Əsl şotlandiyalı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Şotland əsgərlərinə ünvanlanan karikatura, 1815-ci il

Əsl şotlandiyalı (ing. True Scotsman) — alt paltarları olmadan kilt geyən kişilər ilə əlaqədar Şotlandiyada istifadə olunan satirik ifadə[1]. Alt paltarı olmadan kilt geymək ənənəsinin əslində orduda çıxmasına baxmayaraq, o, adət-ənənəyə diqqətsiz münasibət və ya hətta saymamazlıq ifadəsi kimi Şotlandiya folkloruna daxil olmuşdur[2].

Yaranma[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kiltin alt paltar olmadan geyinmə ənənəsi, onun Şotland hərbi geyiminin bir hissəsinə çevrilməsindən sonra yaranmışdır, bu da sonralar ingilis dilində çılpaq bədənə geyinən kilt geyimini bildirən «go regimental» (alay üslubunda getmək) və «military practice» (hərbi təcrübə) kimi ifadələrin (evfemizmlərin) yaranmasına səbəb olmuşdur[2][3]. Birinci Dünya Müharibəsi zamanı qərb cəbhəsində xidmət göstərən bəzi yüksək səviyyəli çavuşlar paraddan əvvəl əsgərlərin kiltlərini yoxlamaq üçün bir qolf çubuğunun və ya əsanın ucuna kiçik bir güzgü bağlayırdılar. 1950-ci ildən isə əsgərlər kazarmaların döşəməsinə yerləşdirilmiş güzgü vasitəsilə Baş çavuş tərəfindən yoxlanılır[3]. 1997-ci ildə "Qara Mühafizəçi" (ing. Black Watch) adlı Şotlandiya Kral alay batalyonunun əsgərləri Honqkonq şəhərində keçirilən hərbi mərasim zamanı küləkli hava səbəbiylə yerli və xarici mətbuatın diqqət mərkəzində olmuşdular[2].

Lakin, ənənəvi Şotlandiya dağ rəqs ifaçıları və Haylanders oyunlarınıniştirakçılarından müsabiqənin qaydalarına uyğun olaraq sadə və layiqincə geyinmək tələb olunur. Dağ rəqs müsabiqələri və Şotlandiyanın Hayland oyunlarının qeyri-rəqabətli ifaları zamanı rəsmi Şuranın (Scottish Official Board of Highland Dancing — SOBHD) əsasən alt paltarları üzərində məhdudiyyətlər tətbiq olunur: "Kiltin altına ağ rəng olmamaq şərti ilə qara və ya tünd çalarlı alt paltarları geymək lazımdır"[4]. Dağ rəqs ifaçılarından da müsabiqə zamanı hər hansı bir şort geyinmək tələb olunur.

Kiltin yoxlanılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şotlandiyada hər il keçirilən "Dağlı oyunlarında" iştirak edən gənc oyunçular.

"Əsl şotlandiyalı" termini ən çox kiltin yoxlanılması ilə əlaqədar istifadə olunur və bu proses bəzən aşağıdakı kimi baş verir:[5][6]

Kilt daşıyıcısından onun "əsl şotland" olub olmadığını soruşulur. O isə öz növbəsində bu sorğuya müsbət və ya mənfi cavab verir. Bəli, yəni müsbət cavab verildikdə şəxs və ya vəziyyətdən asılı olaraq fərqli sübut tələb oluna bilər. Cavabın mənfi olduğu halda isə alt paltarı çox vaxt müsadirə oluna bilər.

"Şeytan tumanları" (ing. The Devil's Panties) adlı məşhur veb-komikslərin müəllifi Cenni Briden (Jennie Breeden) kiltləri komik şəkildə yoxlamaq məqsədilə müntəzəm olaraq ventilyatordan istifadə edir[7][8].

Fentezi azarkeşləri və intibah festival (ing. Renaissance fair) iştirakçıları arasında kiltin populyarlığı nəzərə alaraq, kostümlu tədbirlərdə kiltin alt parlarla və paltarsız geyinildiyini təsdiqləyən yoxlamalar geniş yayılmışdır[9][10]. Bu yoxlamalar özündə müəyyən bir ritual daşıyır, çünki kilti geyinmiş şəxsin rəsmi icazəsi olmadan yoxlama cinsi sui-istifadə və ya təcavüz kimi qəbul oluna bilər[11].

