243 İda üçün mənbəyə bax

{{Planet
| label_width              = 
| adı                      = 
| simvol                   = <!--[[Fayl:|14px]]-->
| şəkil                    = <!--[[Fayl:|260px]]-->
| şəkil alt                = 
| izah                     = 
| background               = <!-- #FFFFC0 -->
| kəşf ist                 = <ref name="ReferenceA">...</ref>
| kəşf edən                =
| kəşf yeri                = 
| kəşf tarixi              = 
| kəşf üsulu               = 
| cpm adı                  = 
| tələffüz                 = 
| şərəfinə adlandırılıb    = 
| alt adlar                = 
| cp kateqoriyası          = 
| sifətlər                 = 
| orbit ist                = <ref name="ReferenceA">...</ref>
| orbit diaqramı           = <!-- [[Fayl:|260px]]-->
| dövr                     = 
| dəyişkənlik              = 
| müşahidə dövrü           = 
| apsidi                   = 
| afelisi                  = 
| perigelisi               = 
| periastrı                = 
| apoastrı                 = 
| periapsidi               = 
| apoapsis                 = 
| böyük yarımoxu           = 
| orbitinin orta radiusu   = 
| ekssentrisiteti          = 
| siderik dövrü            = 
| sinodik dövrü            = 
| orbital sürəti           = 
| orta anomaliyası         = 
| orta hərəkəti            = 
| əyilməsi                 = 
| bucaq yerdəyişməsi       = 
| qalxan milinin uzunluğu  = 
| periastrın uzunluğu      = 
| periastrın vaxtı         = 
| perisentr arqumenti      = 
| yarı rəqs amplitudu      = 
| nəyin peykidir           = 
| peykləri                 = 
| mokm                     = <!--(ancaq Yer MOKM üçün)-->
| merkuri mokm             = 
| venera mokm              = 
| mars mokm                = 
| yupiter mokm             = 
| saturn mokm              = 
| uran mokm                = 
| neptun mokm              = 
| tisseran                 = <!--(Yupiter tesseran parametri)-->
| öz orbit is              = <ref name="ReferenceA">...</ref>
| öz böyük yarımoxu        = 
| öz ekssentrisitet        = 
| öz əyilməsi              = 
| öz orta hərəkəti         =
| perigelis qiyməti        = 
| qalxan mili qiyməti      = 
| fizik ist                = <ref name="ReferenceA">...</ref>
| ölçüləri                 = 
| orta radiusu             = 
| ekvator radiusu          = 
| qütb radiusu             = 
| qütb sıxılması           = 
| böyük dairəsinin çevrəsi = 
| səthinin sahəsi          = 
| həcmi                    = 
| kütləsi                  = 
| sıxlığı                  = 
| sərbəstdüşmə təcili      = 
| ətalət faktoru momenti   = 
| ikinci kosmik sürəti     = 
| fırlanma dövrü           = 
| siderik fırlanma dövrü   = 
| fırlanma sürəti          = 
| oxunun mailliyi          = 
| düz qalxması             = 
| meyllənməsi              = 
| qütb səma eni            = 
| qütb səma uzunluğu       = 
| albedo                   = 
| temperatur               = 
| temp adı 1               = 
| min temp 1               = 
| orta temp 1              = 
| maks temp 1              = 
| temp adı 2               = 
| min temp 2               = 
| orta temp 2              = 
| maks temp 2              = 
| temp adı 3               = 
| min temp 3               = 
| orta temp 3              = 
| maks temp 3              = 
| temp adı 4               = 
| min temp 4               = 
| orta temp 4              = 
| maks temp 4              = 
| spektral sinfi           = 
| ailə                     = 
| görünən ulduz həcmi      = 
| mütləq ulduz həcmi       = 
| bucaq diametri           = 
| atmosfer ist             = <ref name="ReferenceA">...</ref>
| atmosfer təzyiqi         = 
| hündürlük şkalası        = 
| atmosfer tərkibi         = 
| qeyd                     = 
}}
'''243 İda''' (/ˈaɪdə/) — [[Asteroid qurşağı]]nda yerləşən və Koronoid ailəsinə<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://solarsystem.nasa.gov/galileo/ |access-date=2015-06-07 |archive-date=2006-10-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061002021123/http://solarsystem.nasa.gov/galileo/ |url-status=dead }}</ref> məxsus S sinifli asteroid. [[29 sentyabr]] [[1889]]-cu ildə avstriyalı astronom İohan Paliza tərəfindən kəşf edilmiş və asteroidə yunan mifologiyasında [[nimfalar]]dan biri olan İdanın adı verilmişdir.

