Çökək hamam
| Çökək hamam | |
|---|---|
 | |
| 40°40′38″ şm. e. 46°21′29″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər |
 Gəncə |
| Yerləşir | Şah İsmayıl Xətai pr.[1] |
| Aidiyyatı | Səfəvilər imperiyası |
| Memar | Şeyx Bahəddin Məhəmməd Amil |
| Sifarişçi | I Abbas |
| Tikilmə tarixi | 1606 |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| İstinad nöm. | 3870 |
|
|
|
Çökək hamam — Gəncədəki Cümə Məscidi yaxınlığında yerləşən tarixi hamamdır.
1606-cı ildə memar Şeyx Bahəddin Məhəmməd Amilin layihəsi əsasında Gəncədə tikilmişdir. Binanın tikintisində gil-əhəng qatışığı və qırmızı kərpicdən istifadə olunub. Bina günbəzlidir. Hamamda 2013-cü ildə təmir işləri aparılıb. Hazırda binada dekorativ sənət mərkəzi yerləşir.[2]
Tarixi və memarlıq quruluşu[redaktə | əsas redaktə]
Səfəvi hökmdarı I Abbasın əmri ilə 1601-ci ildə Gəncədə Cümə məscidinin (yaxud Şah Abbas məscidi) inşasına başlanılmışdır. 1606-cı ildə Cümə məscidinin inşasından bir müddət sonra memar Şeyx Bahəddin həmin il bir az yaxınlıqda Çökək hamamın tikintisinə başlayıb.[3]
Hamamın tikintisində o zamanın ənənəvi materialları – qırmızı kərpic və yumurtanın ağı, gil və əhəngin bərkidici qarışığından istifadə edilib. Hamam iki iç-içə zaldan ibarətdir: mərkəzində çarhovuz və fəvvarə olan əsas zal istirahət üçün, kiçik zal isə yuyunmaq üçün nəzərdə tutulub. Hamamın iki böyük və beş kiçik günbəzi var. Böyük günbəzlərin qırağında ventilyator rolu oynayan yarımgünbəzlər tikilib ki, onlardan ventilyasiya boruları divarların içərisindəki məkana doğru ayrılır. Qışda burada çox isti, yayda isə sərin olurdu.[4] Hamam odunla qızdırılırdı. Zirzəmidə iki buxar qazanı yerləşirdi. Divarlarda və hamamın döşəməsində quraşdırılmış keramik borularla buxar zallara ötürülürdü. Buxar bərabər ölçüdə dövr edir və bütün otaqları qızdırırdı. Dörd yüz illik tarixi olan bu sistem 1963-cü ilədək mükəmməl işləyib.[3]
Hamamın "Çökək hamam" adlandırılması texniki quruluşdan irəli gəlir. Suyun təzyiqini təmin etmək üçün hamam çökəkdə inşa edilib. Tikilinin altındakı zirzəmi isə qızdırıcı soba rolunu oynayır.[5] Belə ki, su qızdırılan zaman qazanın altında yandırılan odunun tüstüsü zirzəmiyə yönəldilir, buxar vasitəsi ilə hamamın altının və divarlarının qızdırılmasını təmin edirdi. Digər tərəfdən isti suyun özünü də kirəmit borularla divarın içərisindən dolanma yollarla istifadə nöqtəsinə çatdırılır.[6]
2002-ci ildən Çökək hamam beynəlxalq əhəmiyyətli mədəniyyət abidəsi statusu aldı və UNESCO tərəfindən mühafizə olunur.[3][4]
Yenidən təmiri[redaktə | əsas redaktə]
Abidə 2013-cü ildə təmir olunub. Restavrasiya zamanı tarixi orijinallıq saxlanılmasına çalışılmışdır. Bərpa işləri köhnə kərpiçlə aparılıb. Eyni zamanda daxildən suların hamama daxil olmaması üçün izolyasiya işləri aparılıb.[5]
Abidənin erroziyaya uğrayan hissələri, həmçinin dam örtüyü, demək olar ki, yenidən bərpa olunub. Restavrasiya zamanı qədimdə istifadə edilən tikinti materiallarının oxşarından istifadə edilib.[5]
Qalereya[redaktə | əsas redaktə]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ ganja.az. "Hamam (Çökək hamam)" (azərb.). 2019-10-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-23.
- ↑ ganjanews.az (14.12.2013). "Gəncənin Çökək Hamamı" (azərb.). Bahar Fərmanlı. İstifadə tarixi: 2019-10-23.
- ↑ 1 2 3 oxu.az (12.02.2018). "Azərbaycanın qədim hamamlarının dəbdəbəsi" (azərb.). İstifadə tarixi: 2019-10-23.
- ↑ 1 2 news.day.az (13.09.2018). "Azərbaycanın qədim hamamlarının dəbdəbəsi" (azərb.). İstifadə tarixi: 2019-10-23.
- ↑ 1 2 3 news.milli.az (13.09.2013). ""Çökək hamam"da təmir-bərpa işləri davam edir" (azərb.). İstifadə tarixi: 2019-10-23.
- ↑ lent.az (27.04.2014). "Bir hamamın taleyi" (azərb.). Ləman Mustafaqızı. 2019-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-23.
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
 | ||
|---|---|---|
| Əsərləri | Şah Abbas məscidi (XVI əsr) · Şah Abbas məscidi (1601-1606) · Çökək hamam (1606) · Uğurlu Xan karvansarayı (XVII əsr) · Şah Abbas karvansarayı (XVII əsr) · Gəncə mədrəsəsi (XVII əsr) |  |
| Haqqında | ||