü tam və ya qismən bükülü şəkildə olmaqla sağ və ya sol böyrü üstə dəfn olunur. Bəzi qəbirlərdə (şərti olaraq 2, 3 və 4 nömrəli) antropoloji qalıqlara rast gəlinməyib.[3] Qəbirlərdən inkişaf etmiş dəmir dövründən antik dövrə keçidi izləməyə imkan verən maraqlı dəfn adətləri və zəngin qəbir avadanlıqları qeydə alınıb. Əldə olunana maddi mədəniyyət nümunələri arasında keramika məmulatları çoxluq təşkil edir. Keramika əsasən tərkibinə narın qum qatılmış, yaxşı cilalanmış nazik divarlı, qara astarlı saxsı qablarla təmsil olunur.[3] Bundan başqa, tunc bəzək əşyaları, xəncər, müxtəlif metal əşyalar və osteoloji qalıqlar qeydə alınıb. Qəbirlərədə kömür parçalarına, kül qarışıq torpağa təsadüf edilirdi. Bəzi qəbirlərdə qəbir döşəməsinin mərkəzi hissələrində ocaq yerlərinə rast gəlinib. Döşəmədəki kül-kömür qatı 4–6 sm qalınlığındadır. N. Muxtaov qabların arasında kül qatına və kömür parçalarına təsadüf edilməsini dəfn prosesində qəbir içərisində və qəbirdən kənarda ocaq yandırılması və ocağının külünün qəbirə səpilməsi adəti ilə əlaqələndirir.[4]
Aparılan tədqiqatlar bu ərazinin ilk məskunlaşmanın son tunc dövrünün sonlarından (Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinin orta mərhələsindən) başladığını, dəmir və antik dövrdə də davam etdiyini göstərib.[3]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 Muxtarov, Nəsib; Bədəlova, İntizar; Əmrah qızı, Cahan. Şəki Arxeologiya və Folklor qrupunun Şəki-Qax-Oğuz arxeoloji ekspedisiyasının 2013-cü ildə gördüyü işlərin geniş hesabatı (az.). Şəki-Bakı. 2013. 34.
- ↑ Muxtarov, Nəsib; Bədəlova, İntizar; Əmrah qızı, Cahan. Şəki-Oğuz-Qax arxeoloji ekspedisiyasının Şəki arxeoloji-folklor qrupunun hesabatı (az.). 2012. 54.
- ↑ 1 2 3 4 Muxtarov, Nəsib; Bədəlova, İntizar; Məmmədova, Bədircahan. Şəki-Qax-Oğuz arxeoloji ekspedisiyasının 2013-2014-cü illərədə apardığı tədqiqatların nəticələri (az.). Bakı: Azərbaycanda arxeoloji tədqiqatlar 2013-2014. Xəzər Universiteti. 2015. 203.
- ↑ Muxtarov, Nəsib; Bədəlova, İntizar; Əmrah qızı, Cahan. Şəki Arxeologiya və Folklor qrupunun Şəki-Qax-Oğuz arxeoloji ekspedisiyasının 2013-cü ildə gördüyü işlərin geniş hesabatı (az.). Şəki-Bakı. 2013. 42.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- N. Muxtarov; İ. Bədəlova; C. Əmrah qızı. Şəki Arxeologiya və Folklor qrupunun Şəki-Qax-Oğuz arxeoloji ekspedisiyasının 2013-cü ildə gördüyü işlərin geniş hesabatı. Şəki-Bakı.2013
- N. Muxtarov; İ. Bədəlova; C. Əmrah qızı. Şəki-Oğuz-Qax arxeoloji ekspedisiyasının Şəki arxeoloji-folklor qrupunun hesabatı. 2012.
- N. Muxtarov; İ. Bədəlova; C. Əmrah qızı. Şəki-Qax-Oğuz arxeoloji ekspedisiyasının 2013–2014-cü illərədə apardığı tədqiqatların nəticələri. Azərbaycanda arxeoloji tədqiqatlar 2013–2014. Bakı:Xəzər Universiteti. 2015.