İtaliya arısı

İtaliya arısı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Ranqsız: İlkağızlılar Tipüstü: Tüləyənlər Ranqsız: Panarthropoda Ranqsız: Tactopoda Tip: Buğumayaqlılar Klad: Pancrustacea Yarımtip: Altıayaqlılar Sinif: Həşəratlar Ranqsız: Dicondylia Yarımsinif: Qanadlılar Budaq: Metapterygota İnfrasinif: Yeniqanadlılar Ranqsız: Eumetabola Ranqsız: Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar Dəstəüstü: Hymenopterida Dəstə: Pərdəqanadlılar Ranqsız: Unicalcarida Yarımdəstə: Saplaqqarıncıqlılar Fəsiləüstü: Arıkimilər Klad: Anthophila Fəsilə: Əsl arılar Yarımfəsilə: Apinae Klad: Corbiculata Triba: Apini Cins: Əsl bal arıları Növ: Bal arısı Yarımnöv: İtaliya arısı
Beynəlxalq elmi adı
Apis mellifera ligustica Spinola, 1806
Vikinövlərdə sistematika Şəkil axtarışı ITIS   1131136 NCBI   7469 EOL   10456203

İtalya arısı və ya Liquriya arısı (lat. Apis mellifera ligustica) — bal arılarının yarlmnövlərindən biri.

Mənşəyi

İtalya arı cinsi İtaliyanın kontinental hissəsindən, Apennin yarımadasından, Alp dağlarının cənubundan, Siciliyanın şimalından gəlir. Yəqin ki, bu yarımnöv İtaliyada son buz dövründə sağ qalmışdır. Yarımnöv Pireney yarımadasından və Siciliyadan olan arılardan genetik olaraq fərqlidir. Bu bütün bal arıları arasında ən çox yayılmış cinsdir, çünki bu yarımnöv subtropik və mülayim iqlimlərin əksər növlərinə yaxşı uyğunlaşır, lakin rütubətli tropik bölgələrdə inkişaf etmir.

İtalya arıları quraq yayı, uzun müddət bal axını və mülayim, rütubətli qışı olan mərkəzi Aralıq dənizinin isti iqlimində inkişaf etmişdir. Buna görə də, uzun şiddətli qış və tez-tez soyuqlar olan uzun yazın olduğu şimal enliklərində arılar o qədər də yaxşı uyğunlaşmır və bu şəraitdə onların yetişdirilməsi əhəmiyyətli çətinliklər yaradır. Payızda balalarını gec yetişdirmək vərdişi bal istehlakını artırır. İtalya arıları adətən olduqca zəhmətkeşdirlər. İtalya arısı adı ilk dəfə 1859-cu ildə məşhur ingilis arıçı Tomas Vayt Vudberi tərəfindən təqdim edilmişdir.

Nəslinin kəsilmək təhlükəsi

İtaliya Arıçılar Federasiyası bəyanat yayıb ki, italya arısının bəzi digər arı yarımnövləri kimi risk altında olduğuna inanmaq üçün kifayət qədər dəlil var. İtalya arısının uğurla yetişdirilməsinə və yarımnövün dünyada geniş yayılmasına baxmayaraq, vəziyyət həqiqətən həyəcan verici olaraq qalır, çünki çox vaxt doğulan arıların sayı ölənlərin sayından çox olmur. Bu yarımnövün nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşməsinin səbəbləri çoxdur: xüsusən, bütün dünyada güllərin imidakloprid əsaslı insektisidlərlə müalicəsi, bundan sonra əvvəllər ciddi təhlükə altında olan arıların yarımnövləri bir çox ölkələrdə yavaş-yavaş öz sayını bərpa etməyə başlaması.

Təsviri

Rəng: Qarın qəhvəyi və sarı zolaqlara malikdir (asılı olaraq 3-dən 5-ə qədər). Müxtəlif İtalya arıları arasında üç fərqli rəng var: açıq sarı; parlaq sarı (qızıl) və çox solğun sarı. Ölçüsü: Bədənləri daha kiçikdir, döş hissənin çəkisi orta hesabla 210 mq-dır. Mərkəzi rus arısı ilə müqayisədə bədən daha yastı və tüklər daha qısadır. Xortumunun uzunluğu 6,3 ilə 6,6 mm arasındadır. Orta kubital indeks 2,2 ilə 2,5 arasındadır.

İtalya cinsinin arıları nisbətən dincdir (lakin bu xüsusiyyət digər cinslərlə kəsişdikdən sonra yox olur) və pətəyi sökərkən sakitcə çərçivələrdə qalır, bu baxımdan onlar yalnız Qafqaz arılarından geri qalır. Onlar mum güvə tırtıllarına dözmürlər və Avropa çürüməsinə digər cinslərdən daha davamlıdırlar. Bu sabitlik, ilk növbədə, digər arı cinslərindən daha çox inkişaf etmiş öz yuvalarını təmizləmək üçün müstəsna inkişaf etmiş instinktlə izah olunur. Beçə vermə orta səviyyədədir. Bu arıların vətəni Apennin yarımadasıdır, oradan dünyanın bir çox ölkələrinin ərazisinə geniş yayılmışdır: ABŞ, Kanada, Yeni Zelandiya, Avstraliya, Yaponiya və başqaları. İtalya arıları 1859-cu ildə ABŞ-yə gətirilir və o vaxtdan bəri Şimali Amerika qitəsindən demək olar ki, bütün Avropa arılarını şıxışdırırlar. Seçim nəticəsində görünüşü (bədən rəngi) dəyişib. Yetiştiriciler tergitlərdə artan sarılıq üçün ən xarakterik və fərqli xüsusiyyət kimi seçiblər. İtaliyada evdə sarı rəng birinci, ikinci və qismən üçüncü tergitlərdə arılarda mövcuddursa, o zaman Amerika seleksiyası italya arıları dördüncü və hətta beşinci tergitin əlavə sarılığı ilə xarakterizə olunur. Beləliklə, italya arı cinsi digər arı cinsləri ilə müqayisədə ən böyük seçimdən keçmişdir. Yarım zavod və ya hətta fabrik cinsi hesab edilə bilər.

Uterusun kütləsi orta hesabla 210 mq, erkən yazdan payıza qədər gündə 2300-2500 yumurta qoyur. Bal yığımı zamanı arılar uşaqlığı yumurtlamada məhdudlaşdırmır, əksinə, stimullaşdırır. Ona görə də erkən bal yığımlarında balaların inkişafına çoxlu yem xərclədikləri üçün bal məhsuldarlığına görə digər cinslərdən geri qalırlar.

Xüsusilə içəridə və ya mövsümün sonunda uzunmüddətli yaxşı bal kolleksiyası ilə bu arı cinsi yüksək məhsuldarlıq nümayiş etdirir və buna görə də yaxşı kolleksiyaçılar kimi özlərini sübut etdilər. Lakin bal axınının nisbətən zəif olduğu şəraitdə (bir koloniyaya mövsümdə 30 kq-dan az bal) onlar bu göstərici üzrə boz dağ Qafqaz arılarından geri qalırlar. İtalyan arıları yeni qida mənbələri tapmaqda çox təşəbbüskardırlar və buna görə də “arı oğurluğuna” meyllidirlər.