Şaman burnu
| Şaman burnu | |
|---|---|
 | |
| Yerləşməsi | |
| 51°41′43″ şm. e. 103°42′31″ ş. u. | |
| Akvatoriya | Baykal gölü |
| Ölkə |
 Rusiya |
|
|
|
.jpg)
Şaman burnu (bur. Айха Шулуун, rus. Шаманский мыс) — Baykal gölünün qərb qutaracağında, Slyudyanka şəhəri ilə Kultuk qəsəbəsi arasında yerləşən burun. Yerli sakinlər və turistlərin ən sevimli istirahət məkanlarından biridir.
Gölün içərilərinə 600 m məsafədə daxil olur. Kultuk körfəzinin mərkəzində yerləşir. Burunun şərq hissəsi «Starı kamen» adlanır. Eni 30 m, uzunluğu isə 200 netrdən çoxdur. Əsas buruna 10 m eni olan bərzəxlə birləşir.
Toponim və yerli adətlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Buryatlar arasında burun müqəddəs sayılır. Buryatca Ayxa-Şulun adlanır və tərcümədə «Köhnə daş» mənasını verir. Deyilənə görə burada mağaraların birində şaman dəfn olunmuşdur. Bundan sonra burun qurbangaha çevrilir. Burunun hazır ki, adı da buradan götürülmüşdür[1].
Geologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şaman burnu Hamar-Daban daş sisteminin bir davamıdır. Onun uzunluğu 640 metrdir. Əsasən qranit və mərmərdən təşkil olunmuşdur. Bəzi hissələr isə əhəngdaşıdır. Burada əhəng daşından dolayı mağaralar vardır. Şaman burnunda vaxtı ilə "Xortum qayası" olmuşdur. Xortum adını xarici görünüşündən almışdır. Onun şəkli olan açıqcalar da buraxılırdı. Ancaq qaya əhəng daşı olması səbəbi ilə partladılmışdır[1].
Arxeoloji tapıntılar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bəzi məlumatlar görə burunda 1860-cı illərdə aparılmış qazıntılar zamanı qədim insan skeletləri və kəlləsi aşkarlanmışdır. Anvcaq bunu isbatlayan dəlillər yoxdur. 1924-cü ildə Pavel Xoroşix, 1929-cu ildə isə Aleksey Okladnikov burunda arxeoloji qazıntılar aparmışdır. Onlar burundan müxtəlif artefaktlar aşkarladığını bildirmişdir.
Burunda genişmiqyaslı arxeoloji qazıntılara 13 oktyabr 1962-ci ildən başlanılmışdır. 1965-ci ildə şagirdlər qazıntılar arasından insan kəlləsinə aid sümük aşkarlayırlar. Bir müddət sonra Aleksey Timvanenko qayıq ilə burun sahillərinə reydə çıxır. Burad iki skelet aşkarlayır. Buradan aşkarlanan tapıntılar neolit dövrünə aid olmuyşdur. Burada əmək alətləridə aşkarlanır.
Bundan başqa Şaman burnunda müxtəlif dövrlərə aid olan 6 arxeoloji abidə aşkarlanmışdır.
Mağaralar[redaktə | mənbəni redaktə et]
baykal sahilində çoxlu sayda mağara vardır. Onlardan bir çoxu Şaman burnunda yerləşir. Bu mağaralarda qədim insan məskənləri olmuşdur. Üstəlik qaya üstü reəsmlərə də rast gəlinirdi. Ancaq hazırda mağaralar suyun altındadır. Buna səbəb Baykalın səviyyəsinin qalxmasıdır. ancaq mağaralardan birini göldən qayıqla üzərkən, qışda isə quz üzərindən görmək mümkündür.
Müasir vəziyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]
Baykalın səviyyəsi İrkutsk SES və İrkutsk su anbarının inşasından sonra artmışdır. Yolun bir qismi suyun altında qalmışdır. Olxinski platosu və Baykal gölünün sahili ilə Baykal avtomagistralı keçir.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Şaman burnu Arxivləşdirilib 2018-11-09 at the Wayback Machine
- Шаманский мыс - как добраться[ölü keçid]
- «В защиту Шаманского мыса» и другие статьи Arxivləşdirilib 2018-11-07 at the Wayback Machine
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 "Шаманский мыс - Байкалер.ру - сайт о Байкале". 2018-11-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-01.