Əfqanların Pakistandan deportasiyası
Əfqanların Pakistandan deportasiyası və ya rəsmi olaraq Qanunsuz Əcnəbilərin Repatriasiya Planı — Pakistan hökuməti tərəfindən elan edilmiş, etibarlı Pakistan vizası olmayan və ya vizasının müddəti bir ildən çox keçdiyi halda Pakistanda qalmış əcnəbi vətəndaşların, əsasən əfqanların repatriasiyasını nəzərdə tutan plan. İcrasına 1 noybar 2023-cü ildən start verilmişdir.[1] Hökumət bu qeyri-qanuni əcnəbilərin, o cümlədən Əfqanıstan vətəndaşlarının repatriasiyası üçün hərtərəfli planı yekunlaşdırmışdır.[2] Əcnəbilərin ölkədən çıxarılmasının motivi qeyri-qanuni fəaliyyət və zorakılığın, o cümlədən intihar hücumlarının artmasıdır. 1 noyabr tarixində 200,000 əfqan Pakistanı tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır.
Qanunsuz Əcnəbilərin Repatriasiya Planı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qanunsuz Əcnəbilərin Repatriasiya Planına qeyri-qanuni, qeydiyyatdan keçməmiş və ölkədə qalma müddəti keçmiş əcnəbilərin müəyyən edilməsi və deportasiya edilməsi daxildir.[3] Repatriasiya prosesinin ardıcıl mərhələlərlə həyata keçirilməsi planlaşdırılmışdır.[4] Pakistan Daxili İşlər Nazirliyi bu şəxslərin hərtərəfli skrininq edilməsindən sonra sərhədi keçməsinə kömək etmək üçün bütün ölkə üzrə 49 saxlama məntəqəsi yaratmışdır. Bu saxlama mərkəzləri Pəncabın bütün 36 rayonunda, üçü Hayber-Paxtunxvada, ikisi Sinddə və üçü Bəlucistanda yaradılmışdır. Federal paytaxt İslamabad və Gilgitdə də bir saxlama mərkəzi yaradılmışdır.[2][5]
Daxili işlər naziri səlahiyyətlərini icra edən Sərfraz Buqti səlahiyyətlilərə və qurumlara möhlət müddəti bitdikdən sonra saxlama mərkəzlərində saxlanılan qeyri-qanuni miqrantlara hörmətlə yanaşmağı, qadınlar, uşaqlar və qocalarla bağlı xüsusi tədbirlər görməyi tapşırmışdır. Saxlama mərkəzlərində qida və tibb müəssisələri üçün şərait yaradılmışdır.[6] O, həmçinin bildirmişdir ki, miqrantlara kömək etmək və ya onlara sığınacaq verməklə məşğul olan hər kəs cinayət məsuliyyətinə cəlb olunacaq, öz evini qeyri-qanuni miqrantlara icarəyə verən hər kəsə cinayət ortağı kimi yanaşılacaq və qanuna uyğun olaraq mühakimə olunacaq. O, Pakistan vətəndaşlarını qeyri-qanuni immiqrantlar və onların yaşayış yerləri barədə hökumətə məlumat verməyə çağırmışdır.[7][8]
Zəmin[redaktə | mənbəni redaktə et]
Plan Pakistanda terror hücumlarının artmasına cavab olaraq hazırlanmışdır. Pakistan rəsmiləri bildirmişdilər ki, yanvar ayından bəri intihar hücumu nəticəsində 24 partlayış halı qeydə alınmış, onlardan 14-ü Əfqanıstan vətəndaşları tərəfindən həyata keçirilmişdir.[9] Bu yaxınlarda Pakistanın cənub-qərbindəki Bəlucistan əyalətində iki hərbi obyektə hücum edən 11 yaraqlıdan 8-i əfqan olmuşdur.[10]
3 oktyabr 2023-cü ildə Baş nazir Ənvər-ül Haq Kakarın sədrliyi ilə keçirilən Milli Fəaliyyət Planının (MFP) yüksək komitə iclasında qeyd etmişdir ki, ölkədə qeyri-qanuni yaşayan bütün əcnəbilər könüllü olaraq ölkəni tərk etməli və ya oktyabrın 31-dək deportasiya ilə üzləşməlidirlər.[11]
Pakistan hökuməti çoxlu sayda əfqan da daxil olmaqla, müvafiq sənədləri olmayan bütün şəxslərə Pakistanı tərk etmək üçün bir aylıq müddət müəyyən edib. Rəsmi məlumata görə, bu müddət ərzində 100 mindən çox əfqan könüllü olaraq vətənlərinə qayıtmışdır.[12] Daxili işlər naziri səlahiyyətlərini icra edən Sərfraz Buqti 2023-cü ildə Pakistanda baş verən intiharçı partlayışların əhəmiyyətli hissəsinin Əfqanıstan vətəndaşları tərəfindən təşkil edildiyini açıqlamışdır.[13] O, daha sonra bildirmişdir ki, Pakistan təxminən 4,4 milyon əfqana ev sahibliyi edir. Onlardan 1,4 milyonu qaçqın, 1,3 milyonu mühacir və 1,7 milyondan çoxu isə Pakistanda müvafiq icazə olmadan məskunlaşır.[14]
Əfqanların Pakistana miqrasiyasının tarixi 1979-cu ilə gedib çıxır. Bu zaman sovet qoşunlarının Əfqanıstanı işğal etməsindən sonra üç milyondan çox əfqanın Pakistana sığınmasına səbəb olmuşdu.[15][16] Bir çoxları öz ölkələrinə qayıtsa da, həm sənədli, həm də sənədsiz Əfqanıstan vətəndaşlarının xeyli hissəsi Pakistanda qalmışdır.[17][18] Bu səbəbdən Pakistanın əfqanəsilli sakinlərinin çoxu Pakistanda doğulub böyümüş və heç vaxt Əfqanıstanda olmamışdır.[19][20] Pakistan hökuməti 2023-cü ildə baş verən hücumları Əfqanıstanda "Taliban"ın çoxsaylı hücumlar təşkil edən "Təhrik-i-Taliban-i-Pakistan" (TTP) təhlükəsiz sığınacaq verməsi ilə əlaqələndirir.[17][18]
