İsrail–Yəmən münasibətləri

İsrail–Yəmən münasibətləri
İsrail  Yəmən

İsrail–Yəmən münasibətləri — İsrail və Yəmən arasında hazırda rəsmi diplomatik münasibətlər yoxdur və bu ölkələr arasında mövcud qeyri-rəsmi münasibətlər çox gərgindir. İsrail pasportu və ya İsrailə səfəri qeyd edən hər hansı bir sənədlə Yəmənə girmək mümkün deyil. Yəmən özü İsrail qanunları ilə "düşmən dövlət" olaraq təyin olunur.

Tarixi

Yəmən Qırmızı dənizin girişində strateji mövqe tutur və Babül-Məndəb boğazı vastəsi ilə İsrailin Hind Okeanına və Uzaq Şərqə girişinə nəzarət edir. Bu da İsrail strateqlərinin nəzərində onun əhəmiyyətini artırır. Yəməndə başqa ölkələrdəki yəhudi icmalarından fərqli olaraq özünəməxsus mədəniyyətə sahib bir yəhudi icması var idi. Yəmənli yəhudilərin əksəriyyəti 20-ci əsrin ortalarında İsrailə mühacirət etmişdir. 1948-ci ilin fevral ayında İmam Yəhya ibn Məhəmməd Həmid əd-Din öldürüldü və onun ardıcılı İmam Əhməd ibn Yəhya hakimiyyətə gəldi. Yeni imam bütün ərəbləri sionist dövlətə qarşı birləşməyə çağırdı. Misirə İsrailə qarşı müharibədə kömək edəcəyini vəd etdi, lakin verdiyi töhfə əhəmiyyətsiz idi. Ərəblərin məğlubiyyətini və İsrail dövlətinin müstəqilliyini elan etməsini eşidən yeni imam İsrail hökumətinin İsrailə köçən yəhudilərdən qalan əmlaklarına görə kompensasiya tələb edə biləcəyindən qorxdu və buna görə «Qartal qanadları» əməliyyat» kimi tanınan geniş mühacirət kampaniyası çərçivəsində ölkəni tərk etməyə icazə verildi. Təxminən 50.000 yəhudi Yəməni etibarlı şəkildə tərk etdi. 1967-ci ildə ingilislərin bölgəni tərk etməsindən sonra ölkə bölündükdə, Şimali və Cənubi Yəmən fövqəldövlət istiqamətlərinə uyğun siyasət yürütməyə başladılar. Beləliklə marksist Cənubi Yəmən İsraili Amerika kapitalizminin idarə etdiyi bir vasitə kimi təsvir edərkən, Şimali Yəmən Ərəb Respublikası İsrailə qarşı sərin münasibət bəsləyən mülayim ərəb ölkələrindən biri idi. Bu praqmatik yanaşma iki ölkənin 1990-cı il mayın 22-də birləşməsindən sonra daha aydın oldu. Körfəz müharibəsi zamanı Yəmənə olan münasibət praqmatik düşüncənin bir nəticəsi idi. Yeni birləşmiş Yəmən dövlətinin Qərb koalisiyasına qoşulmamasına baxmayaraq, Səddam Hüseynə kömək üçün qoşun göndərməkdən çəkindi. Eyni zamanda özünü münaqişədə vasitəçi və vicdanlı vasitəçi kimi göstərdi. Soyuq müharibənin sonu və SSRİ-nin dağılması Sənadakı dəyərlərin yenidən qiymətləndirilməsinə səbəb oldu. Bu da ABŞ ilə münasibətlərin yaxşılaşmasına və İsrailə qarşı düşmənçiliyin azalmasına səbəb oldu.