Çində tekstil sənayesi
Çində tekstil sənayesi həm ümumi istehsalda həm də ixracatda dünyada ən böyükdür.[1] Çin 2013-cü ildə 274 milyard dollarlıq tekstil ixrac etdi ki, bu həcm 40 milyard dollarlıq ixracatı ilə ikinci ən böyük ixracatçı olan Banqladeşdən təxminən yeddi qat çox idi.[2] Bu, dünya geyim ixracatının 43,1% -ni təşkil edirdi.[3]
Pambıq ipliyi istehsalı sənaye 20-ci əsrin əvvəllərində böyüməyə başladı və Çinin ümumi müasir sənaye məhsulunun 20% -ni təşkil edirdi.[4] Sənaye sahəsi II Dünya Müharibəsindən otuzuncu illərdəki depressiyaya qədər sürətlə genişləndi. Müharibə bir çox dəyirmanı və onların təchizat zəncirlərini məhv etdiyi İkinci Çin-Yapon müharibəsinə qədər yavaş olsa da böyüməyə davam etdi. 1950-ci illərə bir çox böyük maqnatların zülmə məruz qalmamaq üçün imperatorluqlarını Honqkonqa köçürdükləri müddətdə sənayenin qalan hissəsi hökumət tərəfindən inhisara alındı. Den Syaopin hakimiyyətə yüksəldikdən sonra Honqkonq şirkətlərini texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş kapitalist şirkətlərin modelləri olaraq təyin etdi və onlar Çində qalan şirkətlərlə yenidən əlaqə qurmağı bacardılar.
Qlobal rəqabət[redaktə | mənbəni redaktə et]
1978–79-cu illərdə başlayan iqtisadi islahatlardan sonra Çin iqtisadiyyatının ilk mərhələlərində işçi qüvvəsinin aşağı qiyməti digər ixracatçı ölkələrə nisbətən ixrac bazar payının qazanılmasında vacib bir komponent idi. Mavi yaxalı işçilərin maaşları o dövrdən bəri sürətlə artdı və Çindən gələn tekstil məhsullarının aşağı əmək haqqı üstünlüyünü itirməsi səbəbindən artıq rəqabətə davamlı olmayacağı ilə bağlı proqnozlara səbəb oldu. Lakin Çin tekstil istehsalçılarına malların qiymətinin digər istehsalçılara nisbətən aşağı qalmasına imkan verdi.[5] 2013-cü ilin birinci yarısındakı sənaye məlumatlarına əsasən ən azı 10 milyon RMB gəliri olan istehsalçıların istehsalının 13,3 % artdığı məlum oldu. Zavodlar daha az əmək haqqı ilə işləmək üçün zəngin sahil əyalətlərindən daha kasıb daxili bölgələrə doğru köçməli oldular. Yerli sənayenin rəqabət qabiliyyətini artıracağı gözlənilən gələcək inkişaf, yerli pambıqçılar üçün ticarətin qorunmasının sona çatmasıdır. Yerli pambıq üçün qorunan bazarın yaratdığı təhriflər, Çində pambığın gediş nisbətini əsas rəqib ölkə olan Vyetnamdan 45% baha etdi.[6]
Trans-Sakit Okean Tərəfdaşlığı və Çin Tekstil Sənayesi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Trans-Sakit Okean Tərəfdaşlığına dünya iqtisadiyyatının 40% -ni təşkil edən və toxuculuq və geyim bazarı da daxil olmaqla Çin iqtisadiyyatına təsir göstərməsi gözlənilən 12 ölkə daxildir. ABŞ-nin 2008-ci ildə Trans-Sakit Okean Tərəfdaşlığına qoşulması və rəhbərlik etməsi ilə Trans-Sakit Okean Tərəfdaşlığının üzvü olmayan Çin üzərində üstünlük əldə etmək üçün şərtlər yaradılmasına imkan verdi.[7][8] 2015-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatları Çinə 116,2 milyard dollarlıq ixrac mal satarkən, Çindən 481,9 milyard dollarlıq mal idxal etdi. Şərtlərə əsasən, Çin, Tariflər və Ticarət haqqında Baş Saziş tarifini ödəməli və bununla da Çinin Şimali Amerika Azad Ticarət Assosiasiyası (NAFTA) bölgəsində ticarət imkanlarını məhdudlaşdırmalıdır.