== Kəşfi ==
[[29 sentyabr]] [[1889]]-cu ildə Vyana rəsədxanasında Avstriya astronomu İohan Paliza tərəfindən kəşf edilmişdir.<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=https://books.google.az/books?id=1GMMAAAAYAAJ&hl=tr |access-date=2015-06-07 |archive-date=2021-07-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210731121320/https://books.google.az/books?id=1GMMAAAAYAAJ&hl=tr |url-status=live }}</ref> Bu kəşf edilən 45-ci [[asteroid]] idi. İda adını həvəskar astronom və pivəbişirən Moriz von Kuffner vermişdir.<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=https://books.google.az/books?id=KWrB1jPCa8AC&printsec=frontcover&hl=tr#PPA13,M1 |access-date=2015-06-07 |archive-date=2021-07-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210731122850/https://books.google.az/books?id=KWrB1jPCa8AC&printsec=frontcover&hl=tr#PPA13,M1 |url-status=live }}</ref><ref>ISBN 0-521-82344-7.</ref> İda yunan mifologiyasında Kritin [[Nimfalar|nimfa]]sıdır.<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://neo.jpl.nasa.gov/images/ida.html |access-date=2015-06-07 |archive-date=2011-08-18 |archive-url=https://www.webcitation.org/61207JLqB?url=http://neo.jpl.nasa.gov/images/ida.html |url-status=dead }}</ref> Kiyotsuqu Hirayama tərəfindən Koronoid ailəsinə salınmışdır.

İdanın spektrumunu [[1980]]-ci ilin [[16 sentyabr]]ında astronomlar David Tolen və Edvard Tedesko ölçmüşdür. O gün S sinifinə aid edilmişdir. İdanın tədqiq edilməsi [[1993]]-cü ilin əvvəllərində həyata keçirilmişdir. ''"Qalileyo"'' aparatı asteroidin 60–78&nbsp;km uzaqlığında onun şəkillərini çəkmişdir.

== Haqqında ==
[[Fayl:Ida-approach.gif|thumbnail|left]]
Asteroid qurşağında ən çox rast gəlinən asteroid siniflərindən biri olan S sinifinə aiddir. [[28 avqust]] [[1993]]-cü ildə asteroid Yupiter üçün göndərilmiş "Qalileyo" aparatı tərəfindən ziyarət edilmişdir. İda kosmik aparat tərəfindən ziyarət edilən ikinci asteroid, peyki tapılan isə ilk asteroiddir.

243 İdanın orbiti [[Yupiter (planet)|Yupiter]] ilə [[Mars (planet)|Mars]] arasında yerləşir. [[Günəş]] ətrafında dövrünü 4,84 ilə, öz oxu ətrafında dövrünü 4,63 saata tamamlayır. Radiusu 31,7 kilometrdir. Forması nahamar və uzanmışdır, iki göy cisminin toqquşması nəticəsində yarandığı güman olunur. Səthində böyük genişlikdə və ölçüdə kraterlər vardır.

Peyki Dektil missiya üzvü Anna Harx tərəfindən ''"Qalileyo"''dan göndərilmiş şəkillərin köməyi ilə kəşf edilmişdir. Daktil yunan mifologiyasında İda dağında yaşayan qnomlardır. Bu addan əvvəl peykə ''1993(243)1''<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://www.kozmikanafor.com/2015/03/asteroit-243-ida-ve-uydusu-dactyl/ |access-date=2015-06-07 |archive-date=2015-08-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150831034954/http://www.kozmikanafor.com/2015/03/asteroit-243-ida-ve-uydusu-dactyl/ |url-status=live }}</ref> şərti adı verilmişdi. Diametri 1,4 kilometrdir və bu İdanın 1/20 hissəsidir. Onun İda ətrafında orbiti tam dəqiqliklə müəyyən olunmayıb. Daktil və İda bir çox xüsusiyyəti paylaşır, onların mənşəyinin eyni olduğu ehtimal olunur.

