İvano-Frankovsk ratuşası
 | |
| Koordinatları | 49.9227/N/24.7104/E |
| Memarı | Stanislav Trelya |
İvano-Frankovsk ratuşası (ukr. Івано-Франківська ратуша) — Rınok meydanında İvano-Frankovsk mərkəzində bina. Ukraynada art deko elementləri ilə konstruktivist üslubda tikilmiş bir neçə bələdiyyə binalarından biri.
Qalitskaya küçəsi ratuşa binasına aparır. Hazırda burada İvano-Frankovsk Diyarşünaslıq Muzeyi yerləşir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
1662-ci ildə Stanislaviv (indiki İvano-Frankovsk) şəhərinin banisi Anjey Potoçki şəhərdə bələdiyyə binası tikmək qərarına gəldi. 1666-cı ildə bu məqsədlə müvəqqəti taxta bina tikildi. 1672-ci ildə ağac və daşdan yenidən tikilmişdir. Son İntibah üslubunda olan bina daş əsaslı doqquz mərtəbəli dairəvi taxta qüllə idi. 1672-ci ilin yanvarında Stanislavovu ziyarət edən alman səyyahı Ulrix fon Verdum özünün “Gündəliyində” bu şəhər meriyasının təsvirini qoyub.
Birinci meriya binası yerli şuranın və məhkəmənin iclasları üçün istifadə olunurdu. Onun qülləsi həm də Türkiyə-Polşa müharibəsi zamanı yanğın qülləsi və müdafiə funksiyasını yerinə yetirib.
Daş və taxtadan tikilmiş bələdiyyə binası cəmi bir neçə il davam etdi və şəhər Osmanlı qoşunları tərəfindən mühasirəyə alındıqdan sonra 1677-ci ildə söküldü.
1695-ci ildə memar Cozef Potokkinin əmri ilə memar Çarlz Benoit yeni bir daş şəhər zalı tikdirdi. O, 1634-cü ildə Qusyatında tikilmiş bələdiyyə binasını model kimi seçib.
Stanislavov ratuşası şəhərin ən hündür binası oldu. Xaç formalı, doqquz mərtəbəli və günbəzlə örtülmüş bir qüllə var idi. Beşinci mərtəbə səviyyəsində, günbəzdə asılmış zənglərdən istifadə edərək hər 15 dəqiqədən bir vaxtı vuran dörd siferblatlı saat var idi. Yuxarıda qüllənin ətrafında qalereya var idi, burada gözətçilər daim növbə çəkirdilər. Yanğın, düşmənin yaxınlaşması və ya başqa təhlükələr aşkar edildikdə müşahidəçilər zurna çalaraq şəhər sakinlərinə xəbərdarlıq edirdilər. Onlar üçün saatdan yuxarı bir otaq təchiz edilmişdir. İkinci və üçüncü mərtəbələrdə magistratura və məhkəmə iclasları keçirilirdi; Birinci mərtəbə tacirlərə icarəyə verilirdi, onlar burada 24 dükan açıblar. Bələdiyyə binasının zirzəmisində həbsxana var idi.
Magistraturaya binanın qərb qanadında yerləşən Potokkilər ailəsinin gerbi olan tək dəmir qapıdan keçmək olardı.
Damda bir əjdaha şəklində şeytanı məğlub edən Qalisiyanın himayədarı olan Arxangel Mixail fiquru dayandı. 1826-cı ildə bu rəqəm qasırğa tərəfindən uçuruldu və növbəti il Avstriya İmperiyasının səlahiyyətliləri onu imperiya qartalı ilə əvəz etdi.
XIX əsrin birinci yarısında bələdiyyə binasının ətrafına baxış dəyişdi. 1829-cu ildə Stanislavova yeni mer Kratter təyin edildi və o, şəhər idarəetmə sistemində islahatlar apardı. Onun adı şəhərin görünüşünü dəyişdirən əhəmiyyətli dəyişikliklərlə əlaqələndirilir.
28 sentyabr 1868-ci ildə bu bələdiyyə binası yanğında yandı[1].
1870-ci ildə yeni binanın təməl daşı qoyuldu. İş Lvov şirkəti "Maşın üsulu ilə kərpiclərin tikintisi və istehsalı cəmiyyəti" tərəfindən həyata keçirilmişdir. Memarlar Afanasi Pşibilovski və Filip Pokutinski idi. 6 iyun 1870-ci ildə bünövrəsi təntənəli şəkildə qoyuldu, içərisinə bələdiyyə binasının tarixindən bəhs edən perqament, həmçinin qədim Polşa və Avstriya sikkələri və medalları olan bir kapsul qoyuldu. 1871-ci ildə tikinti başa çatdı[2].
Sonuncu bələdiyyə binası Art Deko üslubunda tikilib və xaçın kəsişməsində qülləsi olan xaç formalı binadır. Qüllə hərbi dəbilqə formasında olan günbəzlə bitir. Dördüncü mərtəbə səviyyəsində, Polşa Respublikasının qüdrətini simvolizə edən künclərdə tunc qartallar quraşdırılmışdır. Quruluşun ümumi hündürlüyü təxminən 50 metrdir[3].
1939-cu il sentyabrın 19-da Qırmızı Ordu qoşunları şəhərə daxil oldu və Stanislavov Ukrayna SSR-in tərkibinə daxil oldu. Bələdiyyə binasındakı özəl mağazalar və restoranlar bağlanıb.
Vermaxt qoşunları tərəfindən şəhərin işğalı zamanı nasistlər bələdiyyə binasını dağıtmağa çalışdılar, lakin binanın divarları dəmir-beton monolit olduğundan onu partlada bilmədilər. Bütün divarların eyni vaxtda sökülməsi müxtəlif işğal müəssisələrinin yerləşdiyi qonşu binaların zədələnməsinə səbəb olardı. Nasistlər binanın yalnız şimal-qərb qanadını məhv etdilər.
1957-ci ildə bələdiyyə binası bərpa edildi. Yenidənqurma zamanı qartal fiqurları heykəltəraşlıq abstraksiyaları ilə əvəz edilmişdir. 1959-cu il aprelin 26-da burada İvano-Frankovsk diyarşünaslıq muzeyi açılmışdır. 2007-ci ildə bələdiyyə binasında 12 Ukrayna melodiyasını ifa edən avtomatik mexanizmli və elektron zəngli yeni saat quraşdırılıb[4].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Kowalczyk, J. Sebastiano Serlio a sztuka polska. Wrocław, 1973. p.214 (pol.)
- ↑ Rychkov, P.A. City-building evolution of Stanislav in 17th-19th centuries. "Architectural heritage". Vol.41. Moscow, 1996. (rus.)
- ↑ "City in post cards. Poland". 2021-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.
- ↑ ""The Four Town Halls of Stanislaviv"". 2024-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.