[9] Bundan əlavə, Çinin dünyanın ən böyük tekstil və geyim ixracatçısı olması ilə, bu tətbiqetmənin Çinin ABŞ, Yaponiya və NAFTA bölgəsinə, əsasən Kanadaya geyim ixracatında əhəmiyyətli bir azalma ilə nəticələnəcəyi gözlənilir.[10] Beləliklə Yaponiyanın Trans-Sakit Okean Tərəfdaşlığına qoşulmasının Çinin tekstil və geyim ixracatına əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsir göstərəcəyi bildirildi.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yaradılışı[redaktə | mənbəni redaktə et]
1800-cü illərin sonlarında Britaniya Hindistanından xarici pambıq iplik idxalçıları Şimali Çinin kənd yerlərində toxucular üçün geniş bazar yaratdı. Xarici maraqlar, Çində fəaliyyət göstərməyin geniş bazar, ucuz işçi qüvvəsi və xammalın mövcudluğu, daha uzun iş saatları və daha aşağı nəqliyyat xərcləri daxil olmaqla bir neçə əsas faydanı görürdü. İlk xarici müəssisələr 1904–05-ci illər Çin-Yapon müharibəsindən dərhal sonra, ilk Çin fabriklərindən bir neçə il sonra quruldu. Müharibəni bitirən müqavilə sayəsində xarici qurumlar, yerli şirkətlərə nisbətən daha az siyasi məhdudiyyətlərlə rüsumlardan azad və fəaliyyət göstərə bilirdilər. Beləliklə əvvəlcə İngilislər, ancaq qısa müddət sonra Yaponlar gəldilər.[11]
Sürətli yayılma[redaktə | mənbəni redaktə et]
Birinci Dünya Müharibəsi dövründə Qərbin istehsal etdiyi malların idxalı dayandığından, həm Çində, həm də Yaponiyada pambıq sənayesi Asiyadakı tələbatı ödəmək üçün sürətlə inkişaf etdi. Başlanğıcda bütün maşın və aksessuarlar İngiltərə və ya Amerikadan idxal edildi. Bu, 20-ci əsrin əksər hissəsini təsvir edən texnologiya idxal və hazır məhsulların ixracı sənayesində bir tendensiyanı ön plana çəkdi. Bununla birlikdə, 1920-ci illərdə Yaponiya maşınların əsas tədarükçüsü oldu və bəziləri Çində də inşa olunmağa başladı və nəticədə qonşu ölkələri də təmin edəcək həcmdə böyüyən tekstil maşınqayırma sənayesini qurdu.[12]
Yapon şirkətləri ilə rəqabət[redaktə | mənbəni redaktə et]
1930-cu illərdəki Çin dəyirmanlarının ümumi gücü Yaponlarınkından daha yüksək olsa da, Çində istehsal olunan pambıq ipliklərinin və pambıq məhsullarının yarısı Yaponiyaya məxsus dəyirmanlar tərəfindən istehsal edilmişdir. Yapon dəyirmanları daha yaxşı texnologiya və daha çox kapital üstünlüyünə sahib idi, Çinli dəyirmanlar isə idarəetmə səmərəsizliyi, təşkilatsızlıq və maliyyə zəifliyi səbəbiylə məhdud idi. Xüsusilə, Yapon dəyirmanları 1930-cu illərdə depressiyadan qurtula bildilər, çünki daha güclü və dayanıqlı maliyyə dəstəklərinə sahib idilər. 1934-cü ildə Çin Milli İqtisadi Şurası, Çin xam pambığının keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və iplik, toxuma və boyama texnikalarını yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə Pambıq Sənayesi Komissiyasını qurdu. Bununla birlikdə, Çin dəyirmanlarının kapital çatışmazlığı və yüksək borcları səbəbiylə istehsal xərcləri hələ də yüksək idi. 1936-cı ildə Çin dəyirmanları daha rəqabətli xərclərə və qiymətlərə sahib olmaq üçün sahildə deyil, daxili ərazilərdə məhsul yığmağa başladılar. Daxili dəyirmanlar onlara xammal və kənd toxuculuq bazarlarına daha yaxın oturmağa imkan verdi. Ancaq birdən müharibə başladı və həm Çin, həm də Yapon tekstil sənayesini darmadağın etdi.
Müharibədən sonra[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çinin tekstil sənayesi yalnız 1945-ci ildə Yaponiyanın məğlubiyyətindən sonra Çinlilərin hakimiyyəti altına düşdü və beləliklə Çin bir çox yaxşı təchiz olunmuş və səmərəli istehsal vahidlərinə sahiblik etdi. Lakin Çin rəhbərliyində texniki və idarəetmə bacarığı məhdud idi. Müharibənin dağıdılması səbəbi ilə 1937-ci ildə istehsal olunan məhsulun yalnız 40% təşkil edirdi. Yaponiya geri çəkildikdən sonra Çin hökuməti 40 dəyirmanı ələ keçirərək Çin Tekstil Sənayesi Korporasiyasına daxil etdi. Hökumət, dəyirmanların ordunu geyindirməsini və hökumət büdcə açığını azaltmaq üçün kifayət qədər mənfəət əldə etməsini istədi. Dəyirmanları əvvəllər Yaponiya tərəfindən tədarük edilən bazarları ələ keçirmək və Çindəki geyim çatışmazlığını azaltmaq və beləliklə daxili tekstil bazarını ələ keçirmək üçün təşkil etmək istədi. Nəticədə bu, hökumətin Çinin tekstil sənayesinin 50% -nə nəzarət etməsi ilə nəticələndi. Lakin bu dəyirmanların daha səmərəli olmasının faktiki səbəblərindən biri də Yaponların müharibə dövründə fabriklərindəki texnikanı yaxşı saxlamaları idi. Yenə də kapitala daha asan çıxışı olsa da, hökumət dəyirmanlarını genişləndirmək üçün heç bir addım atmadı və bu, investisiya qoymaq istəmədiyini, əksinə mənfəət əldə etmək istəyini göstərdi. Xüsusi dəyirmanlar böyüməyə çalışdılar, amma böyük maneələr inflyasiya və xam pambıq, maşın və təchizat almaq üçün xarici valyuta çatışmazlığı səbəbindən yüksək istehsal xərclərini əhatə etdi. Müharibə quruda böyük fəsadlar törətdi və çiçəklənən tekstil maşınqayırma sənayesi böyük ölçüdə itirdi. Nəhayət, Çin Kommunist Partiyası hakimiyyətə gəldikdə, bir çox dəyirman sahibləri çantalarını yığdılar və həyatda qalmaq üçün əməliyyatlarını Honkonqa köçürdülər.[12]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Where is China's Textile and Apparel Industry Going?" Arxivləşdirilib 2017-12-19 at the Wayback MachineChina Policy Institute.
- ↑ "India overtakes Germany and Italy, is new world No. 2 in textile exports" Times of India.
- ↑ Carlos Braso Broggi. Trade and Technology Networks in the Chinese Textile Industry: Opening Up Before the Reform.
- ↑ Toru Kubo.. "Chinese Cotton Industry in the 20th Century. Arxivləşdirilib 2013-07-20 at the Wayback Machine
- ↑ ""Where's China's Growth? Textile Industry Is Weaving Expansion"". 2021-06-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-27.
- ↑ "Textile industry at the crossroads of change Arxivləşdirilib 2022-04-01 at the Wayback Machine China Daily.
- ↑ ""Presidential Memorandum Regarding Withdrawal of the United States from the Trans-Pacific Partnership Negotiations and Agreement"". 2022-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-27.
- ↑ ""Chicago Journal of International Law | University of Chicago Law School"". 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-27.
- ↑ Aslan, Buhara; Kutuk, Merve Mavus; Oduncu, Arif (2015). "Home Organization Selection". China & World Economy. 23 (6): 22–43.
- ↑ "The International Trade Journal" Arxivləşdirilib 2022-08-14 at the Wayback Machinewww.tandfonline.com.
- ↑ Shepherd, Jack. "Salvaging the Textile Industry in China." Far Eastern Survey 8.15 (1939): 171–175. JSTOR. Web.
- ↑ 12,0 12,1 Bhatt, V. M. (1947). "China's Cotton Textile Industry". Pacific Affairs. 20 (3): 309–312.