== Kraterlər ==
=== İda ===
İdadakı 21 krater adlarını Yerdəki eyniadlı mağaralardan almışdır. Mötərizələrdə mağaranın yerləşdiyi ölkə göstərilmişdir.<ref>{{Cite web |title=planetarynames.wr.usgs.gov |url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/?system=Asteroid%2520Belt&body=Ida&systemID=12&bodyID=51&sort=AName&show=Fname&show=Lat&show=Long&show=Diam&show=Stat&show=Orig |access-date=2015-06-07 |archive-date=2021-08-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804183211/https://planetarynames.wr.usgs.gov/?system=Asteroid%2520Belt&body=Ida&systemID=12&bodyID=51&sort=AName&show=Fname&show=Lat&show=Long&show=Diam&show=Stat&show=Orig |url-status=live }}</ref>
{{siyahı sütunlarla|4|
* ''Afon'' ({{bayraq|Abxaziya}} [[Abxaziya]])
* ''Atea'' ({{bayraq|Papua-Yeni Qvineya}} [[Papua-Yeni Qvineya]])
* ''Azzurra'' ({{bayraq|İtaliya}} [[İtaliya]])
* ''Bilemot'' ({{bayraq|Cənubi Koreya}} [[Cənubi Koreya]])
* ''Kastellana'' ({{bayraq|İtaliya}} [[İtaliya]])
* ''Çcoukoudyan'' ({{bayraq|Çin}} [[Çin]])
* ''Finqal'' ({{bayraq|Şotlandiya}} [[Şotlandiya]])
* ''Kartçner'' ({{bayraq|ABŞ}} [[Arizona]], [[ABŞ]])
* ''Kazumura'' ({{bayraq|ABŞ}} [[Havay adaları]], [[ABŞ]])
* ''Laskou'' ({{bayraq|Fransa}} [[Fransa]])
* ''Leçuqiya'' ({{bayraq|ABŞ}} [[Nyu Meksiko]], [[ABŞ]])
* ''Mamont'' ({{bayraq|ABŞ}} [[Kentukki]], [[ABŞ]])
* ''Manyanq'' ({{bayraq|Cənubi Koreya}} [[Cənubi Koreya]])
* ''Orqnak'' ({{bayraq|Fransa}} [[Fransa]])
* ''Padirak'' ({{bayraq|Fransa}} [[Fransa]])
* ''Tovuz quşu'' ({{bayraq|ABŞ}} [[Florida]], [[ABŞ]])
* ''Postojna'' ({{bayraq|Sloveniya}} [[Sloveniya]])
* ''Sterkfonteyn'' ({{bayraq|CAR}} [[CAR]])
* ''Stiff'' ({{bayraq|İtaliya}} [[İtaliya]])
* ''Undara'' ({{bayraq|Avstraliya}} [[Avstraliya]])
* ''Viento'' ({{bayraq|İspaniya}} [[İspaniya]])
}}

=== Daktil ===
Daktildəki 2 krater adını iki Daktildən almışdır.<ref>{{Cite web |title=planetarynames.wr.usgs.gov |url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/?system=Asteroid%2520Belt&body=Dactyl&systemID=12&bodyID=53&sort=AName&show=Fname&show=Lat&show=Long&show=Diam&show=Stat&show=Orig |access-date=2015-06-07 |archive-date=2021-08-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804183802/https://planetarynames.wr.usgs.gov/?system=Asteroid%2520Belt&body=Dactyl&systemID=12&bodyID=53&sort=AName&show=Fname&show=Lat&show=Long&show=Diam&show=Stat&show=Orig |url-status=live }}</ref>
* ''Akmon'' 
* ''Kelmis''

== Qalereya ==
<gallery>
NWA869Meteorite.jpg
Asteroid size comparison.jpg
243 Ida rotation.jpg
Fingal on 243 Ida.jpg|Finqal krateri
243 Ida large.jpg
Ida orbit.svg
Dactyl-HiRes.jpg|Daktil
</gallery>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}
== Xarici keçidlər ==
{{Vikianbar kateqoriyası|(243) Ida|243 Ida}}
*[http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=Ida;orb=1 Orbital simulyator]
== Həmçinin bax ==
* [[Peyk]]
* [[Asteroid]]
{{Günəş sistemi}}

[[Kateqoriya:Astronomik obyektlər]]