2023-cü ildə Pakistan təxminən iki milyon əfqanın ölkədən "tədricən" və "mütəşəkkil" şəkildə qovulmasını əmr etmişdir. Sentyabr ayında bu barədə açıqlama verən Pakistan hökuməti "sənədsiz" əfqan sakinlərinə 1 noyabr tarixinə qədər könüllü olaraq Əfqanıstana köçmələrini və ya deportasiya edilmələrini bildirmişdir.[21] 2021-ci ilin avqustunda Taliban tərəfindən Əfqanıstanı ələ keçirdikdən sonra Pakistana ən azı daha 600,000 əfqan qaçqın gəlmişdir.[22][23]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Archived copy" (PDF). 30 October 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ 1 2 "Comprehensive plan finalized for repatriation of illegal foreigners". www.radio.gov.pk. 5 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ "Archived copy" (PDF). 5 November 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ "Caretaker federal govt decides repatriation of 11 lac foreigners/Afghans residing illegally". 26 September 2023. 4 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ "More than 165,000 Afghans flee Pakistan after deportation order". France 24 (ingilis). 2 November 2023. 4 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ "Officials must be respectful with undocumented immigrants, directs Bugti". 31 October 2023. 6 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2023.
- ↑ "Pakistan to Expel over a Million Illegal Migrants After November 1. Here's Why". 2023-11-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-07.
- ↑ "Govt launches action against Illegal immigrants as deadline ends". November 2023. 2023-11-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-07.
- ↑ Shahzad, Asif; Shahzad, Asif. "Pakistan orders illegal immigrants, including 1.73 mln Afghans, to leave". Reuters. 3 October 2023. 2 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023 – www.reuters.com vasitəsilə.
- ↑ "Pakistan to Begin Deportation of 1.7 Million Undocumented Afghans". Voice of America. 3 October 2023. 6 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2023.
- ↑ "Govt launches action against Illegal immigrants as deadline ends". The Nation. 1 November 2023. 6 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2023.
- ↑ Hussain, Abid. "Thousands of Afghan refugees fleeing Pakistan as deportation deadline looms". Al Jazeera. 4 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ Hussain, Abid. "Why is Pakistan planning to deport undocumented Afghans?". Al Jazeera. 8 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2023.
- ↑ "Pakistan says it will deport 1.7m Afghans and all other 'illegal immigrants'". The Guardian. 6 October 2023. 7 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2023.
- ↑ Ghosh, Anwesha. Afghan Migration and Pakistan's Policy Response: Dynamics of Continuity and Change // Public Policy Research in the Global South. 2019. 215–230. doi:10.1007/978-3-030-06061-9_12. ISBN 978-3-030-06060-2. 9 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2023.
- ↑ Kugelman, Michael. "Why Is Pakistan Expelling 1.7 Million Afghans?". Foreign Policy (ingilis). 1 November 2023. 3 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ 1 2 "Why is Pakistan planning to deport undocumented Afghans?". 8 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2023.
- ↑ 1 2 "Pakistan abruptly turns against Afghan refugees, calls for deportations". Washington Post (ingilis). 5 October 2023. 3 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 October 2023.
- ↑ Hussain, Abid. "'Where do I go back to?': Expelled Afghans battle chaos at Pakistan border". Al Jazeera (ingilis). 3 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ Yeung, Sophia Saifi, Jessie. "'There is no school for girls': Afghans who fled to Pakistan sent back to a homeland that is foreign to many". CNN (ingilis). 3 November 2023. 3 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.
- ↑ "Pakistan's Plan to Expel Illegal Afghan Migrants Alarms UN". VOA. 28 September 2023. 7 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2023.
- ↑ "Hundreds of thousands of Afghan migrants face deportation from Pakistan". NBC News. 1 November 2023. 7 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2023.
- ↑ Khan, Munir Ahmed And Riaz. "Dozens of Afghans who were illegally in Pakistan are detained and deported in nationwide sweeps". CP24 (ingilis). 1 November 2023. 5 November 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 November 2023.