Şəbəkə suverenliyi
Şəbəkə suverenliyi, həmçinin rəqəmsal suverenlik və ya kibersuverenlik — internet idarəçiliyində dövlət kimi idarəedici qurumun şəbəkə üzərində sərhədlər yaratmaq və daha sonra bir çox hallarda belə sərhədlərdən kənarda hüquq-mühafizə olaraq nəzarət formasını tətbiq etmək səyi.[1]
Şəbəkə suverenliyi dövlət təhlükəsizliyinə, internet idarəçiliyinə, internetin milli və beynəlxalq şəbəkələrinin istifadəçilərinə təsir göstərir.
Dövlət təhlükəsizliyinə təsiri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şəbəkələr dövlətlərin suveren nəzarətini genişləndirmək üçün çətin yerlərdir. Kommunikasiya sahəsi üzrə professor Ellison Kavanaq özünün "İnternet əsrində sosiologiya" kitabında dövlət suverenliyinin şəbəkələr tərəfindən kəskin şəkildə azaldığını iddia etmişdir.[2]
ÜƏMT-nin rolu[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının orqanıdır və bütün üzv dövlətlərdə əqli mülkiyyəti qorumaq üçün nəzərdə tutulmuşdur.[3] ÜƏMT məzmuna Patent Əməkdaşlıq Müqaviləsi (PƏM) vasitəsilə müxtəlif şəbəkələri keçməyə icazə verir. PƏM dövlət sərhədləri boyunca məzmun təminatçılarının təhlükəsizliyini təmin etməklə beynəlxalq patentlərə imkan verir.[4] Bu patentlər üzərində öz şəbəkə suverenliyini tətbiq etmək dövlətlərdən asılıdır. Müəllif hüququ və şifrələmə üçün qlobal standartlar hökumətlərin əməkdaşlıq edə biləcəyi üsullardan biri kimi nəzərdən keçirilir.[5] Qlobal standartlarla şəbəkə suverenliyini tətbiq etmək daha asandır, çünki o, əqli mülkiyyətə hörmət yaradır və məzmun yaradıcılarının və provayderlərin hüquqlarını qoruyur.[6] Təklif edilən alternativlərdən biri rəqəmsal imzanın tətbiqi idi. Bu, məzmun provayderləri və hökumətlərin rəqəmsal zərf kimi məzmunu imzalaması ilə şəbəkə suverenliyini qorumaq üçün istifadə edilə bilər.[7]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Kibertəhlükəsizlik
- Verilənlər idarəçiliyi
- Verilənlərin lokallaşdırılması
- Verilənlər suverenliyi
- Rəqəmsal inklüzivlik
- Rəqəmsal öz müqəddəratını təyin etmə
- İnformasiya məxfiliyi
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Obar, Jonathan; Clement, Andrew. "Internet Surveillance and Boomerang Routing: A Call for Canadian Network Sovereignty". 1 July 2013: 2. doi:10.2139/ssrn.2311792. SSRN 2311792.
- ↑ Cavanagh, Allison. Sociology in the Age of Internet. McGraw-Hill International. 2007-04-01. 41. ISBN 9780335217250.
- ↑ Davis, J.C. "Protecting intellectual property in cyberspace". IEEE Technology and Society Magazine. 17 (2). Summer 1998: 12–25. doi:10.1109/44.682891.
- ↑ "PCT FAQs" (PDF). World Intellectual Property Organization. 25 June 2008 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 March 2014.
- ↑ Reidenberg, Joel R. "Governing Networks and Rule-Making in Cyberspace". Emory Law Journal. 45. 1996: 918.
- ↑ World Intellectual Property Organization. "Building Respect for IP". World Intellectual Property Organization. 20 March 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 March 2014.
- ↑ Reidenberg, Joel R. "Governing Networks and Rule-Making in Cyberspace". Emory Law Journal. 45. 1996: 918.