Əkin çovdarı

Əkin çovdarı
Secale cereale
Elmi təsnifat
Aləmi: Bitkilər Şöbə: Örtülütoxumlular Sinif: Birləpəlilər Yarımsinif: Kommelinid Sıra: Qırtıcçiçəklilər Fəsilə: Qırtıckimilər Cins: Çovdar Növ: Əkin çovdarı
Elmi adı
Secale cereale L.
Sinonimlər
Secale fragile M.Bieb.
Vikinövlərdə sistematika Şəkil axtarışı ITIS   42090 NCBI   4550 EOL   1115159 GRIN   317600 IPNI   421164-1 TPL   kew-441740

Əkin çovdarı (lat. Secale cereale) – qırtıckimilər fəsiləsinin çovdar cinsinə aid bitki növü.

Çovdarın ilk dəfə E.ə.6500 illərində Asiyanın cənub-qərbində yetişdirildiyi sanılmaqdadır. Soyuğa ən dayanıqlı taxıl olan çovdar yüksək yerləri, qumlu və zəif torpaqları sevər. Rusiya, İskandinav ölkələri kimi qışları çox sərt keçən bölgələrdə belə yetişdirilər və payızda əkilib ertəsi il yay başlarında biçilər. Üstəlik buğda, arpa, qarğıdalı və düyü əkinçiliyinə əlverişli olmayan ən səmərəsiz torpaqlarda belə o biri taxıllardan daha yaxşı məhsul verər.

Ümumiyyətlə 1-2 metr yüksəkliyə çatan çovdarın görünüşü arpaya çox bənzər. Dənələri buğdaya görə daha incə uzundur. Daha çox çörəklik un və heyvan yemi olaraq qiymətləndirilən çovdarın içində karbonhidrat, zülal, kalium və B vitamini tapılar.

Sinonim

• Secale aestivum Uspenski [Invalid]
• Secale ancestrale (Zhuk.) Zhuk.
  • Secale ancestrale var. aidinum Zhuk.
  • Secale ancestrale var. arenosum Zhuk.
  • Secale ancestrale var. karaburun Zhuk.
  • Secale ancestrale var. spontaneum Zhuk.
• Secale arundinaceum Trautv.
  • Secale cereale subsp. ancestrale Zhuk.
  • Secale cereale var. ancestrale (Zhuk.) Kit Tan
• Secale cereale f. brevispicatum (Waisb.) Soó
  • Secale cereale subsp. indo-europaeum Antrop.
• Secale cereale f. montaniforme (Antal.) Soó
  • Secale cereale subsp. rigidum Antrop.
  • Secale cereale var. spontaneum Zhuk.
  • Secale cereale subsp. tetraploidum Kobyl.
  • Secale cereale subsp. tsitsinii Kobyl.
  • Secale cereale var. vernum L.
• Secale compositum Poir. [Invalid]
• Secale creticum Sieber ex Kunth [Invalid]
• Secale hybernum Poir. [Invalid]
• Secale spontaneum Fisch. ex Steud. [Invalid]
• Secale strictum C.Presl
• Secale triflorum P.Beauv.
• Secale turkestanicum Bensin
• Secale vernum Poir. [Invalid]
• Triticum cereale (L.) Salisb.
• Triticum cereale f. brevispicatum Waisb.
  • Triticum cereale var. montaniforme Waisb.
• Triticum cereale f. montaniforme Waisb.
• Triticum ramosum Weigel
• Triticum secale Link
• Triticum strictum C. Presl

İstehsal və istehlak statistikaları

istehsalçı – 2005 ( milyon metrik ton)
Rusiya	3,6
Polşa	3,4
Almaniya	2,8
Belarus	1,2
Ukrayna	1,1
ÇXR	0,6
Kanada	0,4
Türkiyə	0,3
ABŞ	0,2
Avstriya	0,2
Dünya Cəmi	13,3
Qaynaq : BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO)