Qırğızıstan–Özbəkistan münasibətləri

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Qırğızıstan–Özbəkistan münasibətləri
Özbəkistan və Qırğızıstan
 Özbəkistan  Qırğızıstan
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qırğızıstan–Özbəkistan münasibətləri — Özbəkistan Respublikası ilə Qırğızıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Ölkələr arasındakı dövlət sərhədinin uzunluğu 1314 km-dir[1].

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

Orta Asiya ölkələri SSRİ-dən müstəqillik qazandıqdan sonra Qırğızıstan Prezidenti İslam Kərimovun rəhbərliyi altında postsovet Orta Asiyada ən güclü dövlətə çevrilən qonşusu Özbəkistanla münasibətlərdə problemlə üzləşdi. Özbəkistan bu bölgədə çox sayda özbək əhalisinin olmasına əsaslanaraq həm iqtisadi, həm də siyasi cəhətdən Qırğızıstanın cənub hissəsinə hakim idi[2].

Qırğızıstanın böyük bir hissəsi Özbəkistandan təbii qaz tədarükündən tamamilə asılıdır. İslam Kərimov bir neçə dəfə siyasi məqsədlər üçün boru kəmərlərini bağlayaraq Qırğızıstana qaz tədarükü şərtlərini dəyişdirməyə nail olmuşdur. Qırğızıstanın Oş və Cəlalabad vilayətlərində yayımlanan bir sıra televiziya çıxışlarında İslam Kərimov Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayevə əhəmiyyətli dərəcədə yumşaqlıqla müraciət edir, o da Özbəkistan liderindən hörmətlə danışır. Özbəkistanın açıq bir ekspansionist niyyəti olmasa da, Qırğızıstan hökuməti İslam Kərimovun mənzilindən asılı olmayaraq, bütün Özbəklərin rifahı üçün cavabdeh olduğuna dair mesajından aydın şəkildə xəbərdar idi[2]. Sərhəd hissələrinin potensial demarkasiyası və müvafiq anklavların "materiklə" birləşdirən keçidlərin yaradılması barədə 2001-ci ildə imzalanan bir razılaşma Qırğızıstanda pis qəbul edilir. Razılaşma heç vaxt təsdiq olunmur və bu müddət ərzində sərhəd boyunca davam edən gərginliyə səbəb olur[3]. Münasibətlər son illərdə yaxşılaşmışdır. Sərhədin böyük hissəsini təyin edən bir sərhəd müqaviləsi 2018-ci ildə imzalanır, lakin anklavların vəziyyəti ilə bağlı müzakirələr davam edir[4][5]. Hal-hazırda Özbəkistanla sərhədin təxminən 15% -nin (təqribən 200 km) delimitasiyası anklavlar və digər ərazilərlə bağlı ciddi mübahisələr nəticəsində əngəllənir. 2018-ci ilin mart ayında Özbəkistan Dəmir Yolları Daşkəndlə Balıqçı şəhərini birləşdirən yeni marşrutu başladır[6].

Ticarət əlaqələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

2019-cu ildə ölkələr arasındakı ticarət həcmi 500 milyon dollara çatmışdır. Halbuki keçən ilin eyni dövründə bu rəqəm 160.5 milyon dollar olmuşdur[7].

Diplomatik nümayəndəliklər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qırğızıstanın Daşkənddə səfirliyi var[8].

Özbəkistan Bişkekdə səfirliyini saxlayır[9].

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Central Asia :: Kyrgyzstan — The World Factbook - Central Intelligence Agency". 2015-11-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
  2. ↑ 1 2 "Kyrgyzstan — Foreign Relations". 2021-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
  3. ↑ International Crisis Group, CENTRAL ASIA - BORDER DISPUTES AND CONFLICT POTENTIAL (PDF), 4 April 2002, 29 October 2018 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: 28 October 2018
  4. ↑ Daily Sabah, Uzbekistan, Kyrgyzstan sign historic border agreement, 6 September 2017, 21 June 2020 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 4 November 2018
  5. ↑ Baumgartner, Pete, Tug-Of-War: Uzbekistan, Kyrgyzstan Look To Finally Settle Decades-Old Border Dispute, 14 December 2017, 20 June 2020 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 4 November 2018
  6. ↑ "Uzbekistan Opens New Railway Routes to Kyrgyzstan, Russia". EurasiaNet. March 22, 2018. April 4, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 11, 2021. A weekly train running the route from the capital of Uzbekistan to Kyrgyzstan’s Issyk-Kul region was set to depart on its maiden trip on the evening of March 22 [...] The train traveling from Tashkent to Balykchy, a town on the western end of Issyk-Kul Lake, will be able to carry up to 300 passengers.
  7. ↑ "Товарооборот Киргизии и Узбекистана в 2019 году достиг $0,5 млрд - ИА REGNUM". 2020-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
  8. ↑ "Посольство Кыргызской Республики в Республике Узбекистан". 2020-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
  9. ↑ "Посольство Республики Узбекистан В Кыргызской Республике". 2020-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qırğızıstan–Özbəkistan_münasibətləri&oldid=7270243"