Çuxur adam
| Çuxur adam | |
|---|---|
| Doğum tarixi | bilinmir[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | təq. iyul 2022[3] |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | bilinmir |
Çuxur adam (port. Índio do Buraco; bilinmir[1][2][…], bilinmir[4][1][…] – təq. iyul 2022[3], Amazon yağış meşələri) və ya Tanaru hindusu[5] – Braziliyanın Rondoniya ştatının Amazon meşələrində tək yaşamış yerli. O, Tanaru yerli bölgəsinin yeganə sakini idi.
Çuxur adamın hansı dildə danışdığı, xalqının necə adlandığı və adının nə olduğu naməlumdur. 1970–90-cı illərdə braziliyalılar tərəfindən törədilmiş soyqırımdan sonra xalqının sağ qalan sonuncu nümayəndəsi olmuş, 1990-cı illərdən ölümünə qədər tək yaşamışdır. 1996-cı ildə Braziliyanın FUNAI təşkilatını onu uzaqdan müşahidə etməyə başlasa da, o, insanlardan uzaq durmağı seçmişdir.
Çuxur adam ovçu və yığıcı həyat tərzi sürmüş, tez-tez yer dəyişdirmişdir. Hər evinin yanında naməlum məqsədlə çuxur qazdığı üçün "Çuxur adam" kimi tanınmağa başlamışdır. 2022-ci ilin avqustunda evində ölü tapılmışdır.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çuxur adamın xalqı Braziliya]da yerlilərə qarşı baş vermiş soyqırım prosesi zamanı məhv edilmişdir.[6][7][8][9] Xalqının böyük hissəsi 1970-ci illərdə braziliyalı sakinlər tərəfindən, sağ qalanlar isə 1995-ci ildə mədənçilər tərəfindən öldürülmüşdür.[10] FUNAI 1996-cı ildə kəndlərinin qalıqlarını aşkar etmişdir. İzolyasiya şəraitində yaşadıqları üçün Çuxur adamın xalqının dili və adı bilinmir.[11]
Xalqının soyqırımından sonra o, təkbaşına yaşamağa başlamışdır. Tez-tez evinin yerini dəyişir, daxma tikmək üçün samandan istifadə edirdi. Təbiətdə sağ qalmaq üçün meyvə və bal toplayır, bəzən maniok və qarğıdalı əkirdi. FUNAI onun tərəfindən tikilmiş 50-dən çox daxma aşkar etmişdir.[10] Çuxur adam tərk etdiyi evlərin yanında dərin çuxur qazırdı. Bu çuxurların hansı məqsədlə qazıldığı naməlum olsa da, ehtimallara görə heyvanları tələyə salmaq və gizlənmək üçün idi.[11][12][13] Çuxurlar ensiz və 1,8 metr dərinliyində idi.[14][11] FUNAI tərəfindən 1996-cı ildə kəşf edilmiş kənddə 14 bu cür çuxur tapılmışdır.[13]
FUNAI ilə kontakt[redaktə | mənbəni redaktə et]
Braziliyada yerlilərinin maraqlarını müdafiə edən Milli Hindu Fondu (FUNAI) ilk dəfə 1996-cı ildə Çuxur adamın varlığından xəbər tutmuşdur.[10] 2007-ci ildə FUNAI onun yaşadığı 8.000 hektarlıq bölgəni yerli ərazi elan etmişdir.[13] FUNAI Çuxur adamı müşahidə etməyə və əraziyə müdaxilənin qarşısını almağa başlamışdır.[14] Buna baxmayaraq, 2009-cu ildə Çuxur adam silahlı bir adamın hücumuna məruz qalmış, lakin sağ qalmağı bacarmışdır.[12][15][16][17]
Çuxur adam insanlarla əlaqə qurmasa da, müşahidə edildiyinin fərqində olmuşdur. FUNAI bəzən onun üçün alətlər və toxumlar qoyurdu.
Ölümü[redaktə | mənbəni redaktə et]
24 avqust 2022-ci ildə FUNAI agenti tərəfindən Çuxur adamın ölü bədəni tapılmışdır.[10] Onun iyul ayında öldüyü və ölərkən təxminən 60 yaşında olduğu aşkarlanmışdır.[10] Yerlilər üzrə mütəxəssis Marselo dos Santos onun yaşadığı yerdə dəfn olunmalı olduğunu bildirmişdir.[10]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 The Guardian (ing.). UK: GMG, 1821. ed. size: 107899 ISSN 0261-3077
- ↑ 1 2 Live Science AR. 2004.
- ↑ 1 2 https://www.bbc.com/news/world-latin-america-62712318.
- ↑ 1 2 National Geographic Society (U.S.) National Geographic (ing.). Washington: National Geographic Society, 1888. ed. size: 4336711 ISSN 0027-9358; 1044-6613; 1931-1524; 1939-9235
- ↑ "Nota de pesar – Índio Tanaru" (portuqal). Fundação Nacional do Índio. 27 August 2022. 29 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 August 2022.
- ↑ Valente, Rubens. "Símbolo da resistência dos indígenas isolados no país, "índio do buraco" é achado morto" [Symbol of the resistance of isolated indigenous people in the country, "Indian of the Hole", is found dead] (portuqal). Agência Pública. 27 August 2022. 27 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 August 2022.
- ↑ Downie, Andrew. "Amazon activists mourn death of 'man of the hole', last of his tribe". The Guardian (ingilis). 2022-08-28. 29 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-30.
- ↑ Rocha, Camilo; Ehlinger, Maija. "Last member of indigenous tribe dies in Brazil after resisting contact for decades". CNN. 29 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-30.
- ↑ Milhorance, Flávia; Spigariol, André. "One Man Dies, and an Entire Uncontacted Tribe Vanishes in Brazil". The New York Times (ingilis). 2022-08-29. ISSN 0362-4331. 30 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-30.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Buschschlüter, Vanessa. "Last member of indigenous tribe dies in Brazil after resisting contact for decades". BBC News. British Broadcasting Corporation (BBC). 29 August 2022. 29 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 August 2022.
- ↑ 1 2 3 Watson, Fiona. "The Last of His Tribe". Survival International. 2005. 21 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2022.
- ↑ 1 2 "Man in the Hole: lone survivor of Amazon tribe hunted by Brazilian ranchers". The Telegraph. 11 December 2009. 22 May 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2022.
- ↑ 1 2 3 Reel, Monte. "The Most Isolated Man on the Planet". Slate. 20 August 2010. 21 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2022.
- ↑ 1 2 Scott, Wallace. "Why Revealing Uncontacted Tribes May Help Save Them". National Geographic. 31 August 2018. 1 September 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 September 2018.
- ↑ Carroll, Rory. "Amazon's 'man of the hole' attacked by unknown gunmen". The Guardian. 9 December 2009. 10 May 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2022.
- ↑ "'Man in the Hole', lone survivor of Amazon tribe massacre, escapes ranchers' bullets". Amazon Rainforest News. 11 December 2009. 18 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2022.
- ↑ "Amazon's 'man of the hole' attacked by unknown gunmen". Indian Country Today. 10 December 2009. 30 June 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2022.