Şəki tətilləri
| Şəki tətilləri | |||
|---|---|---|---|
| Əsas münaqişə: Birinci rus inqilabı, Rusiya inqilabı | |||
| Tarix | 1903, 1905, 1907, 1912, 1915 və 1917-ci illər | ||
| Yeri | Nuxa,[a] Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası | ||
| Nəticəsi | Fəhlələrin qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| İtkilər | |||
|
|||
Şəki tətilləri və ya Nuxa tətilləri — Şəki (o vaxtlar Nuxa) fəhlələrinin iqtisadi və siyasi tətilləri. 1903, 1905, 1907, 1912, 1915 və 1917-ci illərdə keçirilmişdir. Tətillərin səbəbləri müxtəlif olmuşdur. 1903-cü il tətili Bakı tətili ilə həmrəylik, 1905-ci il tətili Qanlı bazar hadisəsinə etiraz, 1907-ci il tətili Lena gülləbaranına etiraz, digər tətillər isə iqtisadi və siyasi problemlərə etiraz üçün keçirilmişdi. Yerli bolşevik rəhbərliyinin iştirakı ilə keçirilən tətillərin əksəriyyəti fəhlələrin qələbəsi ilə nəticələnmişdir.
1903-cü il tətili[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bakı proletariatının iyul ümumi tətili ilə həmrəylik əlaməti olaraq Nuxa (indiki Şəki) ipək emalı müəssisələrində baş vermişdir. Fəhlələr iş və mənzil şəraitlərinin yaxşılaşdırılması, əmək haqqının artırılması və s. tələblər irəli sürmüşdür. Fəhlələrin inqilabi çıxışından narahat olan Çar Rusiyası hökuməti polis nəzarətini qüvvətləndirmişdir. "İskra" hökumətin bu tədbiri haqqında yazmışdır ki, ölkəni ram etmək üçün hökumət Cənubi Qafqazın 4 şəhərində, o cümlədən Nuxada polis nəzarəti tətbiq etmişdir. Tətilin iqtisadi xarakter daşımasına baxmayaraq, onun fəhlələrin gələcək mütəşəkkil mübarizəsinin hazırlanmasında böyük əhəmiyyəti olmuşdur.[1]
1905-ci il tətili[redaktə | mənbəni redaktə et]
9 yanvarda baş verən Qanlı bazar hadisəsindən sonra başlamışdır. Tətil bolşeviklərin rəhbərliyi ilə keçmiş, siyasi xarakter daşımışdır. Fevralın 17-də Bakıdan Peterburqa polis departamentinə vurulmuş teleqramda yazılmışdır: "Bu gün ...Nuxada sosial-demokratlara məxsus mətbəə tapılmışıdr. Həbs edilənlər vardır". Nuxaya Rusiya SDFP Qafqaz Komitəsinin çap olunmuş vərəqləri göndərilmişdir. İyulun sonunda başlanan Nuxa fəhlələrinin tətilində iş gününün qısaldılması, əmək haqqının artırılması, iş şəraitinin yaxşılaşdırılması və s. tələblə irəli sürülmüşdür. Tətil fəhlələrin qələbəsi ilə nəticələnmişdir. Oktyabr-noyabr aylarında keçirilən tətil Nuxanın bütün müəssisələrini əhatə etmişdir. Tətil dekabrın əvvəlində qoşun gücü ilə yatırılmışdır.[1]
1907-ci il tətili[redaktə | mənbəni redaktə et]
Fevral ayında ipək emalı müəssisələrində başlamış və bir həftədən çox davam etmişdir. Fəhlələr səkkiz saatlıq iş günü, əmək haqqının 20–25% artırılması və s. irəli sürmüşdür. Mayın 5-də on dörddən çox fabrikdə iş dayandırılmışdır. Təqribən 1,150 nəfər fəhlə tətil etmişdir. Sahibkarlar fəhlələrin tələblərini yerinə yetirməyə məcbur olmuşdur.[1]
1912-ci il tətili[redaktə | mənbəni redaktə et]
Lena gülləbaranına etiraz əlaməti olaraq "Qafqaz Lionu" adlandırılan Nuxada güclü tətil başlamışdır. Tətilə rəhbərlik edən yerli bolşevik qrupu fəhlələri inqilabi mübarizəyə çağıran intibahnamələr buraxmışdır. Mayın 7-də tətilçilər işi dayandıraraq iqtisadi və siyasi tələblərini bildirmiş və fabriklərn sahibləri ilə danışıq aparmaq üçün nümayəndə seçmişdir. Lakin danışıqlar nəticə verməmişdir. Mayın 12-də tətil daha da genişlənmişdir və təqribən 6 min fəhləni əhatə etmişdir Tətilin qüvvətlənməsini görən qəza rəisi tələbləri müzakirə üçün 11 nəfər fəhlə müvəkkili və sahibkakarla müşavirə keçirmişdir. Tətil mayın 16-dək davam etmişdir. Mütəşəkkil keçirilən bu tətildə fəhlələr bəzi tələblərinin yerinə yetirilməsinə nail olmuşdur. May tətili Rusiyada ipək sənayesi fəhlələrinin ən böyük tətili idi. Sentyabrın 1-də sahibkarlar may müqaviləsinə əsasən fəhlələrə edilən güzəştləri ləğv etmişdir. Buna cavab olaraq sentyabr 2-də səkkiz, 11-də isə altmışa qədər müəssisədə iş dayanmışdır. Tətil ümumi xarakter almışdır və təqribən 3 min fəhləni əhatə etmişdir. Sahibkarlar may müqaviləsinin şərtlərini qəbul etdikdən sonra sentyabrın 15-də tətil yatırılmışdır. Cəza tədbirləri olaraq 45 nəfər fəal fəhlənin həbs edilməsinə baxmayaraq, tətil qələbə ilə nəticələnmişdir.[1]
1917-ci il tətili[redaktə | mənbəni redaktə et]
Nuxada fəhlə və əsgərlərin, zəhmətkeşlərin ilk azad Bir May nümayişi keçirilmişdir.Mayın ortalarında Nuxanın ən böyük baramaaçma fabrikinin fəhlələri tətilə başlamışdır. Onlar səkkiz saatlıq iş günü, əmək haqqının artırılmasının və s. tələb etdilər. İyunun 8-də Nuxa Fəhlə Deputatları Soveti şəhərin müəssisələrində səkkiz saatlıq iş günü tətbiq edilməsi haqqında qərar qəbul etmişdir.[1]
Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ İndiki Şəki.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 5 Нуха тәтилләри // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 305.