Mədəniyyətdə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Şotland olmayan və "əsl şotlandlı" olduğunu müəyyən etmək üçün kiltlərin yoxlanılması ənənəsi ilə ilə tanış olmayan insanları bu ənənə çox xəcalətli, həmçinin ikiqat mənaları (ing. Double entendre) ilə iftiralara və ifadələr (insinuasiyalar) qarşısında müdafiəsiz edə bilər. Bunun səbəbi günahsız bir sualın qəflətən sorğuçuya münasibətin tamamilə dəyişə bilmək qorxusudur. Belə ki, "Kiltin altında bir şey geyinilibmi?" sualına misal üçün, aşağıdakı cavablar ola bilər: "Xeyr, heç bir şey geyinilməyib, iş üçün hər şey saz vəziyyətdədir!" (burada ingilis dilində "geyilən" və yaxud "geymək" mənasını verən to wear feili dolayısı şəkildə işlədilir) və ya "Bəli, corab, ayaqqabı və talk tozu" və ya "Bəli, corab, ayaqqabı və dodaq boyasının iki çaları" (burada "çalarlar" əslində penis ifadəsini nəzərdə tutur). Üzərində komik "Kilt müfəttişi" və ya "Kiltlərin rəsmi müfəttişi" yazıları ilə bəzədilmiş T-shirtləri (yəni köynəkləri) Şotlandiyanın bir çox turist mağazalarında və online mağazalarında əldə etmək mümkündür.
  • "Carry On", "Carry On… Up the Khyber" adlı aşağı büdcəli komediya seriyalının XVI filminin süjeti, uydurma Şotlandiya alayının birində xidmət göstərən əsgərlərinin "əsl şotlandiyalı" olmadıqları faktının aşkar olunmasından dərhal sonra hadisələrin necə cərəyan etməsi barədə bəhz edir.
  • "Monti Paytonun uçan sirki" adlı komediya serialında göstərilən "İdeal ay"[12] sərgisində ən məşhur turistik attraksionlardan biri "Təbii qaz" şirkəti tərəfindən hazırlanmış "damalı şalvar geyinən şotlandiyalı" eksponatı idi. Təntənəli podiumda duran Hayland rəqs ifaçısının rolunu Con Kliz (John Cleese) ifa edirdi. Eksponatın qarşısında keçən qoca qadınlar onun kiltini qaldıraraq, onun altını heyranlıqla seyr edirdilər.
  • 1949-cu ilin The Hasty Heart filmində Ronald Reyqanı oynayan amerikalı oğlan kiltin altından heç nəyin geyinilmədiyinə israrcasına inanmır və filmdə əsgərlərin qəhrəman Riçard Toddun geyindiyi kiltin altına baxmaq üçün cəhd etmək səhnələri bir neçə dəfə göstərilmişdi. Nəhayət əsgərlərdən biri kiltin altına baxa bilir və bu zaman hamı gülməyə başlayır. Bunun səbəbi çox guman ki, Toddun həqiqətən də kiltin altında heç bir şey geyinməməsi idi.
  • Cəsur ürək filmində göstərilən döyüş epizodunda, İngiltərəyə qarşı mücadilə aparan Vilyam Volosun ordusunun hər bir üzvü öz nifrətini ingilislərə nümayiş etdirmək üçün birgə kiltlərini qaldıraraq öz arxalarını düşmənə göstərirlər.
  • Simpsonlar cizgi serialında "Villi" adlı bağban (Willy, the gardener) personajı mövcuddur. Şotland olduğundan o bayram günlərində kilt geyinməyi çox sevir. Lakin kilt müxtəlif səbəblərdən (məsələn güclü küləkdən) qalxmağa adət edir; buna baxmayaraq Villini bu məsələ heç bir halda narahat etmir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ http://www.neil-simpson.com/books.htm Arxivləşdirilib 2007-10-31 at the Wayback Machine «He was singing on stage in Scotland and inadvertently proving he was a true Scotsman with nothing on underneath his kilt». Neil Simpson, excerpt from Lorraine Kelly: The Biography: The True Story of Lorraine Kelly, TV’s Best Loved Presenter, May 31, 2007, Accessed May 12, 2008
  2. ↑ 1 2 3 Royle, Trevor. "When a blue moon has more to do with the wind-chill factor". The Sunday Herald. January 14, 2001. September 25, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 25, 2014.
  3. ↑ 1 2 "Scots tradition hit by cover-up ruling". London: The Times. August 2, 2004. 2010-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-12.
  4. ↑ "Dress code" (PDF). Scottish Official Board of Highland Dancing. 2012-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-13.
  5. ↑ Hugo Rifkind. "Nice bit of skirts, lads". London: The Times. December 3, 2002. 2008-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-12.
  6. ↑ "Dying Garry weds his bride Katie Campling". The Huddersfield Daily Examiner. February 11, 2008. 2011-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-12.
  7. ↑ Kilt Blowing with the Devil’s Panties Happysin — YouTube
  8. ↑ "interview: jennie breeden on 'the devil's panties' (it's not satanic porn!) | mindpollution.org". 2011-10-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-26.
  9. ↑ "How to assemble your OWN kilt-lifting kit". 2012-08-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-15.
  10. ↑ "Have you ever given or received a kilt check?". Ren fair Quiz. 2012-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-15.
  11. ↑ "All kilt wearers have experience of being attacked by wild females desperate to know what's underneath". The Sunday Post. 7th Mar 2004. 2012-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-15.
  12. ↑ Летающий цирк Монти Пайтона, эпизод 37, серия 3
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Əsl_şotlandiyalı&oldid=7393398"