İsmayıl Şəms
![]() | Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
İsmayıl Şəms | |
---|---|
İsmayıl Qasım oğlu Şəms | |
![]() | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Təbriz, Cənubi Azərbaycan |
Vəfat tarixi | |
Vəfat yeri | Bakı şəhəri |
Fəaliyyəti | şərqşünas |
Ismayıl Şəms (1918–2008), ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, şərqşünas
Həyatı
[redaktə | vikimətni redaktə et]İsmayıl Qasım oğlu 1914-cü ildə Təbriz şəhərində anadan olub.[1][2]
Orta təhsilini Təbrizdə aldıqdan sonra Tehran Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub.[2][1] Buranı bitirdikdən sonra Tehran Hərbi Məktəbində 6 ay təhsil alıb.[1]
1940-cı ildə Təbrizə köçərək hüquqşünas kimi fəaliyyət göstərməyə başlayıb.[3]
1941-ci ildə Təbrizdə, Hacı Əli Şəbüstəri, Əli Maşınçı, Hilal Nəsiri, Sadıq Padiqan və digərləri ilə birlikdə "Azərbaycan Cəmiyyətini" yaradıb.[4][5] 1941-ci il noyabrın 1-də cəmiyyətin mətbu orqanı olan "Azərbaycan" qəzeti çap olunmağa başlayıb.[6][7][8] Bu qəzetə Mirzə Əli Şəbüstəri və İsmayıl Şəms redaktorluq ediblər.[7][9][10]
1946-cı il yanvarın 15-də Azərbaycan Milli Hökumətinin Konstitusiyasının yazılması ilə bağlı 15 nəfərlik komissiya yaradılıb.[11] Bu komissiyaya İsmayıl Şəms də daxil olub.[12][13]
1946-cı ilin yayında Tehranda keçirilən İran yazıçılarının I qurultayına Azərbaycandan qatılan 3 nəfərdən biri olub.[14]
Cəmiyyətin fəaliyyətinin genişləndiyini görən Sovet Dövlətinin adamları ona və məsləkdaşlarına cəmiyyəti buraxıb Tudə partiyasına birləşməyi təklif edirlər. Bu təkliflə razılaşmayan İsmayıl Şəms ruslar tərəfindən Sovetlər Birliyinə sürgün edilir.
1946-cı il yanvarın 15-də Azərbaycan Milli Hökumətinin Konstitusiyasının yazılması ilə bağlı 15 nəfərlik komissiya yaradılıb.[11] Bu komissiyaya Zeynalabidin Qiyami də daxil olub.[12][13]
1946-cı ildə Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra 1 il Təbrizdə, 6 ay isə Tehranda gizlənib.[15] Təqib olunduğu üçün 1948-ci ildə gizli şəkildə sərhəddi keçərək Türkmənistan SSR ərazisinə keçib. Həbs olunub Sibirə sürgün edilib.[15]
Milli Dövlət yeniləndən sonra Sovetlər Birliyinə keçir. Sərhədi pozduğuna görə onu həbs edirlər və Aşqabad şəhərindəki zindana salırlar. Bu hadisə Aşqabad şəhərində zəlzələ baş verdiyi zamana təsadüf edir. Xoşbəxtlikdən zindanın divarları möhkəm tikildiyindən o bu qorxunc zəlzələdən sağ-salamat çıxmışdı. Zindandan buraxıldıqdan sonra İsmayıl Şəms Bakıya qayıdır və Bakı Dövlət Universitetində işləyir.
İsmaıl Şəms Quzey Azərbaycanda şərqşünaslıq, özəlliklə ərəbşünaslıq məktəbinin banisidir. O, Bakı Dövlət Universitetinin öyrənciləri üçün çox saylı dərslik hazırlamışdır. İsmayil Şəms 10 cildə yaxın kitabın müəllifi və tərcüməçisidir.
1998-ci ildə "21 Azər" qrupu yaranarkən o qrupun rəhbərlərindən və nəzəriyyəçilərindən biri olmuşdur. Ondan çox saylı siyasi məqalələr və video lentlər yadigar qaldı. Milli Dövlətin qurucularının bir çoxu kimi onun da taleli, talesizlik oldu. 2008-ci ildə 90 yaşı ərəfəsində naməlum şəkildə Bakıda vəfat etdi.
Az sonra İran gömrük idarəsində rəis müavini postunda işləmişdir. Gömrükdə rüşvətxorluqla razılaşmayan Ismayıl Şəms orada işləməkdən imtina edir və Təbrizə qayıdır.
Həmçinin bax
[redaktə | vikimətni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ 1 2 3 Yenisey, 2009. səh. 143
- ↑ 1 2 Əhmədov, 2011. səh. 497
- ↑ Yenisey, 2009. səh. 144
- ↑ Yenisey, 2009. səh. 135
- ↑ Pişəvəri, 2005. səh. 26
- ↑ Bayramova, Şəymən. "Güney Azərbaycan mətbuatı..." sherg.az (az.). 2017-05-16. İstifadə tarixi: 2024-12-24.
- ↑ 1 2 Məmmədli, 2009. səh. 119
- ↑ Mərəndli, 2017. səh. 15
- ↑ "سیاست زبانی و ساختار حکومت ملی آذربایجان- دکتر محمدرضا هیئت". tebarens.com. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
- ↑ Əhməd, 1998. səh. 31
- ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 223
- ↑ 1 2 Pişəvəri, 1946. səh. 163
- ↑ 1 2 Həsənli, 2024. səh. 59
- ↑ Əmirov, 2000. səh. 20
- ↑ 1 2 Yenisey, 2009. səh. 145
Ədəbiyyat
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Əhmədov, Teymur. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2011. səh. 1056. ISBN 9789952460063.
- Əmirov, Sabir. Cənubi Azərbaycan milli-demokratik ədəbiyyatı (1941-1990) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2000. səh. 257. ISBN 5806612600.
- Həsənli, Cəmil. СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (rus). Moskva: Герои Отечества. 2006. səh. 560. ISBN 5910170120. 2024-12-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-28.
- Həsənli, Cəmil. Təbriz - 1946-cı il: Milli Hökumətin zəfər və faciəsi (az.). Bakı: Qanun nəşriyyatı. 2024. səh. 600.
- Məmmədli, Pərvanə. Cənubi Azərbaycan mətbuatı tarixi: XIX-XX-XXI yüzilliklər (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2009. səh. 230.
- Mərəndli, Barış. "21 Azər" soyqırımı: 1946-1947-ci illərdə Cənubi Azərbaycanda kütləvi qırğınlar (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2017. səh. 376. ISBN 978-9952-8312-8-3. 2024-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
- Pişəvəri, Seyid Cəfər. Xatirələr (1941-1945) (az.). Bakı: Azərbaycan Demokrat Firqəsinin nəşri. 2005. səh. 394.
- Pişəvəri, Seyid Cəfər. Azərbaycan xalqının milli azadlıq yolunda mübarizəsi tarixindən qızıl səhifələr (PDF) (az.). Təbriz: Elmiyyə Mətbəəsi. 1946. səh. 163.
- Əhməd, Vüqar. M.C.Pişəvəri: “Həyatı, mühiti və yaradıcılığı" (az.). Bakı: Göytürk nəşriyyatı. 1998. səh. 248.
- Yenisey, Gülara. İranda etnosiyasi hərəkatlar (1922-2004) (az.). Bakı: Qanun nəşriyyatı. 2009. səh. 248.