Şahqulu Sultan Əfşar
| Şahqulu Sultan Əfşar | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | Bilinmir |
| Doğum yeri | Bilinmir |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Səfəvi imperiyası |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Xidmət illəri | 1528-1576 |
Şahqulu Sultan Əfşar və ya Şahqulu bəy Yüzbaşı Əfşar — Səfəvi imperiyasında xidmət etmiş siyasi və hərbi xadim. I Təhmasibin dövründə fəaliyyət göstərmiş, Kirmanın hakimi olmuşdur.[1]
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şahqulu Sultan Əfşar tayfasından və Xəlil xanın oğlu idi. 1528-ci ildə o, I Təhmasib tərəfindən Kirmanın hakimi təyin edildi. Bundan sonra Şahqulu Sultan Əfşar I Təhmasibə sona qədər sadiq şəkildə xidmət etdi. Bu müddət ərzində o, ən güclü vilayət hakimlərindən biri olmaqla birlikdə, hərbi qüvvələri ilə I Təhmasibi onun hakimiyyəti dövründə baş vermiş bütün hərbi əməliyyatlarda dəstəklədi. 1544-cü ildə Şah Təhmasib Şahqulu Sultana Böyük Moğol imperatorunu geri dönüş yolunda müşayət etməsini əmr edir. Hümayun üsyan nəticəsində taxtından məhrum qalmış, I Təhmasibə sığınmış və ondan hakimiyyətini geri qaytarmaq üçün yardım etməsini istəmişdir. Ona yardım üçün verilən orduya komandanlıq edənlərdən biri də Şahqulu Sultan olmuşdur. Bu yürüş nəticəsində Hümayun yenidən taxtına çıxmış, Qəndəhar, Qəznə və Kabil geri qaytarılmışdır. 1546-cı ildə Şahqulu Sultan Əlqas Mirzə üsyan qaldırdığında Şah Təhmasibin yanında Təbrizdə idi. O, şəhərdə Əfşar və Zülqədər tayfaları arasında baş vermiş toqquşmaya qarışmışdı və bu toqquşma imperiya üçün təhlükəli vəziyyət ala bilərdi. Şah Təhmasib buna şəxsən müdaxilə edir və qarşıdurmaya son qoyur. Tayfaların liderləri, Şahqulu Sultan da daxil olmaqla Şahın sarayına - dövlətxanaya gedirlər. Onlar şahın qarşısında bir-biriləri ilə birdə dava etməyəcəklərinə and içirlər və şah xəzinəsinə ümumilikdə və ya tək-tək olaraq min tümən hədiyyə verməyi öhdələrinə götürürlər. Buna bənzər tayfalararası toqquşa hadisəsi Təhmasibin gəncliyi zamanı - 1524-1525-ci illərdə Ustaclı və Rumlu tayfaları arasında da olmuşdu. Lakin 1546-cı ildə Şah Təhmasib belə toqquşmaları dayandıra biləcək qədər güclü idi.
Şah Təhmasibin ordusu tayfalardan toplanan ordu idi. Adi hallarda bu ordunu təşkil edən qüvvələr əyalətlərdə qalırdılar və bu tayfadan olan şəxs də həmin əyalətin hakimi hesab edilirdi. Müharibə başladıqda isə bu ordular şahın əsas qüvvələri ilə birləşmək üçün çağırılırdı. Təkcə şahın hərbi yürüşlərdəki uğuru deyil, həmçinin tayfa liderlərinin nüfuzu onun hərbi yürüşlərə gətirdiyi döyüşçülərin sayındanasılı idi. Osmanlı imperiyası ilə olan müharibə zamanı - 1548-ci ildə Şahqulu Sultan Şah Təhmasibin əsas ordusuna Qaracadağda qatıldığı zaman min nəfərlik dəstəyə malik idi, Şiraz hakimi İbrahim xan Zülqədər isə 2500 döyüşçüyə, bir çox kiçik bölgə hakimləri isə 300-500 döyüşçüyə malik idi. Rütbəsi İbrahim xandan aşağı olan Şahqulu Sultan buna baxmayaraq əhəmiyyətli bir dəstəyə komandanlıq edirdi və bu, onun bu dövrün bütün əsas hərbi yürüşlərində iştirakını izah edir. Bu müharibədə Şahqulu Sultanın Gürcüstanla (Gürcüstan) sərhədində yerləşən Qars qalasının ətrafına hücum edərək talan etdiyi bildirilir. Şahqulu daşıya biləcəyi bütün mal-qaranı: 5000 at, 100000 qoyun və 50000 inəyi özü ilə gətirərək qayıtdı.[2]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Abrahams, 2013. səh. 253
- ↑ Abrahams, 2013. səh. 254
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
S. Abrahams. A historiographical study and annotated translation of volume 2 of the Afzal al-Tavarikh by Fazli Khuzani al-Isfahani. 2013.