Mikrocərrahiyyə

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Mikrocərrahiyyə
İnsan saçından keçən mikrocərrahi iynə
İnsan saçından keçən mikrocərrahi iynə
MeSH D008866

Mikrocərrahiyyə — optik vasitələrdən və mikrocərrahi alətlərdən istifadə etməklə kiçik anatomik strukturlara cərrahi müdaxilələri əhatə edən müasir operativ cərrahiyyənin bir sahəsi. Ən bariz inkişaflar, toxumanın bədənin bir hissəsindən digərinə köçürülməsinə və kəsilmiş hissələrin yenidən yapışmasına imkan verən ardıcıl olaraq kiçik qan damarlarının və sinirlərin (adətən 1 mm diametrdə) anastomozuna (bir-birindən ayrılan və ya budaqlanan damarlar) imkan verən prosedurlar olmuşdur.

Bu gün mikrocərrahiyyə üsulları ümumi cərrahiyyə, ayaqların damarlarının okklyuziv zədələnmələrində,[1] limfostazlarda, periferik sinirlərin zədələnmələrində, ətraf seqmentlərinin replantasiyasında, toxumaların avtotransplantasiyasında, oftalmologiya, ortopedik cərrahiyyə, ginekoloji cərrahiyyə, otolarinqologiya, neyrocərrahiyyə, üz-çənə cərrahiyyəsi, plastik cərrahiyyə və uşaq cərrahiyyəsi kimi bir neçə ixtisas tərəfindən istifadə olunur.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ortoped mikrocərrahiyyəyə hazırlaşır.

Otolarinqoloqlar mikrocərrahi üsullardan istifadə edən ilk həkimlərdir. İsveçli otorinolarinqoloq Karl-Olof Siggesson Nilén (1892-1978) mikrocərrahiyyənin banisi sayılır. 1921-ci ildə Stokholm Universitetində o, ilk cərrahi mikroskopu - dəyişdirilmiş monokulyar Brinell-Leitz mikroskopunu yaratdı. Əvvəlcə heyvanlarda əməliyyatlar üçün istifadə etdi. Həmin ilin noyabrında o, xroniki otit olan xəstəni əməliyyat etmək üçün ondan istifadə etdi. Tezliklə Nilenin mikroskopu 1922-ci ildə həmkarı Qunnar Holmqren (1875-1954) tərəfindən hazırlanmış binokulyar mikroskopla əvəz olundu. Sonra Nilenin mikroskopu 1922-ci ildə həmkarı Qunnar Holmqren (1875–1954) tərəfindən hazırlanmış binokulyar mikroskopla əvəz olundu.

Bu gün neyrocərrahlar öz əməliyyatlarında mikroskoplardan istifadə etməkdən böyük qürur duyurlar. Lakin bu, həmişə belə olmayıb: bir çox nüfuzlu mərkəzlər bu ideyanı qəbul etmirdilər və o, nisbi təcrid olunmuş şəkildə inkişaf etdirilməli idi.

Cərrahi mikroskopdan istifadə edən ilk neyrocərrah türk mühacir Qazi Yaşargil olmuşdur. 1967-ci ildə Sürixdə Yaşargil öz yeni ixtiralarının klinik tətbiqlərini kəşf etməyə başladı.[2] Mövzu ilə bağlı nəşrlər: "Mikrodamar cərrahiyyəsi"[3] və "Neyrocərrahiyyəyə tətbiq edilən mikrocərrahiyyə"[4] ona beynəlxalq tanınma gətirdi. Onun mikrocərrahiyyə ilə bağlı çoxillik təcrübəsi “Mikroneyrocərrahiyyə” adlı dörd cildlik dərslikdə ümumiləşdirilmişdir.[5]

Mikrocərrahiyyəni populyarlaşdıran üsul və texnologiyaların inkişafı 1960-cı illərin əvvəllərində başlamış və tibbin digər sahələrinə də yayılmışdır. Qan damarlarını bərpa etmək üçün mikroskopdan istifadə edilən ilk mikrovaskulyar əməliyyat 1960-cı ildə Vermont Universitetinin damar cərrahı Julius H. Jacobson II tərəfindən təsvir edilmişdir. Əməliyyat mikroskopundan istifadə edərək, ölçüsü 1,4-ə mm. qədər olan damarların birləşməsini tamamladı və mikrocərrahiyyə terminini təqdim etdi. [6]

Louisville Universitetində əl üzrə cərrahlar Harold Kleinert və Mort Kasdan 1963-cü ildə barmaqların qismən amputasiyasının ilk revaskulyarizasiyasını həyata keçirdilər.[7]

Sərbəst toxuma köçürülməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sərbəst toxuma transplantasiyası mikrocərrahiyyədə istifadə edilən cərrahi rekonstruktiv prosedurdur. "Donor" toxumasının bir hissəsi seçilir, onu tədarük edən arteriya və venada təcrid edilir; bu toxuma adətən bir neçə toxuma növünün (məsələn, dəri, əzələ, yağ, sümük) qarışığıdır.

Ümumi donor bölgələrə qarın əzələsi, kürək əzələsi, baldırın arxa hissəsi, çiyin sümüyü və dərisi və qolun yan səthinin dərisi daxildir.

Replantasiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Replantasiya bədəndən tamamilə kəsilmiş bədən hissəsinin (məsələn, barmaq, əl və ya ayaq barmağı kimi) cərrahi yolla birləşdirilməsi.[8] Barmaqlar və baş barmaqlar ən çox yayılmışdır, lakin qulaq, baş dərisi, burun, üz, qol və penisin hamısı replantasiya edilir. Ümumiyyətlə replantasiya arteriyalar və venalar vasitəsilə qan axınının bərpasını, sümük skeletinin bərpasını və tələb olunduqda vətərləri və sinirləri birləşdirməyi əhatə edir.

Robert Malt və Çarlz Makhann 1964-cü ildə mikrovaskulyar vasitələrlə insanın iki yuxarı ətrafının ilk replantasiyasını, 1962-ci ildə Bostonda qatar zədəsindən sonra uşaqda ilk qolu replantasiya etdiyini bildirdi.[9]

Transplantasiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mikrocərrahi üsullar transplantasiyanın immunoloji tədqiqatlarının inkişafında mühüm rol oynamışdır, çünki bu, transplantasiya tədqiqatları üçün daha uyğun olan gəmirici modellərdən istifadə etməyə imkan vermişdir. Tətbiq edilməzdən əvvəl, damarsız olması ilə məhdudlaşan dəri transplantasiyası modelindən istifadə edərək gəmiricilərdə transplant immunologiyası öyrənilmişdir. Beləliklə mikrocərrahiyyə — cərrahiyyə və transplant immunoloji tədqiqatlar arasında əlaqəni təmsil edir.

Mikrocərrahiyyə insanlar üzərində həyata keçiriləcək yeni transplantasiya üsullarının inkişafı üçün vacibdir. Bundan əlavə, kliniki orqan transplantasiyasında kiçik arteriyaların rekonstruksiyasına imkan verir (məsələn, meyitdən qaraciyər transplantasiyasında köməkçi arteriyalar, böyrək transplantasiyasında qütb arteriyaları və canlı donor qaraciyər transplantasiyasında).

Mikrocərrahi müalicənin, əvvəllər qeyri-mikrocərrahi müalicələrə məruz qalmış təkrarlayan varikoselli xəstələrdə də keyfiyyətin dərəcəsini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırdığı göstərilmişdir.[10] [11]

Sonsuzluğun müalicəsində[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mikrocərrahiyyə sonsuzluğa səbəb olan bir neçə patoloji vəziyyətin, məsələn, uşaqlıq borusunun tıxanması, vas deferenslərin tıxanması və kişi sonsuzluğunun ən çox yayılmış səbəblərindən biri olan varikoselin müalicəsində istifadə olunur.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Бокерия Л.А., Спиридонов А.А., Абалмасов К.Г., Морозов К.М. Микрохирургия при поражении артерий дистального русла нижних конечностей. Москва: Научный центр сердечно-сосудистой хирургии им. А.Н. Бакулева РАМН. 2004. ISBN 5-7982-0125-2.
  2. ↑ Tew, John M. Jr M. Gazi Yasargil:Neurosurgery's Man of the Century. Neurosurgery 45(5):1010, November 1999
  3. ↑ Donaghy RMP, Yasargil MG (eds) Micro-Vascular Surgery: Report of First Conference, October 6–7, 1966, Mary Fletcher Hospital, Burlington, Vermont. Stuttgart, Georg Thieme, 1967
  4. ↑ Yasargil MG Microsurgery Applied to Neurosurgery. Stuttgart, Georg Thieme, 1969.
  5. ↑ Yasargil MG: Microneurosurgery Stuttgart, Georg Thieme, 1984-1996, volumes I-IVB
  6. ↑ Hebert JC. "The history of surgery in Vermont". Arch Surg. 136 (4). April 2001: 467–72. doi:10.1001/archsurg.136.4.467. PMID 11296121.
  7. ↑ Kleinert HE, Kasdan ML. "Restoration of Blood Flow in Upper Extremity Injuries". J Trauma. 3 (5). September 1963: 461–76. doi:10.1097/00005373-196309000-00007. PMID 14062037.
  8. ↑ "Replantation - OrthoInfo - AAOS". 2023-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-30.
  9. ↑ Malt RA, Remensnyder JP, Harris WH. "Long-term utility of replanted arms". Ann Surg. 176 (3). 1972: 334–42. doi:10.1097/00000658-197209000-00009. PMC 1355402. PMID 4672460.
  10. ↑ Porowska; və b. "Improvement in the fertility rate after placement of microsurgical shunts in men with recurrent varicocele". Fertil Steril. 82 (6). December 2004: 1527–31. doi:10.1016/j.fertnstert.2004.04.063. PMID 15589854. (#missing_name)
  11. ↑ Porowska; və b. "Microsurgical treatment of varicocele: selecting most appropriate shunt". Urology. 35 (2). February 1990: 121–6. doi:10.1016/0090-4295(90)80057-t. PMID 2305534. (#missing_name)

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mikrocərrahiyyə&oldid=7242466"